وزارت نفت همچنان دکل چینی می‌خرد

توان و تولید ساخت دکل‌های حفاری در کشور به دلیل عدم حمایت وزارت نفت با شکست مواجه می‌شود. این در حالی ‌است که در کنار جهاد دانشگاهی یک شرکت کاملا خصوصی به دلیل آنچه بی‌برنامگی وزارت نفت می‌داند با خسارت مالی پنج میلیاردی مواجه شده است.

با این وجود حیدر بهمنی، مدیرعامل شرکت ملی حفاری روز گذشته در نمایشگاه تخصصی ساخت و تجهیزات صنعت نفت صراحتا اعلام می‌کند‌: «ما توان ساخت دکل‌های حفاری را داریم و می‌توانیم تجهیزات پیچیده حفاری در داخل کشور احداث کنیم. هم‌اکنون ۱۲۰ دستگاه حفاری در کشور وجود دارد که ۷۰ دستگاه متعلق به شرکت ملی حفاری است.‌»

اما سوال اینجاست چرا با وجود اینکه مسئولان این وزارتخانه از این توان خبر می‌دهند، فضا را برای به سرانجام رساندن ساخت دکل حفاری نفت ایرانی فراهم نمی‌کنند.

رضـا پـدیـدار، رییس انجمن سازندگان تجهیزات صنعت نفت در این باره به «فرصت‌امروز» می‌گوید: «در بخش ساخت دکل‌های حفاری خشکی توان تولید 45 درصد از تجهیزات را داریم و در بخش دکل‌های حفاری دریایی این توان 40 درصد است، اما برای این توان هنوز موفق نشده‌ایم از معاونت پژوهشی و فناوری وزارت نفت مجوز تولید انبوه دریافت کنیم با این وجود شرکت‌هایی در داخل هستند که در این زمینه فعالیت می‌کنند.‌»

وی با اشاره به اینکه در ساخت تجهیزات حفاری در دو سال آینده می‌توانیم تا 65 درصد تجهیزات دکل حفاری را بومی‌سازی کنیم، می‌افزاید: «بخشی از تجهیزات اگر از خارج تامین شود اقتصادی‌تر است.‌»

براساس گفته کارشناسان، سهم دکل‌های حفاری در اقتصاد تجهیزات فنی نفت بسیار اندک است، زیرا بیشتر دکل‌های مورد نیاز از قبل خریداری شده و تعدادی از آنها نیز به‌صورت اجاره‌ای روی سکوها قرار دارد، این در حالی‌است که 60 درصد از ظرفیت تجهیزات فنی در حوزه نفت خالی است و دکل با سهم چهار درصدی از اهمیت بالایی برخوردار شده است.

با این وجود در راستای بومی‌سازی این صنعت در کشور، جهاد دانشگاهی طرحی را تهیه و به وزارت نفت ارائه کرد و این طرح مورد تایید قرار گرفت. ابتدا قرار شد جهاد دانشگاهی 14 دکل حفاری بسازند، اما تعداد آنها به هفت و سپس ‌چهار دکل کاهش یافت. با این وجود قراردادی میان شرکت ملی نفت و جهاددانشگاهی به‌صورت قانونی منعقد شد اما به دلیل رها کردن وزارت نفت و عدم پرداخت پیش قسط اول ساخت دکل از سوی جهاد دانشگاهی نیز رها شد.

اولویت وزارت نفت خرید از کشور چین باشد

پدیدار با بیان اینکه رییس جهاد دانشگاهی درصدد شکایت از وزارت نفت برای این قرارداد است، ‌می‌گوید: «شاید اولویت وزارت نفت خرید از کشور چین باشد. گرچه هزینه ساخت دکل توسط جهاد دانشگاهی در قرارداد به دلیل برداشت‌های متفاوت مشخص نیست، اما بدون شک ساخت دکل برای کشور صرفه اقتصادی دارد، زیرا علاوه بر خروج ارز از کشور موجب اشتغال می‌شود و بند هشت اقتصاد مقاومتی که تاکید بر حمایت ساخت داخل دارد را نیز عملیاتی می‌کند.‌»

