وضعیت شرکت های دانش بنیان بررسی می شود / کارآمد اما فاقد اثربخشی

تأسیس شرکت های دانش بنیان در پارک های علم و فناوری به منظور تجاری ساختن ایده ها از نخستین کارهای جدی است که در کشورمان به منظور عملی شدن تبدیل نوآوری ها به تکنولوژی انجام شده است. هر چند تأسیس چنین شرکت هایی گامی مثبت در این زمینه به شمار می آید، اما هنوز وجود محدودیت هایی در شکل گیری چنین موسسات و نهادهایی، ما را از رسیدن به اهدافی که در چشم انداز ۲۰ ساله نیز به آن اشاره شده بازداشته است.

این در حالی است که کارشناسان و فعالان این حوزه معتقدند بزرگ بودن دولت و بوروکراسی اداری موجب شده است که شرکت های دانش بنیان از اثربخشی لازم برخوردار نباشد. در عین حال فعالان این حوزه بر این باورند که موازی کاری دستگاه ها و سازمان های مرتبط، مانع رفع مشکلات شرکت های دانش بنیان است.

در همین حال به نظر می رسد که در مورد تدوین آیین نامه ها و فرآیندهای اجرایی و حمایت های اجتماعی، دولت اقدامات خوبی را انجام داده است، اما بزرگ بودن دولت و بوروکراسی اداری، موجب شده شرکت های دانش بنیان کمتر از 30درصد بازدهی داشته باشند و در شرایطی که این شرکت ها کارایی دارند، اما اثربخشی لازم را ندارند. «فرصت امروز» در این گزارش وضعیت شرکت های دانش بنیان را بررسی کرده است.

***

محمد حیدری:

موازی کاری سازمان ها مانع رفع مشکلات است

محمد حیدری، مدیر عامل شرکت ژوری مانگ معتقد است موازی کاری دستگاه ها و سازمان های مرتبط، مانع رفع مشکلات شرکت های دانش بنیان است.

در کشور ما دولت امکانات و تسهیلاتی را برای شرکت های دانش بنیان در نظر می گیرد. به نظر شما این امکانات و تسهیلات، کمکی به رشد و توسعه فرآیند کاری شرکت های دانش بنیان می کند؟

من در شرکت خودم به هیچ عنوان از تسهیلات و وام هایی که به شرکت های دانش بنیان می دهند، استفاده نکرده ام، زیرا صنعت بازی رایانه ای یکی از پرریسک ترین صنایع است و با یک حرکت یا یک ایده اشتباه به شدت میزان فروش کاهش پیدا می کند. از همین رو اعطای تسهیلات روش مناسبی برای کمک به این صنعت نیست. این در حالی است که بسیاری از شرکت ها که از تسهیلات بانکی استفاده کرده اند در حال حاضر تعطیل شده اند.

به نظر شما عدم استفاده از تسهیلات بانکی برای تمامی شرکت های دانش بنیان صدق می کند؟

البته استفاده از وام بانکی می تواند برای بسیاری از شرکت های دانش بنیان که در زمینه های دیگری فعالیت می کنند، مؤثر و مفید باشد، زیرا این شرکت ها به مواد اولیه و برخی از تجهیزات نیاز دارند. بنابراین این شرکت ها می توانند با استفاده از وام بانکی، مواد اولیه و تجهیزات مورد نیاز خود را خریداری و تهیه کنند.

یک سیاست کلی در کشور ما حرکت به سمت ارتقای کیفی و افزایش قدرت رقابت پذیری در تکنولوژی است. با توجه به امکاناتی که تلاش شده به شرکت های دانش بنیان داده شود به نظر شما این امکانات در مقایسه با امکانات جهانی می تواند ما را به اهداف مدنظر برساند یا خیر؟

کاملاً مشخص است که صنعت  آی تی حد و مرزی ندارد، بنابراین نمی توانیم مرزی مشخص و بگوییم که در ایران فعالیت می کنیم یا در کشور دیگری فعال هستیم. در واقع خوبی صنعت  آی تی آن است که هیچ حد و مرزی ندارد و اگر کسی بخواهد در این صنعت فعالیت کند، می تواند در هر کشوری این کار را انجام دهد.

