پولِ گران، در سراشیبی نزول

با تداوم سیاست‌های انقباضی دولت، میانگین نرخ تورم در آذرماه به 12.6 رسیده و به این ترتیب فاصله میان نرخ سود بانکی و نرخ تورم عمیق‌تر از گذشته شده است. این در حالی است که مسئولان بازار پولی و مالی انتظار دارند به‌زودی نرخ تورم قدم به محدوده تک رقمی بگذارد و به این ترتیب تقارن ناموزون نرخ سود بانکی و تورم به طور کامل به شکافی تمام‌عیار تبدیل خواهد شد. اما با این وجود هنوز خبری از تصمیم شورای پول و اعتبار برای کاهش نرخ سود بانکی نیست.

به گزارش «فرصت امروز»، در حالی که شورای پول و اعتبار نتوانسته تصمیمی در این باره اخذ کند، اما رویکرد بانک مرکزی در کاهش نرخ بهره بین بانکی، قدم مهمی بوده است که می‌تواند بسترساز کاهش نرخ سود بانکی باشد. جزییات نشست شورای پول و اعتبار در هفته گذشته نشان می‌دهد نرخ سود مرجع در بازار بین بانکی از 27‌درصد در مهر ماه به 21.5‌درصد در پایان آذرماه کاهش یافته است.

در گزارشی که بانک مرکزی به شورای پول و اعتبار ارائه داده، آمده است: نظر به تنگنای اعتباری سیستم بانکی و رشد تقاضای بازار پول در سال ۱۳۹۳ و میانگین نرخ سود معاملات بازار بین بانکی در پایان سال گذشته و اوایل سال جاری به میزان ۲۹ درصد، شورای پول و اعتبار در تاریخ ۱۳۹۴.۲.۸ مقرر کرد بانک مرکزی نسبت به ساماندهی اضافه برداشت بانک‌ها و تعدیل نرخ سود در بازار بین بانکی مداخله کند و اقدام لازم را به عمل آورد. در کنار ساماندهی اضافه برداشت بانک‌ها طی ماه‌های اخیر، مدیریت کارآمد بازار بین بانکی در دستور کار قرار گرفت و مجموعه اقدام‌های به عمل آمده موجب کاهش نرخ سود معاملات بازار بین بانکی تا مرز ۲۱.۵‌درصد در پایان آذرماه شده است. 

بانک مرکزی تصریح کرد: انتظار می‌رود با ادامه این روند همراه با اقدامات اخیر بانک مرکزی در کاهش نسبت سپرده قانونی بانک‌های تجاری، آثار کاهشی نرخ بازار بین بانکی بر کاهش نرخ سود سپرده‌ها و تسهیلات بانکی به‌زودی نمایان شود، زیرا علاوه بر کاهش نرخ سود بازار بین بانکی و گرایش آن به سمت کاهش، پایداری لازم در این نرخ مشاهده می‌شود.

پول بسیار گران

سیروس کرمی، کارشناس اقتصادی در گفت‌وگو با «فرصت امروز» در این باره گفت: برای عموم مردم و فعالان اقتصادی، کاهش نرخ سود بانکی و آثار و تبعات آن مهم است اما آثار اقدام اخیر بانک مرکزی در کاهش نرخ سود بین بانکی در آینده خود را نشان خواهد داد و می‌تواند آثار مفیدی برای نرخ سپرده‌ها و نرخ سود تسهیلات داشته باشد.

وی افزود: نرخ سود بین بانکی در کشور ما در مقایسه با بانک‌های کشورهای دیگر بسیار بالاست وضرورت داشت تا بانک مرکزی نسبت به این موضوع اقدام کند. زمانی که نرخ سود بین بانکی بالاست هزینه این نرخ خود را به سپرده‌های مردم و تسهیلات تحمیل می‌کند، اما با اصلاح این نرخ می‌تواند نرخ سود هم ترمیم شود و بستر‌سازی خوبی در این باره صورت گیرد.

این کارشناس اقتصادی تاکید کرد: در سال 90 دولت ناگهان با 120‌میلیارد دلار درآمد نفتی مواجه شد و همزمان با کار شبانه‌روزی چاپخانه‌های بانک مرکزی، حجم وسیعی از نقدینگی وارد چرخه اقتصادی کشور شد، آن زمان تورم هم به 42‌درصد رسید و به این ترتیب پس از دهه 80 یک بار دیگر پول «بسیار گران» شد. اما در حال حاضر درآمدهای دولت به 20‌میلیارد دلار رسیده است و تورم هم در حال تک رقمی شدن است، اما با این وجود هنوز پول در ایران گران است. دلیل این امر هم علاوه بر نرخ سود بانکی و تسهیلات، نرخ سنگین سود در بازار بین بانکی است.

کرمی اظهار کرد: در مجموع رویکرد بانک مرکزی در ارزان کردن پول با استفاده از کاهش نرخ سود بانکی اقدامی علمی است که مورد تایید شورای پول و اعتبار نیز قرار گرفته است اما نرخ 21.5‌درصدی سود بین بانکی هم مطلوب نیست و باید به زیر 20‌درصد کاهش پیدا کند.

پول چگونه گران شد؟

دکتر علی‌اکبر خلیلی، کارشناس اقتصادی در گفت‌وگو با «فرصت امروز» درباره اینکه چرا پول در ایران گران است؟ گفت: میزان برداشت بانک‌ها از منابع بانک مرکزی در ایران بالاست و این موضوع در کنار تسهیلات تکلیفی که به بانک‌ها تحمیل شده موجب شده تا هزینه‌های بانک‌ها افزایش پیدا کند، علاوه براین که بانک‌ها مجبورند جرایم سنگینی را بابت دیر کرد تعهدات خود به بانک مرکزی بپردازند که این جریمه‌ها، هزینه پول را در کشور افزایش می‌دهد. این کارشناس اقتصادی تاکید کرد: با کاهش نرخ سود بین بانکی انتظار می‌رود که این هزینه‌ها هم کاهش پیدا کند و پول ارزان‌تری در اقتصاد کشور به گردش در بیاید.

وی در پاسخ به این پرسش که بانک مرکزی چگونه می‌تواند با کاهش نرخ سود بین بانکی برای کاهش نرخ سود بانکی مقدمه چینی کند، گفت: اثر این موضوع ابتدا در سرشکن هزینه‌های بانک‌ها دیده می‌شود. بانک مرکزی اخیرا نرخ سود سپرده‌های قانونی را هم کاهش داده است که عامل مهم دیگری در تقویت منابع بانک‌ها است. وقتی هزینه تمام شده پول برای بانک‌ها کاهش پیدا کند آنها می‌توانند پولی را که به دست تولیدکننده می‌دهند نیز کاهش بدهند.

وی ادامه داد: از سوی دیگر، وقتی نرخ سود بانکی کاهش پیدا می‌کند اهرم فشاری می‌شود بر نرخ سود بانکی تا آن را کاهش دهد. اساسا زمانی که نرخ سود بین بانکی کاهشی است نرخ سود بانکی نمی‌تواند برتری خود را حفظ کند و باید نسبت به آن واکنش نشان دهد.