چینی‌ها گوی رقابت را ربودند

هندی‌ها که بیش از یک‌دهه برای سرمایه‌گذاری و توسعه بندر چابهار به استان سیستان و بلوچستان در رفت‌و‌آمد بودند، نگران باختن قافیه به چینی‌ها هستند. اگرچه تجار، بازرگانان و سفیر این کشور در دولت‌های مختلف سرمایه‌گذاری و توسعه در چابهار را محک زدند، اما تعلل در عملیاتی‌کردن آنچه روی میز مانده بود، به چینی‌ها فرصت داد میخ‌شان را در چابهار بکوبند. هندی‌ها که با این همه استمرار در مراودات و نشست‌های متعدد با همتایان ایرانی‌شان در بندر چابهار شاید فکر می‌کردند بیشترین سهم سرمایه‌گذاری و توسعه را در این بندر تجاری و استراتژیک از آن خود کنند، هنوز وعده‌هایشان را کلید نزده‌اند.

مشاور مدیر‌عامل منطقه آزاد چابهار که میزبان سفر اخیر یک گروه بازرگانی در این بندر بود، معتقد است، هندی‌ها به‌دلیل اختلافات و مشکلاتی که با پاکستان دارند، محدودیت‌های بیشتری برای تجارت در مسیر افغانستان و دسترسی به آب‌های آزاد دارند. یوسف باور می‌گوید: چینی‌ها در گواتر پاکستان سرمایه‌گذاری کرده‌اند و این بندر را توسعه دادند، گواتر چرخ تجارت آنها را می‌چرخاند، اما هندی‌ها تنها گزینه‌ای که دارند چابهار است.

به گفته وی، هندی‌ها برنامه‌های زیادی دارند و مناسباتشان نیز با افغانستان بسیار زیاد است و پیمان‌نامه‌های استراتژیک دارند. باور توضیح می‌دهد: هندی‌ها برای استخراج معدن در افغانستان سرمایه‌گذاری کرده و حتی خط آهن هم ساخته‌اند و بهترین مسیر برای انتقال محموله این معادن، عبور از مرز میلک و انتقال به چابهار است.

مشاور مدیرعامل منطقه آزاد چابهار، تحریم‌ها و اختلافات بین‌المللی بر سر ایران را عامل تعلل هندی‌ها در رسیدن به اهدافشان در چابهار عنوان کرده و ادامه می‌دهد: ایران با هند یک پیمان دوجانبه و یک پیمان سه‌جانبه با هند و افغانستان دارد که به سرانجام نرسیده‌اند.

فعال‌سازی توسعه و تجهیز بندر چابهار در دولت خاتمی شروع شد و انتظار می‌رفت تجارت در این بندر تا به امروز سر و سامان گرفته باشد. باور در این باره توضیح می‌دهد: دولت هند خیلی تمایل نشان می‌داد و در دولت احمدی‌نژاد هم یک تفاهم‌نامه سه‌جانبه بین ایران، افغانستان و هند امضا شد تا کریدور تجاری بین این سه کشور در منطقه به جریان بیفتد، اما تحریم‌ها سد این راه شد و هند به‌واسطه محدودیت‌هایی که برایش ایجاد شد می‌ترسید در این بندر سرمایه‌گذاری کند.

چینی‌ها که بی‌رقیب مانده بودند به سرعت وارد کار شدند و با مشارکت در ساخت یک پالایشگاه پتروشیمی سرمایه‌گذاری در چابهار را کلید زدند و هندی‌ها که یک‌دهه با خیالی آسوده در رفت‌و‌آمد به چابهار بودند، نگران هستند و می‌خواهند از چینی‌ها عقب نمانند. یوسف باور در خصوص تحرکات جدید هندی‌‌ها می‌گوید: با تغییری که در دولت هند ایجاد شد، آنها تحرکاتی به خودشان دادند و می‌خواهند هرچه سریع‌تر حضورشان را در این بندر جدی کنند. به اعتقاد من، بندر چابهار برای هندی‌ها نسبت به چینی‌ها به‌مراتب از اهمیت بالاتری برخوردار است و آنها نباید از این امتیاز غفلت کنند. همچنین حضور این کشور می‌تواند تفاهم‌نامه سه‌جانبه کریدور تجاری هند-افغانستان-ایران را به جریان بیندازد.

تجارت و بی‌ثباتی قوانین

عضو اتاق بازرگانی زاهدان از زاویه دیگری به ماجرا نگاه کرده و بی‌ثباتی قوانین تجاری و مشکلات بانکی را عامل تعلل هندی‌ها و ترس آنها از عملیاتی شدن قرارهایشان در بندر چابهار عنوان می‌کند. امان‌الله کهرازهی می‌گوید: واقعیت این است که هر کشوری که می‌خواهد با ما مراودات تجاری داشته باشد، از بی‌ثباتی قوانین و ناهماهنگی دستگاه‌ها گلایه دارد.

این بازرگان که مراودات تجاری با کشورهای همسایه دارد، ادامه می‌دهد: ما به‌راحتی با پاکستان کار می‌کنیم و سابقه نداشته که قوانین آنها مدام تغییر کند، درحالی‌که در ایران این‌طور نیست، یک‌بار اداره استاندارد تبصره می‌زند، روز دیگر قوانین بهداشت یا گمرکات تغییر کرده است. کهرازهی در توضیح اینکه چرا چینی‌ها که خیلی بعد از هندی‌ها دست به‌کار شدند، در بندر چابهار شروع به‌کار کردند، می‌گوید: چینی‌ها سخت جان هستند و با همه شرایط کنار می‌آیند، اما حتی پاکستانی‌ها هم که می‌خواهند با ما کار کنند، این شرایط را تحمل نمی‌کنند و می‌گویند برای ما ایران نباشد، ترکیه و افریقا و دیگر کشورها هستند و وقتشان را هدر نمی‌دهند.

نگرانی هند تا آنجا پیش رفته است که در روزنامه و خبرگزاری‌های بین‌المللی نیز بازتاب داشته است. رویترز در مهر ماه گذشته از تصمیمات دولت هند در خصوص سرمایه‌گذاری در بندر‌چابهار نوشت که دولت هند یک طرح توسعه‌ای برای سرمایه‌گذاری در بندر چابهار را به تصویب رسانده است. بر اساس این گزارش قرار است، بیش از 82 میلیون دلار برای تبدیل اسکله به یک ترمینال کانتینر و یک ترمینال حمل‌و‌نقل چندمنظوره در فاز نخست این طرح هزینه شود. همچنین دولت هند تصمیم دارد دو لنگرگاه را به مدت 10 سال اجاره کند. قرار است برای افزایش ظرفیت ترانزیتی این بندر به 20 میلیون تن تا سال 2020، در پنج فاز طرح توسعه بندر چابهار به مرحله اجرا در‌آید و ایران در زمینه افزایش ظرفیت بندری چابهار به دولت هند تضمین داده است.

به نظر می‌رسد فعالیت چینی‌ها، هند را نگران کرده است و آنها می‌خواهند در انجام طرح‌ها و وعده‌هایی که با ایران داشتند سرعت به‌خرج دهند.

هند با حضور در چابهار فرصت دسترسی دریایی – زمینی به افغانستان را در اختیار خواهد داشت که مهم‌ترین امتیاز برای این کشور به شمار می‌آید. آنها با سرمایه‌گذاری و توسعه بندر چابهار و دسترسی از طریق خط‌آهن به مرز میلک در استان سیستان و بلوچستان می‌توانند دسترسی آسان و امنی به افغانستان داشته باشند.