یکی از موضوعاتی که می تواند برای شرکت های دانش بنیان بسیار مهم باشد این است که بتوانند محصولات خود را به فروش برسانند. به عنوان مثال یکی از محصولات شرکت ما در 70 کشور دنیا به فروش رسیده است، اما در ایران نتوانسته ایم همین محصول را به فروش برسانیم، زیرا سیستم توزیع نداریم.

به نظر شما دلیل این موضوع که مشکلاتی متوجه شرکت های دانش بنیان است، چیست و چرا این مشکلات برطرف نمی شود؟

یک دلیل اصلی این است که دستگاه ها با هم موازی کاری می کنند. اگر دستگاه های مرتبط یک کار را انجام دهند، قطعاً شرکت های دانش بنیان موفق می شوند اما متأسفانه موازی کاری ها مانع از این موضوع است. در همین راستا پارک علم و فناوری یکی از بهترین مراکز است که می تواند این پروسه را کنترل کند و اگر دستگاه های مرتبط در یک خط حرکت کنند، میزان موفقیت شرکت های دانش بنیان چندین برابر می شود.

***

سعید زکایی:

تسهیلات، مفر شرکت های دانش بنیان است

سعید زکایی، مدیرعامل شرکت پارسا پلیمر شریف معتقد است در شرایطی که بانک ها گره ای بر فعالیت و رشد صنایع هستند، تسهیلاتی که به شرکت های دانش بنیان داده می شود، می تواند مفری در سیر رشد و توسعه این شرکت ها باشد.

به نظر شما تسهیلاتی که به شرکت های دانش بنیان داده شده است، چه کمکی به رشد و توسعه فرآیند کاری آنها کرده است؟

جدی ترین حمایت در این حوزه بحث معافیت مالیاتی است که شرکت ها از آن استفاده می کنند. در کل تسهیلاتی که به شرکت های نوآور و دانش بنیان تعلق می گیرد، در مقایسه با شرایطی که بانک ها برای شرکت ها ایجاد می کنند و فضای کسب و کار موجود، فضای بهتری را فراهم کرده و کمک کننده است.

اما اگر این بحث را در استاندارد های بین المللی بسنجیم این کمک ها یک شوخی بیشتر نیست و این بهره های بانکی با لحاظ تورم کشور، قابل قیاس با کشورهای دیگر نیست. اما در شرایطی که بانک ها خود گره ای بر فعالیت و رشد صنایع هستند، تسهیلاتی که به شرکت های دانش بنیان داده می شود، می تواند مفری در سیر رشد و توسعه شرکت ها باشد.

ارزیابی شما از عملکرد کلی دولت یازدهم و کلیت نظام در رابطه با شرکت های دانش بنیان چیست. آیا این امکانات در قیاس با امکانات جهانی می تواند منجر به رشد و توسعه اقتصادی کشور شود؟

وقتی گفته می شود که هدف، حرکت به سمت فناوری است برای ورود و حرکت در این مسیر لازم است که بستر اقتصادی آن فراهم شود. اگر این بستر فراهم نشود مانند این است که تنها سرمی را به مریض تزریق کنند. تنها آن بستر است که یک توسعه بلند مدت را شکل می دهد.

اگر بخواهیم دولت یازدهم را با دولت قبل قیاس کنیم، مشخص است که این دولت رویکرد منطقی تری نسبت به دولت قبل دارد. حداقل دیدگاه ها و آنچه به زبان می آید معقول تر است، اما اینکه سرعت رسیدن به هدف چه میزان است، جای نقد دارد. البته متأسفانه تغییراتی که در این حوزه انتظار می رود، در حال طولانی شدن است. بخشی از این کندی سرعت به دولت و برخی هم به مسائل خارج از کنترل دولت باز می گردد، ولی این سرعت نویدبخش توسعه پایدار نیست.  

اگر شرکت های دانش بنیان بخواهند در حوزه رقابت پذیری موفق باشند، باید چه اقداماتی را انجام دهند؟

در حقیقت برای رسیدن به این هدف باید نگاهی همه جانبه وجود داشته باشد. اگر شرکتی بی توجه به بازار فقط بر تحقیقات مبتنی باشد یا منابع مالی را در نظر نگیرد، همه این راه ها به شکست می انجامد. بنابراین برای ارتقای کیفی و رسیدن به جایگاه رقابت پذیری هر صنعتی باید برنامه جامعی را دنبال کند.

