پلی میان ناشر اوراق بهادار و سرمایه‌گذاران

شركت‌های تامین سرمایه، در كشورهای غربی با عنوان بــانك‌های سرمــایه‌گذاری (Investment Bank)‌ فعالیت می‌كنند. امروزه شركت‌های تامین سرمایه یا همان بانك‌های سرمایه‌گذاری یكی از مهم‌ترین نهادهای مالی در دنیا محسوب می‌شوند.

تعریف شركت‌های تامین سرمایه

یك شركت تامین سرمایه، به عنوان شركتی واسط بین ناشر اوراق بهادار و عموم سرمایه‌گذاران عمل می‌کند. از جمله فعالیت‌های مالی كه در شرح وظایف یك شركت تامین سرمایه است، عبارتند از: فعالیت كارگزاری، بازارگردانی، مشاوره، سبدگردانی، پذیره‌نویسی و تعهد پذیره‌نویسی و سایر فعالیت‌های مشابه پس از اخذ مجوز از سازمان بورس اوراق بهادار. پذیره‌نویسی و تعهد پذیره‌نویسی در بازار ثانویه، امور مدیریت ریسك یا مدیریت فرآیند واگذاری‌ها، ارائه مشاوره در زمینه قیمت‌گذاری اوراق بهادار، پیشنهاد زمان‌بندی عرضه اوراق بهادار، ادغام، تملك و تجدید ساختار مالی و سازمانی شركت‌ها، ارائه خدمات مربوط به طراحی و انتشار اوراق بهادار، ارائه خدمات مدیریت دارایی‌ها، ارائه خدمات مرتبط با سرمایه‌گذاری‌ها در صندوق‌ها، كارگزاری‌ها، معامله‌گری، سبدگردانی، بازارگردانی و كمك به شركت‌ها جهت تامین سرمایه منابع مالی و اعتباری موردنیاز از جمله فعالیت‌هایی است كه در حوزه اختیارات شركت‌های تامین مالی است.

تاریخچه شكل‌گیری شركت‌های تامین سرمایه در ایران

با تصویب قانون بازار اوراق بهادار، در آذرماه 1385 توسط مجلس شورای اسلامی كه نقطه عطفی در نظام مالی كشور به شمار می‌آید، این قانون موجب تشكیل نهادهای مالی جدید همچون شركت‌های تامین سرمایه در كشور شد.  

براساس بند (18) ماده (1) قانون بازار اوراق بهادار، شركت تامین سرمایه شركتی است كه به‌عنوان واسطه بین ناشر اوراق بهادار و عامه سرمایه‌گذاران فعالیت می‌كند و می‌تواند فعالیت‌های كـــارگزاری، معــامله‌گری، بـــازارگـــردانی، مشـاوره، سبدگردانی، پذیره‌نویسی و فعالیت‌های مشابه را با اخذ مجوز از سازمان انجام دهد. حداقل سرمایه لازم برای تاسیس شركت تامین سرمایه در قالب شركت سهامی خاص دو هزار میلیارد ریال است.

ضرورت تشكیل شركت‌های تامین سرمایه

با توجه به اصل 44 قانون اساسی و تفسیر آن مبنی بر خصوصی‌سازی بنگاه‌های دولتی در ایران وجود نهادهای مالی‌ای كه تاثیر مهمی در سرعت واگذاری این شركت‌ها داشته باشد، احساس می‌شد. در ایران یكی از روش‌های عمده واگذاری سهام، عرضه عمومی سهام است. هرچه نهادهای مالی قوی‌تری در بازار مالی فعال باشند، می‌توان با ارائه خدمات فنی و مالی به طور مستقیم و غیرمستقیم، موجب تسهیل و تسریع انتقال مالكیت به بخش خصوصی شد. بنابراین ضرورت شكل‌گیری شركت‌های تامین سرمایه با‌توجه به مبحث خصوصی‌سازی بیش از گذشته مورد نیاز بود.

