واقعیت تلخ یک رویای شیرین

در مورد تعریف كارآفرینی دیدگاه‌های مختلفی وجود‌ دارد و درك كامل مفهوم و موضوع كارآفرینی نیازمند اطلاع از دیدگاه‌های بین رشته‌ای است. كارآفرینی برحسب ماهیت خود و توجه محققان رشته‌های مختلف از نظر روان‌شناسی، جامعه‌شناسی، اقتصاد، صنعت و حتی تاریخی تعریف شده است. كارآفرینی نخستین بار مورد توجه اقتصاددانان قرار گرفت و تمامی مكاتب اقتصادی از قرن 16 میلادی تاكنون به نحوی كارآفرینی را در نظریه‌های اقتصادی خویش تشریح کرده‌اند. كارآفرینی از جمله مباحثی است كه در تمامی ابعاد توسعه اقتصادی و اجتماعی در دنیای تجارت و كسب و كار مطرح شده است. به‌طور کلی ایجاد فرصت‌های شغلی جدید و افزایش مستمر سطح اشتغال در گرو کارایی تمامی زنجیره‌های اقتصاد و توجه به مقوله‏ کارآفرینی در کشور است.

به گفته مسئولان وزارت کار، تعاون و رفاه اجتماعی کارآفرینی و ساماندهی مشاغل خرد با رویکرد جدیدی در دولت یازدهم دنبال می‌شود. اما در این میان کارشناسان معتقدند که هر نوع اشتغال‌زایی در سطح خرد را نمی‌توان کارآفرینی قلمداد کرد و باید با توجه به شرایط اقتصادی کشور، اولویت‌هایی را برای کارآفرینی در مورد برخی از مشاغل انجام داد. در عین حال صاحبنظران بر این باورند که کارآفرینی باید در جهتی باشد که نتیجه و خروجی آن بر اقتصاد کشور تاثیرگذار باشد. «فرصت امروز» در گفت‌وگو با تعدادی از کارآفرینان مسائل مذکور را مورد بررسی قرار داده است.

***

میلاد زربان:
تولیدات کارآفرینی، قابلیت رقابت ندارد

مـیـلاد زربان، مدیرعامل شرکت «پارسیس نگرش‌نو» و مشاور مدیریت کارآفرینی، معتقد است که کارآفرینی به معنای راه‌‌اندازی کارهایی با هزینه کمتر و بازدهی بیشتر است.

آیا هرگونه اشتغال‌زایی را می‌توان در زمره کارآفرینی به حساب آورد؟ و به نظر شما چه مشاغلی باید در اولویت کارآفرینی قرار گیرد؟

بسیاری از کارها را می‌توان انجام داد که به اشتغال‌زایی منجر شود اما این اقدامات صرفا کارآفرینی محسوب نمی‌شود. معنا و مفهوم کارآفرینی این است که خلاقیت و تفاوت‌هایی در آن باشد. به نظر بنده کارآفرینی به معنای اقداماتی است که بتوان با هزینه کمتر کارهایی را راه‌اندازی کرد که بازدهی بیشتری داشته باشد. در شرایط کنونی که اقتصاد مقاومتی در کشور ما جریان دارد، تولید یکی از مباحث اصلی است که می‌توان در آن کارآفرینی انجام داد. این تولید می‌تواند تولید علم، نرم‌افزار، سخت‌افزار تا تولید مواد غذایی را دربربگیرد. 

برای اینکه کشور ما روی پای خود بایستد باید کارآفرینی انجام شود و در نتیجه علم و دانش به وجود بیاید که در این میان سرمایه‌گذاری روی شرکت‌های دانش‌بنیان بیشتر جوابگو خواهد بود. در حال حاضر مشکلی که در صنعت وجود دارد، به‌روز نبودن و بازدهی پایین آن است. اگر بازدهی در کنار علم افزایش یابد و در کنار آن کارآفرینی انجام شود، به‌طور مسلم بازدهی بهتری را در آینده خواهیم داشت. 

