کاربرد فناوری هسته‌ای در کشاورزی

فناوری هسته‌ای در علم کشاورزی در موارد مختلفی قابلیت کاربرد دارد که در اینجا به تعدادی از آنها اشاره می‌شود. به‌نژادی از مهم‌ترین زمینه‌های کاربرد فناوری هسته‌ای در علم کشاورزی است. افزایش عملکرد، مقاومت به انواع تنش‌ها مانند شوری، خشکی، آفات و بیماری‌ها هدف اصلی به نژادی انواع محصولات باغی و زراعی است. یکی از روش‌ها در ایجاد صفات برتر در ارقام و به‌نژادی آنها استفاده از تشعشعات رادیواکتیو برای ایجاد جهش یا تغییردر ژن‌های گیاهان مورد بررسی است. با این تکنیک می‌توان گونه‌های مقاوم‌تر با عملکرد بالاتر تولید کرد. با کمک این روش ارقام برنج با عملکرد بالاتر یا گندم مقاوم‌تر به شوری و خشکی تولید شده است.

البته بازده و موفقیت این روش بسیار پایین است و بیشتر در دهه 60 و 70 میلادی استفاده می‌شد. امروزه روش‌هایی با دقت بالاتر مانند انتقال ژن متداول‌تر است. مثال دیگر تشخیص و شناسایی ژن‌های ایجاد‌کننده صفات برتر است که در این تکنیک از نشانگر‌های رادیواکتیو استفاده می‌شود. مانند مورد قبل امروزه به علت وجود مشکلاتی مانند آلودگی و سختی کار با رادیوایزوتوپ‌ها استفاده از نشانگر‌های دیگر مانند فلورسانت متداول‌تر است.

علوم دامی از دیگر رشته‌های کشاورزی است که فناوری هسته‌ای می‌تواند در بهبود تولیدات آن موثر باشد. از رادیو ایزوتوپ‌ها برای بررسی مراحل بیماری و همچنین به‌نژادی گونه‌های دامی مهم مثل گاو و گوسفند استفاده می‌شود. حاصلخیزی خاک، نحوه جذب عناصر توسط ریشه‌های گیاهان و میزان رطوبت خاک به کمک فناوری هسته‌ای قابل مطالعه است. از تشعشعات گاما برای کشتن بذر علف‌های هرز، تخم حشرات و انواع باکتری‌ها به منظور استریل کردن خوراک انسان و دام استفاده می‌شود.

موارد یاد شده نمونه‌هایی از کاربرد‌های مختلف فناوری هسته‌ای در کشاورزی بود. این فناوری در موارد دیگری نیز به کار می‌رود. مثلا توانایی عبور پرتو گاما از سنگ‌ها به ما کمک می‌کند منابع نفت و گاز را شناسایی کنیم یا از رادیو ایزوتوپ سزیم ۱۳۷ برای شناسایی چگالی آسفالت، خاک و بتن استفاده می‌شود. تکنیک‌های هسته‌ای همچنین برای شناسایی حوزه‌های آب زیرزمینی، هدایت آب‌های سطحی و زیر زمینی، کشف و کنترل نشت و ایمنی سدها مورد استفاده قرار می‌گیرد.

* کارشناس کشاورزی