در این برنامه همیشه باید چشمه ای از نوآوری و زایش ایده های جدید ایجاد شود. دیده می شود برخی صنایع، تکنولوژی را می خرند و تا مدت ها با همان تولید می کنند و شاهد هستیم که پس از مدتی این شرکت ها بازار را از دست می دهند. بنابراین همیشه باید در حوزه فناوری و نوآوری سرمایه گذاری شود.

***

مهدی هادیان:

بوروکراسی مانع از اثربخشی شرکت های دانش بنیان است

مهدی هادیان، مدیرعامل شرکت آیسان طب معتقد است بزرگ بودن دولت و بوروکراسی اداری موجب شده است شرکت های دانش بنیان از اثربخشی لازم برخوردار نباشند.

در دولت های مختلف تلاش هایی شده تا امکانات و تسهیلاتی در اختیار شرکت های دانش بنیان قرار داده شود. ارزیابی شما از عملکرد دولت یازدهم در مورد امکاناتی که در اختیار شرکت های دانش بنیان قرار داده است، چیست؟

در مورد اصل فرآیند بهبود کیفیت و تکنولوژی اقداماتی را که از سوی دولت انجام شده است می توان از دو وجه مورد بررسی قرار داد؛ یکی تدوین آیین نامه ها و فرآیندهای اجرایی که این موضوع صورت گرفته و بحث حمایت های اجتماعی لازم در خصوص تولید، صادرات و واردات تجهیزات که تهیه و تدوین شده است و دولت در این رابطه کار خود را به خوبی انجام داده است به خصوص با تشکیل صندوق های نوآوری و شکوفایی و ایجاد کریدورهای تولید و صادرات.

اما وجه دوم موضوع این است که تا چه اندازه به صورت عملی این کار انجام شده است. متأسفانه در کشورمان بوروکراسی اداری زیاد و همه چیز هم در دست دولت است و به اندازه ای فرآیند کارهای تدوین شده و اجرای قوانین زیاد است که متأسفانه موجب شده شرکت های دانش بنیان کمتر از 30 درصد بازدهی داشته باشند.

باید توجه داشته باشیم کارآیی به این معنی است که کار تا چه اندازه به درستی انجام شده است و اثربخشی به این معنی است که کار درست تا چه اندازه انجام شده است. در واقع کارایی زیاد داشته ایم اما اینکه اثربخشی این سیستم چقدر بوده در حدود 30 درصد است. آن هم نه به این دلیل که ما قانون تصویب نمی کنیم یا الزامات و فرآیندهای آن دیده نمی شود، بلکه به این دلیل که خود ساختار اشتباه است و با مسائلی مانند رانت و زیرمیزی مواجه هستیم و اینها مسائلی است که کار را پیچیده می کند.

اگر مقایسه ای میان وضعیت شرکت های دانش بنیان در کشورمان با سایر کشورها انجام دهیم، با چه مشکلات و تنگناهایی مواجه هستیم؟

ما می خواهیم به سمت تولید پیش برویم و به خصوص در کشورمان تولید دانش بنیان بسیار پررنگ شده است. اگر خودمان را با کشورهای آسیایی مقایسه کنیم، باید این موضوع را بررسی کنیم که آنها با چه سرعتی و چه مکانیسمی به پیش می روند و ما با چه سیستمی پیش می رویم. زمانی که این موضوع را بررسی می کنیم متوجه می شویم که در کشورهای آسیایی حداقل سالانه در هر محصول سه مرتبه نوآوری ایجاد می کنند، اما متأسفانه در کشور ما چنین اتفاقی رخ نمی دهد.

بنابراین به زعم شما، اگر شرکت های دانش بنیان بتوانند محصولات خود را نوآوری کنند، بخش عمده ای از مشکلات این شرکت ها حل می شود؟

البته اگر موضوع نوآوری هم حل شود، چنانچه شرکتی به مرحله تولید برسد و به دنبال اخذ مجوز و فروش محصولات خود در داخل کشور باشد، این فرآیند دو تا سه سال به طول می انجامد، یعنی هر سال ما یک ششم نسبت به دنیا عقب می افتیم. مسئله دیگر این است که تکنولوژی، تولید و صنعت در دنیا به سرعت پیش می رود و آنها منتظر نمی مانند که ما زمان هایی را که از دست می دهیم جبران کنیم.

ارتباط با نویسنده: elmira.akrami@gmail.com