پرداخت اصولی یارانه و کلکسیونی از بایدها و نبایدها

یارانه، مفهومی اقتصادی است که سال‌هاست با وجود موافقان و مخالفان بی‌شمار، در کشورهای مختلف با عناوین متفاوت پرداخت می‌شود. یارانه‌هایی که برای توسعه بخش کشاورزی، صنعت و تولید پرداخت می‌شوند از جمله تاییدشده‌ترین انواع یارانه دولتی محسوب می‌شوند. در واقع در بسیاری از موارد، افزایش تولیدات و صادرات زیر سایه همین چتر حمایت دولتی و پرداخت یارانه امکان‌پذیر می‌شود. از سوی دیگر، بسیاری از دولت‌ها، به منظور رفاه حال شهروندان، به آنان یارانه پرداخت می‌کنند.

اما نکته‌اساسی این‌جاست که پرداخت یارانه، تبعات مستقیمی بر قیمت‌های بازار دارد. موافقان پرداخت یارانه، این عمل را نوعی کمک هزینه و فرصت اقتصادی می‌نامند، فرصتی که به کاهش نرخ بیکاری و افزایش سرمایه‌گذاری در بخش‌های صنعتی و تولیدی کمک می‌کند و بسیاری از کارکردهای مثبت اقتصادی را در پی دارد. برای مثال، براساس این دیدگاه یارانه در بخش حمل‌و‌نقل و مسکن و ساخت‌و‌ساز به نفع اقشار کم درآمد ارزیابی می‌شود. از سوی دیگر مخالفان، معایب پرداخت یارانه را کم نمی‌دانند. برای نمونه، پرداخت یارانه در بخش سوخت در کشور مالزی، منتقدان متعددی دارد. از دید منتقدان، افزایش بی‌رویه قاچاق سوخت از مالزی به سنگاپور و تایلند و تورم 40درصدی قیمت برق از جمله تبعات یارانه در بخش انرژی‌های سوختی و فسیلی است.

فشارها و تبعات پرداخت یارانه غیراصولی

*اندونزی و سیاست‌های اصلاحی: طبق گزارش وال استریت، اندونزی یکی از کشورهایی است که تورم شدیدی را براساس پرداخت یارانه غیراصولی، تجربه کرده، تورمی که این روزها با افزایش بی‌رویه قیمت حامل‌های انرژی، وارد مرحله بحرانی شده است. گرچه این نخستین بار نیست که بحث یارانه‌ها و افزایش قیمت سوخت در اندونزی بحرانی شده است، در دهه 90 میلادی و پس از آن در سال 2007 اعتراضات گسترده خیابانی، اعتصاب کارگران و اقشار کم‌درآمد به‌عنوان مصرف‌کنندگان انرژی، امری متداول در اندونزی تلقی می‌شد.

در حال حاضر، آخرین آمار بانک مرکزی اندونزی، خبر از تورم با نرخ 7.7درصد در بخش سوخت دارد. رییس‌جمهوری اندونزی در واکنش به اتفاقات اخیر در کشورش، اظهار داشته، تغییرات یک شبه در سیستم پرداخت یارانه در بخش انرژی، همان‌قدر اشتباه است که روند فعلی. ثابت نگه داشتن نرخ یارانه‌ها، ایجاد اصلاحات در بخش پرداخت یارانه و توجه به بحران‌هایی که بر اثر افزایش قیمت بر قشر کم درآمد وارد می‌شود، از اولویت‌های دولت اندونزی برای اصلاح قوانین یارانه‌ها محسوب می‌شود. وزیر دارایی و خزانه‌داری تایلند با اشاره مستقیم به وضعیت اندونزی، اخیرا در گفت‌وگویی با نشریه بلومبرگ اعلام کرده است، دولت تایلند تا هنگامی که از ظرفیت مالی این کشور در زمینه پرداخت یارانه مطمئن نباشد، پرداخت یارانه را گسترش نمی‌دهد، زیرا تبعات افزایش قیمت‌ها در تایلند قابل جبران نیست.

*کشورهای صادرکننده نفت: پرداخت یارانه و کاهش و افزایش قیمت سوخت تا حدود زیادی متاثر از بازار نفت است. کشورهایی مانند عربستان، مصر و یمن در شمار کشورهایی هستند که به خوبی، شوک قیمت نفت را تجربه کرده‌اند. وابستگی بالای 80درصد به صادرات نفت و توزیع یارانه بر حسب درآمدهای نفتی یکی از رایج‌ترین اشتباه‌های دولت‌های صادرکننده نفت در بخش یارانه است. این نوع پرداخت یارانه نتیجه‌ای جز افزایش نرخ تورم یا فشار بر اقشار کم‌درآمد نخواهد داشت.

*اقشار کم‌درآمد: عمده فشار پرداخت یارانه غیراصولی بر دوش اقشار محروم بادرآمد اندک است. برای مثال، خانواده‌ای کم درآمد که یارانه مشخصی دریافت می‌کنند پس از افزایش قیمت انرژی‌های متداول، از پرداخت هزینه انرژی‌های مصرفی عاجز خواهند بود. این مسئله در کنار افزایش قیمت سایر اقلام مصرفی خانوار و افزایش نرخ مالیات وضعیتی نابسامان خلق می‌کند. این در حالی ‌است که سهم فقرا از دریافت یارانه در برخی کشورها تعجب برانگیز است، سهم 14درصدی دراندونزی و 20 درصدی در یمن.

افزایش قیمت حامل‌های انرژی و راه‌های چاره

*نتایج بررسی‌های کمیسیون مطالعات اتحادیه اروپا، موید این نکته است که انرژی‌های تجدید‌پذیر که یارانه کمتری به خود اختصاص می‌دهند، به صرفه‌تر از انرژی‌های فسیلی هستند. از سوی دیگر، درحالی‌که تبعات زیست‌محیطی و هزینه‌های بهره‌برداری از انرژی‌های تجدیدناپذیر بیش از 70درصد است، هزینه‌های بهره‌برداری از انرژی‌های تجدیدپذیر کمتر از 30درصد است. هزینه تولید برق در کشورهای اتحادیه اروپا، به ازای هر یک ساعت بین 164 تا 233 یورو در هر ساعت می‌رسد. با توجه به اینکه عمده کشورهای شناخته شده اروپایی مثل انگلستان و اسپانیا در طول سال‌های گذشته، روند افزایش قیمت و تورم را تجربه کرده‌اند، به نظر می‌رسد جایگزین‌کردن سوخت‌های تجدید‌پذیر با سوخت‌های تجدیدناپذیر، گام درستی برای کاهش اثرات مخرب یارانه بر سیستم اقتصادی کشورهای اتحادیه اروپا باشد.

*دولت استرالیا از جمله دولت‌های موفق در مدیریت یارانه‌ها طبقه‌بندی می‌شود. فارغ از پرداخت یارانه‌های موثر در بخش تولید و کشاورزی، همگام با در نظر گرفتن نرخ تورم و تلاش‌های دولت برای کنترل بازار قیمت‌ها ، ارقام سخاوتمندانه‌ای که از سوی دولت استرالیا برای گسترش پانل‌های برق خورشیدی و توربین‌های بادی هزینه می‌شود، در نوع خود قابل توجه است. به عبارت دیگر، از درست‌ترین تلاش‌های زیربنایی دولت استرالیا برای کنترل قیمت انرژی‌ها و هدایت درست بخش پرداخت یارانه، کاهش وابستگی بدنه اقتصادی به سوخت‌های متداول است.