چرا فساد دست از سر ورزش بر‌نمی‌دارد؟

مفهوم ورزش، در طول سال‌های اخیر، روز‌به‌روز بیشتر از شکل سنتی خارج شده است. این روزها ورزش، نوعی کسب‌و‌کار چند میلیاردی است که میلیون‌ها نفر در آن مشغول به کارند و روابط سیاسی، غیر‌سیاسی، خصوصی و دولتی زیادی را شامل می‌شود و این یعنی، فرصت‌های بی‌شمار برای فساد ورزشی. به عبارت دیگر، این مشارکت چند میلیونی، تبعاتی هم داشته، معاملات پنهانی، شرط‌بندی‌های گسترده، فساد بازیکنان، داوران، مدیران باشگاه‌ها و بسیاری از موارد مشابه باعث شده‌اند ورزش با فساد چندان بیگانه نباشد.

در بخشی از منشور جهانی المپیک این‌گونه نوشته شده است: «ورزش می‌تواند مسیر زندگی افراد را تعیین کند، ارزش آموزشی دارد و مثالی مناسب برای ترویج اخلاقگرایی در جامعه است، بر این مبنا پاک نگه داشتن ورزش یک ضرورت جهانی است.» این نقل قول بسیار زیباست اما عمل به آن چندان آسان نمی‌نماید.

فوتبال؛ فاسدترین یا پر مخاطب‌ترین؟

فوتبال ورزشی است که همیشه در کانون توجهات جهانی قرار داشته. نشریه تلگراف با تیتر «چگونه فیفا از قدرتمندترین به منفورترین بدل شد؟!» به بررسی وضعیت فساد در فیفا پرداخته است. جنجال‌های اخیر فساد در فیفا و دستگیری هفت تن از سران این مجموعه و حتی نشانه رفتن اتهامات به سمت شخص سپ بلاتر، بسیاری از فعالان این عرصه را نگران کرده است.

این بررسی در تلاش برای کشف علل فساد در فوتبال، از زاویه‌ای جالب به موضوع پرداخته است. براساس این مقاله، نخستین جرقه‌های ظهور فساد در فیفا از زمانی آغاز شده که رسانه‌های جمعی به‌ویژه تلویزیون به سرمایه‌گذاری در این ورزش پرداختند، توجه عمومی را به سمت فوتبال جلب کردند و در نهایت سیل پول‌های بادآورده (حاصل از تبلیغات، حق امتیاز بازی‌ها و...) را روانه جیب مسئولان فیفا کردند. دیوید گلد بلات، مورخ انگلیسی معتقد است، اوج‌گیری شرط‌بندی‌های غیرقانونی، در فوتبال به همین سال‌ها بازمی‌گردد.

فارغ از مشکلات اینچنینی، برخی کشورها به طور آشکار درگیر مافیای فوتبال و فساد هستند. ایتالیا از جمله همین کشورهاست که بارها به سبب فساد، جریمه‌هایی سنگین را متحمل شده است اما برخی کشورها نیز به سبب منافع سیاسی یا تجاری قربانی فساد می‌شوند. در سال1978، آرژانتین و پرو در غالب بازی‌های جهانی، مسابقه‌ای برگزار کردند که شگفتی و شک جهانی را برانگیخت. آرژانتین در این بازی با دریافت شش گل شکست خورد. آن هم از تیمی که چندان قوایی برای پیروزی نداشت. این اتفاق به جنجال رسانه‌ای کشید و برخی نشریات مدعی شدند، آرژانتین به سبب نیاز به رضایت پرو برای ترانزیت محموله‌های دانه و غلات، تن به چنین باخت مفتضحانه‌ای داده است.

از بدمینتون تا بیسبال، همه در خطرند

اگرچه فوتبال به سبب پرمخاطب بودن، بیشتر در معرض فساد است اما نمی‌توان مدعی شد دیگر ورزش‌ها در این زمینه کاملا پاک هستند. مقامات ورزشی در استرالیا طی بررسی گسترده از سال 2005 تا 2012 متوجه شدند، علاوه بر فوتبال، تنیس، کریکت، بسکتبال، بیسبال و بدمینتون نیز به‌شدت درگیر فساد هستند. طبق این بررسی‌ها عمده فسادها در موارد زیر صورت می‌گیرد:

*مناقصه‌ها و مزایده‌های باشگاه‌ها
*نقل و انتقالات و ارقامی که جابه‌جا می‌شوند
*مسائل رسانه‌ای و خبری
*نحوه مدیریت و تصمیمات شورای سهامداران باشگاه‌ها
*داوری و نحوه امتیازدهی در مسابقات

این فسادها اغلب از طریق تبانی، پرداخت رشوه، دوپینگ و تحریف نتایج مسابقه صورت می‌گیرد. اخیرا نشریه لواکسپرس فرانسه به فساد و دوپینگ‌های متعدد در رشته‌های راکتی، مثل بدمینتون و تنیس، پرداخته و خبر از گسترش روزافزون این فساد داده است. اواخر سال گذشته، لی چونگ وی، یکی از برترین بازیکنان بدمینتون در جهان و دارنده مدال‌های المپیک به فساد ورزشی متهم و تست دوپینگ وی نیز مثبت اعلام شد.

راه مبارزه چیست؟

به نظر می‌رسد مبارزه با فساد ورزشی، راهی ندارد جز نظارت بیشتر، بررسی مداوم عملکرد باشگاه‌ها، داوران و بازیکنان و پیشگیری از نفوذ مافیا و دسته‌های خلافکاری در ورزش. این امر، در درجه اول به عهده دولت‌ها و سپس پلیس و ماموران بررسی ورزشی است. اما برای درک مصائب متعدد در این راه، نگاهی به گزارش واشنگتن‌پست بیندازیم: سال گذشته، بازیکن تنیس روسی، نیکولای داویدنکو به دلیل مشکلات شخصی به طور ناگهانی و در آخرین لحظات پیش از شروع مسابقه، از بازی با بازیکن لهستانی انصراف داد. این اتفاق نادری نبود و بسیاری از بازیکنان در طول دوران ورزشی خود چنین کاری می‌کنند.

مشکل آنجا بود که در یک قمار محلی، رقم 730.000 یورو بر سر بازی نکردن وی جابه‌جا شد. این اتفاق شک مقامات را برانگیخت و داویدنکو تا مدت‌ها درگیر پرونده رفع اتهام بود. در نهایت با بررسی‌های گسترده مشخص شد این قمار، چیزی جز یک شوخی بین چند دوست نبوده که به شکل ناباورانه‌ای محقق شده و داویدنکوی بدشانس را درگیر کرده است. براساس گزارش، گاهی تشخیص فساد از اتفاق در ورزش بسیار دشوار است و مسئولان راه آسانی برای مبارزه در پیش ندارند.