کارآفرینی باید به چه شکل انجام شود که ماحصل و نتیجه آن بر اقتصاد کشور تاثیر بگذارد؟ آیا کارآفرینی به شکلی است که بخشی از نیاز به واردات را مرتفع کند و برخی از کالاها و خدمات صادر شود؟

مهم‌ترین نکته این است که کالای تولیدی قابل رقابت در سطح جهانی باشد. متاسفانه در حال حاضر محصولات تولیدی کشور ما این قابلیت را ندارند و حتی برخی از محصولات چینی کیفی‌تر از تولید داخل است. در این میان به‌روز بودن، استفاده از علم روز و دانش‌بنیان بودن مباحثی است که دولت یازدهم مشغول سرمایه‌گذاری در آن است. به‌طور کلی کالاها و خدمات ناشی از کارآفرینی باید دارای مزیت رقابتی باشند تا بتوان این کالاها و خدمات را صادر کرد.

گاهی اوقات کیفیت تولیدات و خدمات شرکت‌های کارآفرینی چندان قابل دفاع نیست. آیا این موضوع را قبول دارید؟

این موضوع دلایل مختلفی دارد. اما به صورت کلی یکی از بزرگ‌ترین معضلات نبود سرمایه کافی برای کار جدید است، در واقع از پروژه‌های جدید پشتیبانی و حمایت نمی‌شود. زیرا برخی تمایل به استفاده از سیستم سنتی دارند و عدم آشنایی و نبود دانش کافی در مورد سیستم و کار جدید موجب می‌شود که پیشرفت لازم حاصل نشود. این در حالی است که اگر مشتری، تولید‌کننده و حمایت‌کننده از آموزش و دانش لازم برخوردار شوند، شرایط بسیار بهتری برای کارآفرینی رقم خواهد خورد.

قدرت قنبروش:
عدم تامین مالی از مشکلات کارآفرینان است

قدرت قنبروش، کارآفرین و مدیر انجمن توانمندی کسب‌وکار معتقد است که عدم تامین مالی و نبود بازاریابی مناسب از مشکلات جدی پیش‌روی کارآفرینان است.

ایجاد مشاغل خرد در راستای کارآفرینی مورد توجه دولت است. آیا لزوما هر نوع اشتغال‌زایی به معنای کارآفرینی است؟

در مورد کارآفرینی مهم این است که یک شغل ایجاد و حفظ شود و در نهایت دوام بیاورد. اگر یک شغل به مدت پنج سال دوام بیاورد به سوددهی برسد، می‌توان آن را کارآفرینی قلمداد کرد. نکته دیگر این است که مشاغل ناشی از کارآفرینی باید توسعه پیدا کنند. در حال حاضر در کشور هر کاری می‌توان انجام داد اما از آنجا که بازار در دست واسطه‌ها و دلالان است و برخی از تولیدکنندگان هم در بازاریابی و تامین مالی تخصص کافی ندارند، پس از مدتی به مشکل برمی‌خورند.

معمولا کارآفرینان با چه مشکلات و چالش‌هایی مواجه هستند؟

به دلیل مسائل مذکور کارآفرینان با مشکلاتی مانند تامین مالی و عدم فروش محصولات مواجه می‌شوند و گاهی اوقات این چالش‌ها موجب خارج شدن کارآفرینان از گردونه تولید و رقابت می‌شود.

با توجه به موضوعاتی که اشاره کردید، چه مشاغلی باید در اولویت کارآفرینی قرار بگیرد؟

یکی از مشکلات فعلی این است که عموما جوانان تحصیلکرده سرمایه مالی برای راه‌اندازی یک کار را ندارند. در مورد ارائه تسهیلات به کارآفرینان هم بانک‌ها تعهداتی می‌دهند اما بسیاری از کارآفرینان موفق به دریافت این وام‌ها نشده و برخی نیز از ادامه کار منصرف می‌شوند. اگر این مشکلات حل شوند، می‌توان اقدامات مناسبی در بحث کارآفرینی انجام داد و شغل‌هایی را که متناسب با شرایط اقتصادی باشد، ایجاد کرد.

به نظر شما نتیجه و خروجی مشاغل ناشی از کارآفرینی باید چه تاثیری بر اقتصاد کشور داشته باشد؟ آیا وضعیت و کیفیت کالاها و خدمات شرکت‌های کارآفرینی به گونه‌ای است که قابل صادرات باشد؟

بسیاری از اختراعات معمولا مناسب رفع نیازهای امروزی ما نیست. اگر هم بخشی از این اختراعات به کار بیاید، نبود بضاعت مالی و عدم بازاریابی می‌تواند به تولید رساندن اختراعاتی از این دست را به زمین بزند. شرکت‌های کارآفرینی معمولا با بازاریابی، تامین مواد اولیه و چگونگی دوام آوردن در کنار رقبای قوی‌تر آشنا نیستند و همین موضوع موجب می‌شود که تولیدات و خدمات این شرکت‌ها قابلیت صادرات نداشته باشد. 

