پاناما،چطور بهشت خلافکاران مالیاتی شد؟

افشای بی‌سابقه 11.5میلیون اسناد طبقه‌بندی شده در زمانی کوتاه، دنیای پنهان اشخاص قدرتمند و ثروتمند را در معرض توجه همگان قرار داد. دنیایی که مقادیر زیادی از ثروت به صورتی غیر‌قانونی در آن پنهان شده و به صورتی مخفی و بدون توجه به قوانین جابه جا می‌شوند. این اسناد که «اوراق پاناما» نام گرفته‌اند متعلق به شرکت حقوقی پانامایی به نام موساک فونسکا «Mossack Fonseca» بوده است.خبرگزاری‌هایی که به این اسناد دسترسی پیدا کرده‌اند، تنها بخش کوچکی از اسناد را منتشر کرده، اما گفته‌اند در روزهای آینده تمامی اسناد را منتشر خواهند کرد. اقدامات فاش شده لزوما غیر‌قانونی نیستند، اما توجه همگان را به بهشت‌های مالیاتی جلب کرده و خدمات قانونی معافیت مالیاتی را زیر سوال برده است.

پاناما به‌عنوان یک بهشت مالیاتی شناخته شده است. بهشت مالیاتی به کشورهایی اطلاق می‌شود که افراد و شرکت‌های خارجی می‌توانند در آنها بدون پرداخت مالیات یا با پرداخت میزان کمی از مالیات فعالیت کنند.این بهشت‌های مالیاتی به شرکت‌های بین‌المللی امکان می‌دهند تا از قوانین مالیاتی کشور مبدا خود رهایی یافته و از امکانات مالی کشوری که در آن سرمایه‌گذاری کرده‌اند، بهره‌مند شوند. این یعنی قانون کمتر و آزادی بیشتر.

براساس اعلام سازمان خبرنگاری و تحقیقاتی  InSight Crime که جرایم برنامه‌ریزی شده در آمریکای لاتین و کارائیب را بررسی می‌کند، کشورهای خارجی تنها ملزم به پرداخت سالانه 300 دلار به دولت پاناما هستند.شرکت‌های خارجی می‌توانند در بهشت مالیاتی پاناما به‌صورت ناشناس یا با نام مستعار فعالیت کنند. نام صاحبان این شرکت‌ها و اطلاعات شخصی آنها در هیچ سازمان دولتی ثبت نشده و پنهان باقی می‌ماند. شرکت‌های بسیار زیادی مشتری شرکت‌های حقوقی مثل موساک فونسکا هستند. این شرکت‌ها ملزم به نگهداری سوابق و مدارک هیچ نقل و انتقال مالی نیستند.

حتی در صورت وجود سوابق فعالیت‌های مالی انجام شده، شرکت‌ها از ارائه آنها به دولت‌ها یا شرکت‌های مالیاتی معاف هستند. میگوئل آنتونیو برنل، وکیل پانامایی و تحلیلگر سیاسی می‌گوید: «هنگامی که پولشویی در میان باشد، ما در پاناما خدمات کامل ارائه می‌دهیم. شما می‌توانید به هر شرکت حقوقی در پاناما مراجعه کرده و بدون آنکه کوچک‌ترین سوالی از شما پرسیده شود، شرکتی برای سرپوش گذاشتن بر فعالیت‌های مالی‌تان تاسیس کنید.»

بانک‌های پاناما همچنین مجاز به افشای هیچ گونه اطلاعات از مشتریان‌شان نیستند، مگر آنکه از سوی دادگاه ملزم به ارائه اطلاعات شوند که معمولا شامل مواردی مثل تروریسم یا قاچاق مواد مخدر است. در صورت فاش کردن اطلاعات مشتریان بدون حکم دادگاه، بانک‌های پاناما ملزم به پرداخت جریمه‌ای تا 100 هزا دلار هستند. از اتهامات اصلی وارد شده بر شرکت موساک فونسکا ایجاد شرکت‌های صوری متمرکز است.شرکت صوری در ظاهر یک بنگاه اقتصادی واقعی است ولی در واقعیت چیزی جز یک پوسته توخالی نیست.تنها کار این شرکت‌ها مدیریت پول و در عین حال مخفی نگه داشتن هویت صاحبان آن و فعالیت‌های شرکت است.

