تحلیلی درباره صنعت سیمان / پستی و بلندی‌های گروه خاکستری بورس تهران

محصول سیمان یكی از پرمصرف‌ترین فرآورده‌های صنعتی در دنیا بوده و بالاترین میزان تولید را بین محصولات صنعتی در جهان داراست، این صنعت 14درصد مصرف انرژی صنایع و 3درصد مصرف انرژی کل کشور را به خود اختصاص داده است. سهم صنعت سیمان در اقتصاد کشور در حال رشد بوده و براساس قیمت‌های مصوب داخلی حدود 2.5 درصد و براساس قیمت‌های جهانی حدود 4 درصد از تولید ناخالص ملی در اختیار صنعت سیمان است. عرضه بیشتر از 60درصد سیمان تولیدی کشور از طرف توزیع‌کنندگان مصالح ساختمانی است. اجراکنندگان پروژه‌های دولتی، تقریباً 20 درصد تولید سیمان را جذب کرده و بقیه را در اختیار تولیدکنندگان بتن آماده قرار می‌دهند.

وضعیت صنعت سیمان درجهان و جایگاه ایران

چین با داشتن دومین مقام اقتصاد جهان نخستین کشور در زمینه تولید و مصرف سیمان است و بعد از آن کشور‌های هند و آمریکا با حجم تقریبی 280 و 83 میلیون تن در سال، بیشترین میزان تولید سیمان را دارا هستند و ایران با حجم 75 میلیون تن تولید سیمان در سال 2014 رتبه چهارم تولید‌کننده سیمان در جهان را کسب کرده است. از نظر مقصد صادرات، کشور عراق بزرگ‌ترین بازار صادرات صنعت سیمان ایران محسوب می‌شود. سهم عراق از کل صادرات صنعت سیمان ایران حدود 80 درصد بوده و آذربایجان و افغانستان نیز در رده‌های بعدی جای گرفته‌اند.

جایگاه صنعت سیمان در بورس

در حال حاضر 39 شرکت سیمانی بورسی و فرابورسی حدود 3 درصد از کل ارزش بازار بورس تهران را به خود اختصاص داده این صنعت را نهمین صنعت فعال بورس می‌دانند.

هزینه‌های تولید سیمان

بیشترین بخش هزینه تولید سیمان را هزینه انرژی آن تشکیل می‌دهد. سهم این هزینه در قیمت تمام شده سیمان، قبل از اجرای قانون هدفمندی یارانه‌ها حدود 12درصد بوده که بعد از اجرای قانون این مقدار افزایش یافته و به مقدار حدود 25 تا 30 درصد رسیده است. انرژی مصرفی در صنعت سیمان به دو صورت نیروی الكتریكی و حرارتی است كه تقریباً 20 درصد از این انرژی مربوط به انرژی الكتریكی و 80 درصد آن مربوط به انرژی حاصل از سوخت‌های فسیلی نظیر مازوت و گاز است.

عوامل تاثیر‌گذار بر آینده صنعت سیمان

- کمتر شدن نرخ رشد مصرف سیمان در منطقه و جهان
- تغییر سوخت برخی از کارخانه‌های سیمان از گاز به مازوت

نوسانات نرخ ارز: نوسانات ارزی بر صنعت سیمان تاثیرات دوگانه‌ای دارد، چرا که از یک طرف رشد صادرات را موجب می‌شود و از طرف دیگر هزینه‌های تعمیر و نگهداری را افزایش می‌دهد. همچنین صنعت سیمان به دلیل تسهیلات ارزی بالایی که طی سال‌های اخیر برای اجرای طرح‌های توسعه‌ای و خرید تکنولوژی جدید دریافت کرده، از تغییرات نرخ ارز تاثیر زیادی می‌پذیرد. در نتیجه انتظار این می‌رود که درصورت افزایش نرخ ارز و رشد صادرات کشور بتواند به افزایش سودآوری شرکت‌ها منجر شود.

ضریب بتا: این ضریب عددی برای مقایسه همسویی تغییرات بازده شركت موردنظر با بازده شاخص كل بازار است، با توجه به اظهارات برخی فعالان بازار بتای صنعت سیمان 0.18 است و این بدان معناست که اگر بازده بازار یک‌درصد تغییر کند، بازده این صنعت 0.18درصد تغییر خواهد کرد، لازم به ذکر است که اگر ضریب بتا برای یک دارایی بالاتر از یک باشد نوسانات بازدهی آن دارایی بیشتر از بازار است و آن یک دارایی پرریسک نامیده می‌شود و بالعکس.

دلایل عمده کاهش تقاضای سیمان

از جمله دلایل عمده کاهش تقاضا برای محصولات این شرکت‌ها می‌توان به این موارد اشاره کرد: کاهش مصرف داخلی سیمان عمدتا به سه دلیل رکود اقتصادی، کاهش ساخت‌و‌ساز ناشی از رکود بازار و کاهش بودجه‌های عمرانی و تخصیص بودجه عمرانی به پروژه‌هایی با پیشرفت بالای 70 درصد (که عموما سیمان برهم نیستند).

با توجه به اینکه حدود 65 درصد صادرات سیمان کشورمان به عراق است، ظرفیت صادرات کشور ما تا حد زیادی به وضعیت کشور عراق بستگی دارد؛ به‌طوری‌که هر تأثیر منفی در صادرات به این کشور موجب کاهش کل صادرات سیمان می‌شود. همچنین عواملی مانند گروهک تروریستی داعش، ناامنی‌های منطقه‌ای، عدم ساخت‌وساز در عراق و عدم تزریق بودجه دولت باعث کاهش صادرات سیمان به این کشور شده است.