وی در بــاره شـرایـط سرمایه‌گذاری بخش خصوصی در ساخت دکل‌های حفاری نیز می‌گوید: «به دلیل اینکه در تحریم به سر می‌بریم و محدودیت مبادلات مالی داریم بهترین حالت این است که شرکت ملی نفت ایران خرید دکل را به شرکت‌های خصوصی داخلی واگذار کند اما متاسفانه مقامات و کارفرمای وزارت نفت محتاط هستند و مدیران ارشد نیز تمایل دارند تا دکل مورد نیاز به طور کامل از خارج خریداری شود چراکه منافع آنها در گرو روابط ناسالم خرید از خارج کشور است.‌»

پیش از این، شرکت ماشین‌سازی اراک برای ساخت بدنه دکل‌های حفاری در کشور فعال بود، همچنین شرکت فجر شیراز نیز در ساخت دو دستگاه حفاری خشکی با شرکت ملی حفاری قرارداد داشت. این شرکت همچنان در ساخت تنها سازه فعال است. به جز جهاد دانشگاهی هم‌اکنون تنها شرکت کاملا خصوصی شرکت مدیریت‌-‌‌تدارکات و ساخت طوس است که در حال ساخت دکل بزرگ حفاری نفت است.

مشکل خریداران است

احمد جدیر، مدیرعامل شرکت مدیریت - ‌تدارکات و ساخت طوس درباره وضعیت ساخت دکل‌های حفاری و بومی‌سازی این صنعت به «فرصت امروز» می‌گوید: «مشکل اصلی عدم موفقیت این صنعت در کشور ما از سوی خریداران دکل‌های حفاری است زیرا تعرفه ورود دکل حفاری نفت به داخل صفر است و ایران تنها کشور نفتی است که این سیاست را دارد؛ برای نمونه کشور ونزوئلا و کشورهای خلیج فارس از دکل‌های حفاری سود بازرگانی و حقوق گمرگی دریافت می‌کنند، اما وقتی بخواهیم قطعات مورد نیاز ساخت دکل را وارد کنیم تعرفه گمرگی بالایی دریافت می‌شود که این مسئله باید اصلاح شود.‌»

وی با اشاره به اینکه این شرکت در دو بخش دکل‌های حفاری خشکی و دریایی فعالیت می‌کند، می‌افزاید‌: «بزرگ‌ترین دکل ایران با قدرت سه هزار اسب بخار توسط این شرکت در حال ساخته شدن است و تاکنون برای ساخت آن پنج میلیارد هزینه شده است، اما متاسفانه نه تنها شرکت ملی نفت از ما حمایت نمی‌کند، بلکه حاضر نیست وضعیت این پروژه و اتمام آن را نیز مشخص کند.‌»

شرکت مدیریت، ‌تدارکات و ساخت طوس در سال 89 در مناقصه بین‌المللی موفق شد ساخت دکل حفاری را برعهده بگیرد که رقیب اصلی کشور چین بود. در خردادماه همان سال مناقصه برای اجرا به شرکت مربوطه ابلاغ و قرار شد پروژه در مدت زمان 18‌ماهه تحویل داده شود. اما با وجود گذشت تقریبا چهار و نیم سال هنوز این پروژه به سرانجام نرسیده است. این در حالی‌است که براساس گفته مدیرعامل این شرکت قرار بود بخش‌هایی توسط شرکت و بخش‌هایی نیز توسط برندهای خارجی خریداری و تکمیل شود؛ در بخش تولیدات داخلی 85 درصد کار تمام شده است اما در بخش قطعات خارجی به دلیل مشکلات ارزی و عدم حمایت شرکت ملی نفت کار ناتمام مانده است.

وی با اشاره به اینکه هر دکل براساس ویژگی‌هایش 14 تا 16 میلیون یورو قیمت دارد، ‌می‌گوید: «بارها با وزارت نفت تماس گرفته‌ایم تا تکلیف این مناقصه را مشخص کنند، اما شاید به دلیل نداشتن جرأت اجتماعی پای کار نمی‌آیند.»