چالش‌های حضور آمریکا در صنعت نفت ایران

«منعی برای حضور شرکت‌های آمریکایی در ایران وجود ندارد» این سخنان حسن روحانی رئیس‌جمهور ایران در آمریکا، چراغ سبزی است برای شرکت‌های آمریکایی که پیش از این اخبار متعددی از حضور غیررسمی آنها در صنعت نفت شنیده می‌شد. بدون شک در این فضا رقابت جدی میان سرمایه‌گذاران آمریکایی و اروپایی آغاز خواهد شد. بعد از اعلام دیدگاه رئیس‌جمهور، رکن‌الدین جوادی، معاون وزیر نفت با شفافیت تمام اعلام کرد: ما از همه شرکت‌های نفتی از جمله شرکت‌های آمریکایی که شروط جمهوری اسلامی را برای سرمایه‌گذاری در ایران دارا هستند، استقبال می‌کنیم و از رقابت میان شرکت‌های نفتی خارجی استقبال می‌کنیم. وی همچنین گفته که احتمال حضور شرکت‌های نفتی آمریکایی در کنفرانس معرفی قراردادهای جدید نفتی (IPC) در تهران وجود دارد.

بدون شک وجود شرکت‌های بزرگی همچون اکسون موبیل، شورون، کونوکوفیلیپس، والرو انرژی متعلق به کشور آمریکا که جزو برترین‌های نفت و گاز هستند، در کنار شرکت‌های بزرگی همچون رویال داچ شل، انی، توتال و بی‌پی می‌تواند فضای رقابتی در صنعت نفت ایران فراهم کند، از آنجا که رایان لنس رئیس شرکت کونوکوفیلیپس پیش از این علاقه مندی خود را برای سرمایه‌گذاری در ایران اعلام کرده بود، می‌توان امیدوار بود که در صورت دیپلماسی قوی ایران فرصت‌های از دست رفته در صنعت نفت جبران شود.

علی شمس اردکانی، عضو کمیسیون انرژی اتاق تهران و کارشناس ارشد در حوزه نفت و انرژی درباره حضور شرکت‌های آمریکایی برای سرمایه‌گذاری در حوزه نفت ایران، به «فرصت امروز» می‌گوید: «سرمایه احساس ندارد و با عشق کار نمی‌کند، آنچه برای شرکت‌های سرمایه‌گذاری اهمیت دارد، بازگشت سرمایه است، بدون شک ایران در مقایسه با سایر کشورها از جمله آنگولا فرصت بهتری برای سرمایه‌گذاری است، زیرا از موقعیت جفرافیایی خاصی برخوردار است.»

وی با اشاره به اینکه بازار انرژی سیال است و بدون شک شرکت‌های آمریکایی ارزان‌تر از شرکت‌های اروپایی در صنعت نفت ایران می‌توانند فعالیت کنند، درباره مشکلات حضور شرکت‌های آمریکایی در ایران می‌گوید: «برای سرمایه‌گذاری باید تحریم‌های بانکی و مالی و سوئیفت حل شود. اما مشکل این است که اغلب صندوق‌های سرمایه‌گذاری آمریکایی به صندوق‌های بازنشستگی شرکت‌های بزرگ دولت‌ها و سازمان‌های ایالتی وصل هستند که بیشتر از دولت فدرال آمریکا اسیر لابی‌گری با صهیونیست‌ها هستند. یادمان باشد که سخت‌ترین تحریم‌های مالی علیه ایران توسط این ایالت‌ها از جمله ماساچوست، نیویورک، کالیفرنیا و غیره اعمال شده است. این صندوق‌ها که برعکس صندوق‌های ایران ثروتمندند و ورشکسته نیستند و حیاط خلوت عده‌ای نیستند کاملا تحت نفوذ صهیونیست است.»

به گفته شمس اردکانی متأسفانه در کشور ما دیپلماسی انرژی وجود ندارد و تیمی فعال برای رفع موانع سرمایه‌گذاری در این حوزه دیده نمی‌شود. اینکه رئیس‌جمهور اعلامیه صادر کند که منعی برای حضور شرکت‌های آمریکایی برای سرمایه‌گذاری در ایران وجود ندارد، لازم است اما کافی نیست. با شرایط موجود معتقدم برای حل مشکل، رئیس‌جمهور موانع پساتحریم اقتصادی در حوزه نفت و انرژی را مدیریت کند، در غیر این صورت نمی‌توان به امید حل این مشکلات آن هم توسط وزارت نفت و اقتصاد ماند.