صنعت سیمان از معدود صنایعی است که در سال‌های گذشته توانست مطابق با سند چشم‌انداز 20 ساله کشور برنامه‌های خود را عملی کند و به تولیدی بالغ بر 80 میلیون تن در سال دست یابد، البته این درحالی‌ است که وضعیت کنونی اقتصاد کشور نتوانسته به وعده‌های خود در قبال این صنعت عمل کند و ما شاهد فصل سرد این گروه هستیم و متأسفانه از هر نظر تحت فشار و بحران هستند.

بررسی وضعیت کلی صنعت در بازار سرمایه ایران:

الف) مسائل چالش زای این صنعت: مازاد عرضه در کشور (سالانه 70 تا 75 میلیون تن سیمان تولید می‌شود، درحالی‌که مصرف واقعی حدود70میلیون تن است که این امر منجر به قیمت‌شکنی توسط بعضی شرکت‌ها شده است)؛ صادرات ارزان و به‌صورت ریالی (با توجه به مازاد عرضه در داخل کشور)؛ مشکلات صادرات غرب کشور، طرح‌های توسعه نیمه‌تمام، افزایش قیمت حامل‌­های انرژی، مشکلات واحدهای مازوت سوز، عوارض آلایندگی و لزوم پرداخت مبالغ هنگفت ناشی از تغییرات مقررات زیست محیطی، حساسیت نابه‌جای سازمان محیط‌زیست در مورد واحدهایی که در زمان تأسیس در منطقه شهری قرار نداشته‌اند و با گسترش شهرها به سمت آن­ها در محدوده شهری قرار گرفته‌اند.

ب) وضعیت عملیاتی این صنعت: (جدول1)

ظرفیت تولید سیمان:

از آن جا که تولید سیمان نقشی تعیین‌کننده در رشد توسعه اقتصادی دارد، همواره مورد حمایت دولت قرار گرفته است، به‌طوری که سالانه شاهد افزایش ظرفیت عملی سیمان هستیم، در جدول (2) میزان تولید و صادرات سیمان از سال 77 تا 93 مدنظر قرار گرفته که گویای این مطلب است.

همان‌طور که در جدول زیر مشاهده می‌شود، در سال77 تولید سیمان معادل 20میلیون تن بوده و از آن جایی که در سال‌های آتی به افزایش ظرفیت تولید کارخانجات و حمایت‌های دولت از جمله ارائه تسهیلات دولتی برای احداث کارخانه‌های سیمانی و همچنین بهبود تأمین قطعات یدکی ماشین‌آلات این صنعت، پرداخته شده این میزان در سال92 به مرز 69میلیون تن رسیده است.

با بررسی عملکرد دولت‌های نهم و دهم مشاهده می‌شود که طی این هشت سال، تولید عملی سیمان دو برابر افزایش یافته و به میزان 70 هزار تن رسیده و پیش‌بینی شده با برنامه‌ریزی‌های انجام شده و بهره‌برداری از طرح‌های جدید طی سال 94 ظرفیت تولید سیمان به بیشتر از 83 میلیون تن برسد؛ شایان ذکر است که پیش‌بینی‌هایی وجود دارد، دال بر اینکه با انجام برنامه‌های پنجم توسعه این میزان در آینده به 110 میلیون تن در سال برسد. (جدول2)

شاخص پی به‌ای در شرکت‌های مختلف:

شاخص پی بر ‌ای نشان‌دهنده درصد قیمت به سود هر سهم شرکت است، P/E یك سهم به ما می‌گوید كه سرمایه‌گذاران حاضرند چند ریال به ازای هر ریال سود یك شركت پرداخت کنند. جدول (3) به ترتیب رتبه‌بندی این نسبت را بیان می‌دارد.

حاشیه سود شرکت‌های صنعت سیمان

حاشیه سود از تقسیم سود موردنظر بر فروش سالانه به دست می‌آید و نشان‌دهنده این است که چه مقدار از فروش سال به سود تبدیل شده است، به‌عنوان مثال حاشیه سود 20 درصد یعنی به ازای 100 درصد فروش شرکت، 20 درصد سود به دست آمده است؛ لازم به ذکر است اگر در صورت کسر سود عملیاتی را قرار دهیم حاشیه سود به دست آمده مربوط به سود عملیاتی است که به‌جای سود عملیاتی می‌تواند سود خالص یا ناخالص نیز قرار بگیرد که در جدول (4) به ترتیب رتبه‌بندی شده‌اند.

وضعیت نزولی  در 20‌ماه گذشته

شاخص کل این گروه از 20 ماه گذشته وارد کانالی نزولی شده و اکنون در محدوده 620 واحدی قرار گرفته است. بر همین اساس به نظر می‌رسد محدوده حمایتی و کف این کانال نزولی در سطح 590 تا 595 واحد و مقاومت آن نیز در سطح 700 واحد داشته باشد. همچنین اندیکاتورهای اراس‌ای و استوکاستیک نیز به محدوده اشباع فروش رسیده و اندیکاتور مک دی نیز با تنظیمات میان مدت با این شاخص واگرایی مثبت خفیفی داده است که با توجه به تمامی این موارد می‌توان در میان مدت انتظار حمایت شاخص این گروه در سطوح قیمتی ذکر شده داشت اما برای شروع روندی صعودی باید منتظر ماند تا شاخص کل این گروه از کانال نزولی رسم شده خارج و در سطوح بالاتر تثبیت شود.