پیش خرید مرکبات توسط دولت

در چند گزارش پیش، درباره ازدیاد تولید میوه به‌خصوص مرکبات در کشور، به‌طور مفصل توضیح دادیم. با وجود اما و اگرهای فراوانی که از طرف برخی از اتحادیه‌های میوه مطرح شده، دولت همچنان نسبت به مکفی بودن آن در سال‌جاری مصر است. در ماه‌های نزدیک به فصل برداشت، مطمئناً سر و کله دلال‌ها در اطراف باغ‌های پربار پیدا شده و معامله را طوری هدایت می‌کنند که بیشترین سود عایدشان شود؛ به عبارتی وقتی تولید بیش از اندازه باشد، از این جهت خطرناک خواهد بود. زیرا افراد سودجو، با همین بهانه به اصطلاح بارها را بز خری می‌کنند.

دولت زودتر از دلال‌ها اقدام کند

یکی از تجار میوه، در گفت‌وگو با «فرصت امروز» پیشنهاد جالبی را ارائه کرد که در نوع خود قابل تأمل است. از نظر صدرالدین نیاورانی هم‌اکنون که بار مرکبات روی درخت است، دولت باید با مراجعه به باغدارها محصولات‌شان را پیش خرید کند. نیاورانی معتقد است که اگر دولت این کار را انجام ندهد، ممکن است زمان برداشت، به دلیل نداشتن نقدینگی و عدم توانایی در پرداخت دستمزد کارگران، بارها روی درخت مانده و پس از مدتی غیرقابل استفاده شود. مانند همین اتفاق اکنون درباره سیب، در برخی مناطق مانند ارومیه در حال وقوع است.

این تاجر می‌گوید: «زمان برداشت، وقت مطلوبی برای خرید نیست. در آن هنگام دلال‌ها وارد عمل شده و سرمایه کشاورز را به تاراج می‌برند. درحالی‌که دولت اگر مدعی حمایت از کشاورز است، باید زودتر از دلال اقدام کند.‌»‌

در این ارتباط، یکی از کارشناسان فنی باغ مرکبات در شمال کشور به خبرنگار ما اظهار می‌کند: «در کجای دنیا این اتفاق می‌افتد که دولت ایران برای خرید زودهنگام اقدام کند؟» به گفته علی باقری، هم‌اکنون نیز مشتریانی هستند که پرتقال نارس را کیلویی هزار تا هزار و 500تومان می‌خرند. در فصل برداشت هم مشکلی وجود ندارد کما اینکه در سال‌های گذشته نیز چنین اتفاقی نیفتاده است و حتی برخی از خریداران میوه، خود تجار هستند که می‌توانند از وام‌ها و تسهیلات مختلف برای این کار استفاده کنند.

اتفاقا مدیر باغبانی سازمان جهادکشاورزی استان مازندران نیز بر همین نکته تأکید دارد. به اعتقاد محمدتقی شکوهی، هیچ نیازی برای حضور دولت در این مرحله وجود ندارد، بلکه تنها خرید دولت پس از برداشت صورت گرفته و آن هم به مقدار اندک برای تنظیم قیمت‌هاست. برداشت معمولاً از آذرماه شروع می‌شود.

مدیر، اطلاعی ندارد!

صحبت‌های مدیر باغبانی سازمان جهادکشاورزی استان مازندران در حالی است که مدیرکل دفتر میوه‌های گرمسیری و نیمه گرمسیری وزارت جهادکشاورزی در این ارتباط به «فرصت امروز» می‌گوید: «دولت معمولاً هر ساله برای خرید مقداری از مرکبات اقدام می‌کند.‌»‌ ابوالقاسم حسن‌پور می‌افزاید: «در این زمینه قراردادهایی با بخش‌خصوصی منعقد می‌شود. همین‌طور به دفتر سرمایه‌گذاری وزارتخانه پیشنهاد داده‌ایم که برای خرید 50 تا 60هزارتن مرکبات و ذخیره آن در سردخانه‌ها، مقدمات لازم را فراهم کند. این مقدار اگرچه در مقابل تولید 4میلیون تنی، بسیار اندک است اما همین موضوع می‌تواند در تعادل بخشی به قیمت‌های شب عید مؤثر باشد.‌»‌