بازار نفت ایران بی‌رقیب نیست

اما در این میان حمید رضا صالحی، نایب رئیس کمیسیون انرژی اتاق تهران حضور شرکت‌های آمریکایی را در حوزه نفت به‌عنوان همکاران اقتصادی می‌داند و به «فرصت امروز» می‌گوید: «پیش از صحبت‌های رئیس‌جمهور درباره سرمایه‌گذاری آمریکایی‌ها در کشور، تماس‌هایی مبنی بر اعلام آمادگی این شرکت‌ها در این حوزه صورت گرفته است.»

وی با اشاره به حضور هیات‌های متعدد از اروپا برای حضور در صنعت نفت در بخش‌های متعدد، می‌افزاید: «ایران شرایط خود را برای حضور شرکت‌های خارجی برای سرمایه‌گذاری اعلام کرده از این رو هر شرکتی که این شرایط را بپذیرد، اولویت خواهد داشت. بازار ایران بازار بی‌رقیبی نیست و شرکت‌های آمریکایی یا اروپایی می‌دانند که شرکت‌های ایرانی می‌توانند به عنوان شریک خوب برای آنها باشند تا به بازار ایران و آسیا دست یابند، آن هم در شرایطی که بیشتر شرکت‌های اروپایی نیمه‌تعطیل هستند.»

وزارت نفت از همان ابتدا پیش از لغو تحریم‌ها علیه ایران، شروطی را برای سرمایه‌گذاران خارجی اعلام کرده است، که می‌توان به انتقال دانش فنی به روز و کارآمد به کشور، استفاده از ظرفیت‌های علمی و دانشگاهی کشور، استفاده از ظرفیت تولیدکنندگان کالای نفتی و افزایش تولید محصولات مورد نیاز صنعت نفت در کشور و محور شدن کشور برای صادرات به کشورهای منطقه و آسیا، برخورداری از ظرفیت فاینانس برای ایران و جوینت شدن شرکت‌های خارجی با شرکت‌های توانمند ایرانی اشاره کرد.

صالحی درباره این شروط با اشاره به اینکه همکاری با شرکت‌های ایرانی و حضور در ایران برای سرمایه‌گذاری فرصت خوبی برای خارجی‌ها است، می‌افزاید: «تولید کالاهای نفتی در ایران به دلیل نیروی انسانی ارزان و نزدیکی به بازارهای هدف برای سرمایه‌گذاران مقرون به صرفه خواهد بود.»

وی درباره مزیت حضور شرکت‌های آمریکایی در کنار شرکت‌های اروپایی، معتقد است که این فضای رقابتی برای ایران مزیت متعددی خواهد داشت و ایران می‌تواند شرکت‌های سرمایه‌گذاری را که منافع ملی را تأمین می‌کنند یا امتیاز بالاتری به ایران بدهند را انتخاب کند. البته با توجه به وجود بحران در بیشتر کشورهای اروپایی و حتی شرکت‌های آمریکایی، فرصت خوبی وجود دارد که ایران با سناریوهای قوی شرایط را به نفع خود رقم بزند.

شرایط مناسب شرکت‌های آمریکایی نسبت به اروپایی‌ها

دبیرکل کنفرانس فدراسیون صادرات انرژی با اشاره به اینکه نباید در دایره انتخاب شرکتی را حذف کنیم، می‌گوید: «اگر شرکت‌های آمریکایی پیشنهاد خوبی بدهند ایران باید از آن استقبال کند. بدون شک شرکت‌های آمریکایی شرایط مناسبی برای همکاری با ما دارند و باید سیاست‌گذاران ایرانی با هوشمندی کامل انتخاب کنند.»

مهدی قاضی‌زاده، عضو اتاق بازرگانی ایران نیز با بیان اینکه حضور شرکت‌های آمریکایی برای حضور در صنعت نفت بلامانع است، به «فرصت امروز» می‌گوید: «تنها محدودیت سرمایه‌گذاری برای شرکت‌های اسراییلی است. بیشتر شرکت‌های بزرگ چندملیتی هستند. بدون شک در حوزه تجهیزات صنعت نفت حضور شرکت‌های آمریکایی برای ما مقرون به صرفه‌تر خواهد بود. وی می‌افزاید: «شاید به نفع کشور باشد که آمریکایی‌ها برای سرمایه‌گذاری بیایند و از نظر من حساسیتی وجود ندارد.»