وظایف و اختیارات شركت‌های تامین سرمایه

در چارچوب بازارهای مالی، شركت‌های تامین سرمایه وظایف متنوعی را بر عهده داشته و خدمات مالی گوناگونی را ارائه می‌كنند. با پیشرفت در ابزارها و نهادهای متنوع مالی، وظایف شركت‌های تامین سرمایه از فرآیندهای به نسبت ساده تا عملیات‌های پیچیده مالی پیشرفت داشته است. در واقع می‌توان خدمات ارائه شده توسط شركت‌های تامین سرمایه را به دو بخش عمده خدمات اولیه و خدمات ثانویه تقسیم‌ كرد:

1- خدمات اولیه یا خدمات سنتی

در این خدمات شركت‌های تامین سرمایه به نخستین خدمات كه به شكل‌گیری آنها منجر شد، می‌پردازند. خدمات مالی همچون پذیره‌نویسی و تضمین فروش و توزیع اوراق بهادار جزء مهم‌ترین و نخستین خدمات یك نهاد تامین سرمایه است. این موسسات با قبول ریسك مبادرت به توزیع اوراق بهادار كرده و همزمان مدیریت توزیع اوراق را بر عهده دارند.

2- خدمات ثانویه یا خدمات نوین

موسسات و شركت‌های تامین سرمایه علاوه بر خدمات اولیه در بازارهای مالی خدمات متنوع دیگر مورد نیاز این بازارها را ارائه می‌كنند. ازجمله این خدمات می‌توان به خدمات مشاوره‌ای در زمینه ادغام و تملك شركت‌ها، معامله اوراق بهادار، مشاوره در مورد پروژه‌ها، مشاوره در خصوص تامین مالی از طریق اجاره و خصوصی‌سازی اشاره كرد. براساس متن قانون اوراق بهادار جمهوری اسلامی ایران كه به شركت‌های تامین سرمایه اشاره شده، شورای‌عالی بورس در 15 مرداد 1386 به تصویب ضوابط فعالیت این موسسات اقدام کرد. بر این اساس، خدمات و فعالیت‌های شركت‌های تامین سرمایه به دو گروه اصلی و فرعی به شرح زیر تفكیك شده است:

الف) موضوع فعالیت اصلی

عبارت است از: پذیره‌نویسی، تعهد پذیره‌نویسی و تعهد خرید اوراق بهادار در عرضه‌های ثانویه در حد امكانات مالی خود یا از طریق تشكیل سندیكا یا سایر نهادهای مشابه.

ب) موضوع فعالیت فرعی

شامل ارائه مشاوره در زمینه‌هایی از قبیل روش بهینه و زمان‌بندی تامین مالی و همچنین مبلغ منابع مالی موردنیاز، روش و پیشنهاد زمان‌بندی عرضه اوراق بهادار، قیمت اوراق بهاداری كه توسط ناشر عرضه می‌شود، فرآیند واگذاری اوراق بهادار، بازاریابی یا مدیریت فرآیند واگذاری اوراق بهادار، انجام امور اجرایی به نمایندگی از ناشر در زمینه ثبت اوراق بهادار و دریافت مجوز عرضه آن، كارگزاری، معامله‌گری، سبدگردانی و... است.

شركت‌های تامین سرمایه در ایران و تركیب سهامداران آنها

در حال حاضر شركت‌های تامین سرمایه‌ای كه مجوز خود را از سازمان بورس اوراق بهادار گرفته و به فعالیت می‌پردازند، هشت شركت است، كه در جدول زیر اسامی آنها ذكر شده است.

نتیجه‌گیری

شركت‌های تامین سرمایه یكی از مهم‌ترین نهادهای شكل گرفته در بازارهای مالی هستند. این شركت‌ها با توجه به ضرورت‌های كه برای تامین سرمایه و اختصاص سرمایه به فعالیت‌های مالی وجود داشته، در سرتاسر جهان شكل گرفته‌اند. در ایران نیز این موسسات تحت نظر سازمان بورس اوراق بهادار در حیطه بازار سرمایه تاسیس شده‌اند. امروزه شركت‌های تامین سرمایه در تمامی بازارهای مالی از جمله بازارهای اوراق مشاركت، اوراق اجاره، سهام و بازارهای نقد و آتی، بازارهای اولیه و ثانویه و به صورت محدود‌تری در بازارهای پول مشاركت دارند. انتظار می‌رود با شكل‌گیری این نهاد در بازارهای مالی كشور، خصوصی‌سازی كه یكی از مهم‌ترین عوامل موثر اقتصادی حال حاضر جهان است، روند رو به رشد و موفقی داشته باشد.

* کارشناس و تحلیلگر بازار سرمایه