چالش بخش خصوصی با وزارت نفت در تشکیل کنسرسیوم‌

سرمایه‌گذاران بخش خصوصی در حوزه نفت به دنبال تشکیل کنسرسیوم هستند و برای این کار موافقت شورای معاونان وزارت نفت را نیز دارند، اما خروجی عدم واگذاری پروژه است در حالی‌ که این بخش در حوزه بین‌المللی با تشکیل کنسرسیوم موفقیت کسب کرده‌اند. همواره یکی از دلایل اصلی دولتی‌ها برای کنار گذاشتن بخش‌خصوصی از پروژه‌های بزرگ نفتی، ‌نبود سرمایه‌ کافی و کلان و قابل اعتماد است.

از سویی دولتی‌ها همواره از بخش خصوصی خواسته‌اند تا در همان ابتدای کار آورده بالایی داشته باشند تا پروژه تامین اعتبار شود. عباسعلی اسلامی، عضو کمیسیون انرژی اتاق بازرگانی در این‌باره و ضرورت تشکیل کنسرسیوم به «فرصت امروز» می‌گوید: «بدون شک تشکیل کنسرسیوم کمک شایانی به بخش خصوصی خواهد کرد تا در برابر رقبای خارجی خود حرفی برای گفتن داشته باشد، اما متاسفانه وزارت نفت به این مسئله توجه کافی نداشته و تمایلی ندارد که بخش خصوصی کنسرسیوم تشکیل دهد، این در حالی‌است که این بخش تلاش می‌کند در صنعت نفت سرمایه‌گذاری کند.‌»

تشکیل کنسرسیوم بخش خصوصی در حوزه بین‌المللی

با این وجود تلاش‌های بخش خصوصی در ایجاد کنسرسیوم در پروژه‌های نفتی خارج از کشور موثر بوده و توانسته به توفیق لازم دست یابد. حسن خسروجردی، رییس اتحادیه صادرکنندگان فرآورده‌های نفت، گاز و پتروشیمی ایران در این باره به «فرصت امروز» می‌گوید: «بدون شک در صورت استفاده از کنسرسیوم میزان موفقیت بخش خصوصی افزایش می‌یابد، از این رو از سه سال گذشته تلاش‌ها به منظور ایجاد کنسرسیوم برای پروژه‌های نفتی در بخش‌های مختلف تشکیل شد.‌»

براساس اطلاعات موجود هم‌اکنون پنج کنسرسیوم توسط بخش خصوصی و اتحادیه صادرکننده تشکیل شده و پروژه‌های مهمی را در حوزه نفت و انرژی حمایت می‌کند که می‌توان به ساخت پالایشگاه اندونزی، معاملات نفت و فرآورده‌های نفتی و سوآپ، حمل‌و‌نقل دریایی و مخازن گازی و توزیع سلیندرها اشاره کرد.

وی با اشاره به اینکه نگاه برخی از دولتمردان در تشکیل کنسرسیوم داخلی باید تغییر یابد، می‌افزاید: ‌«متاسفانه پول نقد ملاک اصلی شده است، در حالی که در تشکیل کنسرسیوم نباید تنها پول ملاک باشد بلکه ملاک‌ها باید دانش محور باشد و افراد توانمند و تجربه آنها اهمیت یابد زیرا صرف داشتن پول و سرمایه زیاد نمی‌تواند کنسرسیوم را به موفقیت برساند، این در حالی‌است که تشکیل کنسرسیوم برای پروژه‌های داخلی یعنی داشتن بودجه بالا.»

رییس اتحادیه صادرکنندگان فرآورده‌های نفت، گاز و پتروشیمی ایران که خود ایده تشکیل کنسرسیوم را مطرح و اجرایی کرده است، با اشاره به اینکه در کنسرسیوم‌های اتحادیه بیش از پول، دانش و توانایی افراد مهم است، می‌افزاید: «بدون شک افراد متخصص توان ایجاد طعمه اقتصادی را دارند و ما می‌توانیم براساس تجربیات سرمایه‌ اولیه را برای آغاز تهیه کنیم و بعدها سرمایه کافی از طریق بانک‌ها تامین ‌شود برای نمونه، در گام نخست برای ایجاد کنسرسیوم پالایشگاه اندونزی‌، آورده ما فقط یک میلیون دلار بود در حالی که اتمام طرح به سه میلیارد دلار بودجه نیاز دارد.‌»

در کنار مشکلات موجود برای ایجاد کنسرسیوم داخلی، مسئله دیگر سرمایه نقدی بخش خصوصی است، این در حالی ‌است که شرکت‌های دولتی در این حوزه یا سایر شرکت‌های خارجی تنها 10 تا 15 درصد از سرمایه آنها دارایی واقعی است و منابع مورد نیاز از طر یق بانک‌ها و شرکت‌های سرمایه‌گذاری تامین می‌شود و این هیچ‌گاه ایراد نبوده است اما در مواجهه با شرکت‌های خصوصی داخلی، ‌نگاه‌ تغییر می‌یابد و باید تمامی آورده برای سرمایه‌گذاری متعلق به خودمان باشد.