پاناما یکی از قدیمی‌ترین بهشت‌های مالیاتی است. در سال 1919 پاناما شروع به ثبت کشتی‌های خارجی تحت پرچم خود کرد تا به شرکت آمریکایی Standard Oil کمک کند تا قوانین آمریکا و همچنین قوانین مالیاتی را دور بزند. کشتی‌های آمریکایی که تحت پرچم پاناما فعالیت می‌کردند، مجاز بودند تا در زمان منع مشروبات الکلی در آمریکا، برای مشتریان و مسافران مشروب سرو کنند. در آمریکا در بین سال‌های 1920 تا 1933، روی فروش، تولید، واردات و حمل‌و‌نقل نوشیدنی‌های الکلی منع قانونی وجود داشت. در حال حاضر کشتی‌های خارجی می‌توانند به‌صورت آنلاین فعالیت خود را ثبت کنند و مالیات نپردازند.

در سال 1927، بانک‌های وال استریت به پاناما کمک کردند تا قوانینی را معرفی کند که به اشخاص خارجی اجازه می‌داد تا شرکت‌های معاف از مالیات ثبت کنند. در دهه 1970 با تصویب قوانین مربوط به محرمانه نگه داشتن اطلاعات شرکت‌ها و اشخاص، تعداد شرکت‌های خارجی ثبت شده در پاناما به‌شدت افزایش پیدا کرد. آرون دوگهرتی، از سازمان InSight Crime می‌نویسد: با تصویب قوانین سخت محرمانه نگه داشتن اطلاعات اشخاص و شرکت‌ها، پاناما به سرعت به بهشتی برای فعالیت‌های مجرمانه تبدیل شد.

امروزه بیش از 350 هزار شرکت بین‌المللی در پاناما ثبت شده است. این تعداد شرکت ثبت شده، پاناما را در مقام سوم پس از هنگ کنگ و جزایر ویرجین بریتانیا قرار داده است. در سال‌های اخیر نگرانی‌های مربوط به پولشویی سبب شد تا پاناما تغییراتی در قوانین خود ایجاد کند. در ماه فوریه گروه ضربت اقدام مالی Financial Task Force پاناما را از «لیست خاکستری» خارج کرد (کشورهایی در لیست خاکستری قرار دارند که مقررات کافی برای مقابله با پولشویی ندارند).FTF اعلام کرد که پاناما «پیشرفت قابل توجهی» در زمینه مقابله با پولشویی داشته است اما کارشناسان حقوقی معتقدند که این عمل هنوز به‌صورت گسترده در پاناما اتفاق می‌افتد.

شبکه جهانی عدالت مالیاتی،Tax Justice Network می‌گوید پاناما در سال‌های اخیر سیاست‌ها و موقعیت سرسختی را پیش روگرفته است و حاضر به همکاری با سیاست‌ها و طرح‌های شفاف‌سازی بین‌المللی نیست.پاسکال سینت امانز، رئیس مرکز توسعه و همکاری‌های اقتصادی (OECD) می‌گوید: «از لحاظ اعتبار، پاناما تنها جایی است که هنوز مردم فکر می‌کنند می‌توانند اموال خود را مخفی کنند.»درپی افشای اسناد شرکت موساک فونسکا، خوان کارلوس وارلا، رئیس‌جمهور پاناما گفته است دولت به هیچ عنوان تحمل فعالیت‌های غیرقانونی مالی را ندارد.  

۱۱.۵ میلیون سند فاش شده همگی توسط زوددویچه‌سایتونگ، روزنامه آلمانی به دست آمده و سپس در اختیار کنسرسیوم بین‌المللی روزنامه‌نگاری تحقیقی قرار گرفته است. این کنسرسیوم سپس با همکاری خبرنگارانی از ۱۰۷ بنگاه رسانه‌ای در ۷۶ کشور از جمله روزنامه گاردین در بریتانیا، به بررسی اسناد پرداخته است. افشا و انتشار این تعداد سند در تاریخ بی‌سابقه بوده است، به طوری که اسناد منتشر شده توسط ویکی‌لیکس در مقایسه با آن ناچیز محسوب می‌شود.

در کل، جزئیات مربوط به ۲۱۴ هزار نهاد شامل شرکت‌ها، تراست‌ها و بنیادهای مختلف منتشر شده است.قدیمی‌ترین اطلاعات موجود در این اسناد به سال ۱۹۷۷ برمی‌گردد و تا دسامبر سال گذشته را شامل می‌شود. بخش عمده‌ای از اسناد منتشر شده را ایمیل‌ها تشکیل می‌دهند، اما در میان آنها کپی قرارداد و گذرنامه هم دیده می‌شود.