اگرچه به گفته این مقام مسئول، تصمیمات لازم توسط بخش بازرگانی وزارتخانه انجام می‌گیرد اما مدیرکل دفتر تجارت و سرمایه‌گذاری وزارت جهادکشاورزی به‌طورکلی از این موضوع اظهار بی‌اطلاعی کرده و در گفت‌وگو با «فرصت امروز» عنوان می‌کند: هیچ خبری در این مورد ندارم و هنوز ابلاغیه‌ای در این ارتباط به بنده نرسیده است.‌»‌

بدترین پیشنهاد ممکن

اما شاید بیشترین واکنش نسبت به پیشنهاد خرید زود‌هنگام مرکبات توسط دولت را نایب رئیس اتحادیه باغداران ایران داشته باشد. به اعتقاد مجتبی شادلو، کشوری مانند ایران که در حال توسعه است و می‌خواهد در قالب قوانین تجارت جهانی پیش برود، ورود دولت برای خرید محصول، درست برخلاف اهداف اصلی است. این موضوع حتی در چارچوب اصل 44 قانون اساسی که بر خصوصی‌سازی تأکید دارد نیز نمی‌گنجد. سوالی که در اینجا مطرح می‌شود این است که در صورت سرمایه‌گذاری دولت، تکلیف بخش‌خصوصی و تشکل‌های مربوطه چه می‌شود؟

به گفته شادلو، این پیشنهاد بدترین حالتی است که ممکن است اتفاق بیفتد. زیرا گروهی پشت این جریان وجود دارند که تنها به منافع خود می‌اندیشند. دو سال پیش، همین افراد با مراجعه به باغدار، آنها را توجیه کردند که قیمت محصول‌شان حداقل باید 1700تومان در هر کیلو خریداری شود. این در حالی بود که نرخ موردنظر دولت، 700تومان تعیین شده بود. به همین دلیل، بسیاری از باغداران که سودای سود بیشتر را در سر می‌پروراندند، از فروش محصول امتناع کردند تا مرکبات را با قیمت بالاتر به بازار عرضه کنند اما کار به جایی رسیدکه در نهایت محصول خراب شد و حتی حاضر بودند محصول خود را کیلویی 100تومان نیز بفروشند. اکنون نیز می‌خواهند با جریان‌سازی در رسانه‌ها اهداف خود را پیش ببرند.

ما استقبال می‌کنیم

اما رئیس اتحادیه بارفروشان با اشاره به اینکه چنین پیشنهادی قابل توجه است، به «فرصت امروز» می‌گوید: به شرطی که در نهایت، باز هم متولی فروش اتحادیه بارفروشان باشد نه دولت. از نظر سیدمحسن محمودی، پیش خرید مرکبات از طرف دولت، طرح بسیار خوبی است البته اگر کارشناسان مختلف آن را بررسی کنند تا مشکلی به وجود نیاید. اتفاقا در صورت اجرایی شدن آن، دست دلال‌ها نیز به‌شدت از بازار کوتاه خواهد شد. محمودی باز هم تأکید می‌کند که شرط اجرای درست موضوع گفته شده این است که تمام عملیات، زیر نظر کارشناسی اتحادیه بارفروشان بوده و می‌گوید: «در این صورت از طرح گفته شده استقبال می‌کنیم و مطمئناً در نخستین جلسه هیات‌مدیره آن را با مسئولان مربوطه مطرح خواهم کرد.‌»‌ 

نظرات متفاوتی درباره پیش خرید مرکبات توسط دولت مطرح شده که هر کدام دلایل مخصوص به خودشان را دارند. از طرفی ممکن است با این اقدام، دست دلالان از بازار کوتاه شده و برای نخستین بار، دولت زودتر از آنها وارد بازار شود. اما طرف دیگر ماجرا نیز این است که اتحادیه‌ها و تشکل‌های کشاورزی با این موضوع کنار نمی‌آیند. زیرا این کار یعنی کنار زدن بخش‌خصوصی و بزرگ‌تر شدن بدنه دولت. به هر ترتیب، بعید به نظر می‌رسد که مسئولان برای خرید زودهنگام اعتباری را در نظر بگیرند اما به هر حال، وقتی عرضه بیش از اندازه باشد، فرصتی برای دلال‌ها به وجود خواهد آمد که در زمان معین، به بازار دست درازی کنند. بنابراین باید دید که ابزارهای تنظیم بازار در سه ماهه پایانی سال‌جاری چگونه عمل می‌کنند؟