بخش خصوصی کنونی بیشتر متشکل از افرادی است که در گذشته نه چندان در دولت حضور داشتند از این رو این افراد از نظر توانمندی و فنی و تجربه کاری از ظرفیت‌های بالایی برخوردارند اما هیچ‌گاه از دید مسئولان دولتی این ظرفیت لحاظ نمی‌شود. به گفته خسروجردی دولت خود می‌تواند در توانمندی مالی بخش خصوصی نیز کمک کند و بدون شک هزینه‌های دولت نیز کاهش می‌یابد زیرا هزینه‌های ساخت توسط این بخش 30درصد کمتر از بخش دولتی است. از سویی به هر دلیلی اگر شرکت بخش خصوصی نتوانست از عهده کار بربیاید، در کمترین زمان می‌توان شرکت دیگری را برای حل مشکلات ایجاد کرد، در حالی که بخش دولتی این ظرفیت را ندارد.

تشکیل کنسرسیوم در حوزه نفت مسئله‌ای است که در بخش مختلف در حال پیگیری است اما مسئله اصلی اینجاست که هیچ‌گاه این تلاش‌ها به نتیجه نمی‌رسد. برای نمونه شرکت‌های خصوصی عضو انجمن سازندگان تجهیزات نفت از چهار سال گذشته، به دستور معاونت پژوهشی وزارت نفت شش کنسرسیوم تشکیل داده‌اند تا کارهای بزرگ نفت را انجام دهند؛ این کنسرسیوم‌ها تمام‌شان نقشه راه دارند که به تصویب شورای معاونان وزارت نفت نیز رسیده است اما تاکنون کنسرسیوم‌ها با وجود ثبت شدن، اجرایی نشده و هنوز پروژه‌ای به این شرکت‌ها واگذار نشده است.

بهرام بارانی، رییس کمیسیون استاندارد و نایب رییس کمیسیون فناوری انجمن سازندگان تجهیزات نفت درباره چرایی این مسئله به «فرصت امروز» می‌گوید: «در این زمینه مشکلات متعددی وجود دارد که می‌توان با تغییر دولت، برنامه‌ها و اهداف مدیران، نگاه و تفکر غالب خرید کالا و تجهیزات از غرب اشاره کرد. متاسفانه با وجود اینکه وزرای نفتی همواره به تولیدات و تجهیزات داخل تاکید دارند اما مدیران میانی با تصمیم‌سازی‌ها مانع می‌شوند.»

عدم موفقیت بخش خصوصی در ایجاد کنسرسیوم

وی با اشاره به اینکه قوانین موجود در کشور به قدری زیاد است که حمایت از سازندگان داخلی را تاکید می‌کند، ‌می‌افزاید: «مجموعه قوانین حمایت از ساخت داخل در کشور ما 10 برابر کل دنیاست و با وجود منابع انسانی توانمند متاسفانه هیچ‌گاه تلاش‌ها برای دستیابی به خودکفایی مهیا نمی‌شود؛ نکته مهم اینجاست که منابع داخلی ما از جمله بانک‌ها ترجیح می‌دهند به جای سرمایه‌گذاری در صنعت نفت در ساخت‌و‌ساز حضور یابند.‌»

به گفته بارانی با وجود تلاش‌ها برای ایجاد کنسرسیوم میان شرکت‌های مختلف در ساخت تجهیزات نفتی، هنوز کاری از وزارت نفت به ما واگذار نشده است. اکبر نعمت‌اللهی، مدیرکل روابط عمومی وزارت نفت در برابر گفته بارانی و عدم حمایت وزارت نفت از تشکیل کنسرسیوم‌ بخش خصوصی به فرصت امروز می‌گوید: «این موارد به گذشته مربوط بود و به دوران ما مربوط نمی‌شود. وزارت نفت در حال حاضر خود به دنبال آن است تا از ظرفیت‌های بخش خصوصی استفاده کند. در فضای جدید به دنبال وارد کردن آنها هستیم اما اینکه تنها حرف بزنند و شعار بگویند مورد تایید ما نیست. وزارت نفت برای استفاده از ظرفیت ساخت داخل برنامه ویژه‌ای دارد.‌»