ورود بخش خصوصی به بالادستی نفت؛ شدنی اما سخت

شرکت‌های خارجی مانعی برای ورود به بخش بالادستی نفت ندارند اما بخش خصوصی داخلی طبق قانون نمی‌تواند به بالادستی نفت ورود کند و این خط قرمزی است که دولت، مجلس و بانک‌ها برای بخــش خصوصی برای ورود به بالادستی نفت ایجاده کرده‌اند. این گفته‌های محمدعلی عمادی، رئیس پژوهشکده ازدیاد برداشت از مخازن نفت و گاز درباره چرایی عدم حضور بخش خصوصی در بالادستی نفت است.
بعد از تفاهم 1+5 بسیاری از شرکت‌های مطرح در بالادستی نفت تمایل جدی خود را برای حضور در بالادستی نفت اعلام کردند. اگرچه وزیر نفت صراحتا اعلام کرده در صورتی با شرکت‌های خارجی همکاری خواهد کرد که آن شرکت با شرکت‌های داخلی جوینت شود و برای جوانان داخل ایجاد اشتغال کند اما باید دید که در دوران پساتحریم چقدر این گفته‌ها عملیاتی خواهد شد. به همین دلیل با دکتر محمدعلی عمادی به گفت‌وگو نشستیم.

آقای دکتر با حضور شرکت‌های برتر در صنعت نفت چقدر می‌توان امیدوار بود که شرکت‌های ایرانی سهمی در افزایش تولید نفت و توسعه میادین نفتی داشته باشند؟
فضای کشور در شرایط خوبی قرار گرفته است و قراردادهای جدید نفتی نیز در حال منطقی شدن است. اگر بحث انتقال تکنولوژی در چارچوب و نحوه همکاری مناسب را به کارکنان یاد دهیم قطعاً این اتفاق خواهد افتاد. در حقیقت باید مدیریت و دقت عمل در قوانین و چارچوب‌ها، تعیین الزامات به شرکت‌های مورد توافق با شرکت ملی نفت در قالب پاداش و ریوارها تغییر یابد.
به اعتقاد شما با تغییر مدیریت در چند سال آینده می‌توان امیدوار بود که بخش خصوصی بتواند در بالادستی نفت حضور یابد؟
این کار شدنی است اما اینکه بتوان برای آن زمان تعیین کرد قدری سخت است. در حال حاضر تعدادی شرکت از جمله شرکت‌هایی همچون دانا، پاسارگاد، تدبیر و غیره که خصوصی هستند موفقیت‌های زیادی را در بالادستی کسب کرده‌اند و حتی موفق شدند در میادین نفتی فعال باشند. این در حالی‌است که در 30 سال گذشته که من وارد صنعت نفت شدم و به شرکت ملی نفت آمدم باور نمی‌کردم که روزی بخش داخلی در بالادستی فعال باشد.
امروز بخش خصوصی ما رقیب شرکت‌های خارجی هستند. به همین دلیل در چارچوب قراردادهای جدید پیش‌بینی‌های لازم را کرده‌ایم تا این بخش نیز بتواند کار در بالادستی داشته باشد.
آقای دکتر هم‌اکنون چند درصد از دانش مورد نیاز در بالادستی نفت توسط بخش خصوصی بومی شده است؟
نمی‌توان درصدی کلی داد زیرا این توانمندی متغیر است، بالادستی نفت عمدتا دولتی است و طبق قانون نمی‌توان به بخش خصوصی واگذار کرد و حتی باور خیلی از مدیران و کارکنان نفتی این است که این بخش خط قرمز است و بخش خصوصی حق ندارد در آن ورود کند، هرچند از نظر قانونی این اشتباه است.

شرکت‌های خارجی در بالادستی فعالیت دارند و خط قرمزی برای‌شان تعریف نمی‌شود؟ ما حاضریم به خارجی‌ها خط قرمزها را واگذار کنیم. علت چیست؟
شرکت‌های خارجی همیشه بودند و خط قرمزی برای خارجی‌ها در گذشته و حال وجود ندارد.
چه باید کنیم که این خط قرمز برای بخش خصوصی نیز شکسته شود؟
این خط قرمز برای ایرانی‌هاست و علت نیز کیفیت و شایستگی شرکت‌های ایرانی است که به قصد توسعه در بالادستی ورود کنند زیرا موضوع برای شرکت ملی نفت حساسیت‌برانگیز است. وقتی شرکتی در سطح دنیا عملکرد و اعتبار داشته است براساس میزان موفقیت می‌توان به آن کار واگذار کرد. تجربه و تخصص ملاک تصمیم‌گیری است.
به گفته شما شرکت‌های ایرانی توانایی لازم را در بالادستی کسب کرده‌اند، شاید تجربه کمتری داشته باشند اما حالا توانمند شدند، در فضای کنونی وزارت نفت برای این شرکت‌ها چه فضایی را فراهم خواهد کرد؟
مسئولیت این موضوع تنها برعهده وزارت نفت نیست، این مسئله‌ای است که به قوانین مجلس نیاز دارد و باید با حمایت دولت و مجلس و بخش‌های اقتصادی از جمله بانک‌ها برای بخش خصوصی فراهم شود. بانک‌های ما برای ساخت برج وام می‌دهند اما برای توسعه میدان شرکتی را فاینانس نمی‌کنند زیرا کار ریسک بالایی دارد؛ چه باید کرد؟ موضوع تنها به شرکت ملی نفت بر نمی‌گردد، در این فضا شاید راحت‌ترین کار این باشد که از شرکت‌های خارجی استفاده شود.
وزارت نفت از ایجاد شرایط خاص برای حمایت از شرکت‌های خارجی در قراردادهای آتی خبر داده است اما حضور شرکت‌های خارجی و علاقه‌مندی آنها برای حضور در بالادستی سایر بخش‌ها وجود دارد با این شرایط آیا شرکت‌های خارجی امیدوار باشند؟
به تمامی این دغدغه‌ها در کنفرانس رونمایی از قراردادهای نفتی که در 30آبان‌ماه برگزار می‌شود، پاسخ داده خواهد شد.