یک راه این است که شرکت‌های کارآفرینی در فضای مجازی سایت داشته باشند و به این شکل بتوانند اطلاعات مربوط به تولیدات و خدمات خود را انتشار دهند تا مشتریان داخلی و خارجی امکان انتخاب و خرید پیدا کنند و در نهایت این معاملات موجب پشتیبانی خدمات پس از فروش شود. اما به دلایل نقایص موجود، نهایتا یک کارآفرین می‌تواند ایده ارائه بدهد یا تولید کند و باید برای رفع این مشکل افراد و شرکت‌هایی در زمینه‌های مالی، حقوقی و بازاریابی به کارآفرینان مشاوره بدهند.

پژمان آزادی:
کارآفرینی دانش‌بنیان مورد حمایت قرار گیرد

به عقیده پژمان آزادی، مدیرعامل شرکت «زیست‌ فناوران نوین گیتی ژن» نباید هر نوع کارآفرینی مورد حمایت قرار بگیرد و باید کارآفرینی حاصل از دانش بنیان مورد توجه و حمایت باشد.

به‌نظر شما با توجه به شرایط اقتصادی کشور ما باید چه مشاغلی در اولویت کارآفرینی قرار بگیرد و آیا هر گونه اشتغال‌زایی را می‌توان کارآفرینی قلمداد کرد؟

به نظر من کارآفرینی از شرکت‌های دانش‌بنیان شکل می‌گیرد. شرکت‌های دانش‌بنیانی که به درستی پایه‌گذاری شوند و از لحاظ فنی یک تکنولوژی را توسعه دهند. طبیعتا ریسک این نوع مشاغل در فاز اول بالاست و دولت باید حمایت کاملی را انجام دهد تا آغاز به کار کرده و نیرو جذب کنند. با توجه به پیشرفت‌هایی که امروزه در دنیا داریم سیستمی که فقط براساس تولید شکل بگیرد عملا نمی‌تواند پایدار باشد برای اینکه قادر به رقابت نخواهد بود، هزینه تمام شده افزایش می‌یابد و از گردونه حذف می‌شود. بنابراین دولت باید همیشه از شرکت‌های دانش‌بنیان حمایت واقعی کند تا اشتغال را پایدار نگه دارد.

در حال حاضر دولت کارهای خوبی را آغاز کرده اما زمانی که به مرحله عمل می‌رسد، سخت‌گیری‌های عجیبی در مورد شرکت‌های دانش‌بنیان انجام می‌شود. در سایر کشورهای دنیا دولت‌ها از شرکت‌های دانش‌بنیان حمایت می‌کنند بدون اینکه انتظار بازگشت سرمایه را داشته باشند، اما در کشور ما چنین دیدگاهی حاکم نیست، حتی اگر ایده کارآفرینی عالی باشد ارزیابی می‌کنند که آیا در کوتاه‌مدت بازگشت سرمایه خواهد داشت یا خیر و سپس روی این شرکت‌ها سرمایه‌گذاری می‌کنند یا حمایت انجام می‌دهند. قطعا این کافی نیست و اگر بخواهیم به اشتغال پایدار برسیم، دولت باید حمایت ویژه‌ای از کارآفرینی در شرکت‌های دانش‌بنیان انجام دهد.

در حال حاضر کارآفرینی چه سهمی از اقتصاد کشور را دارد؟

در برخی حوزه‌ها اقداماتی انجام شده است اما کارآفرینی سهم اندکی را از اقتصاد کشور دارد. در حال حاضر انبوه فارغ‌التحصیلان بیکار را داریم و در برخی رشته‌ها تعداد این فارغ‌التحصیلان بیش از اندازه معمول است و قطعا اگر فعالیت‌های کارآفرینی به شکل جدی‌تر دنبال می‌شد و کارآفرینان مورد حمایت قرار می‌گرفتند، هم‌اکنون شاهد این خیل جوانان بیکار نبودیم و اقتصاد کشور نیز از این موضوع تاثیر می‌پذیرفت.

کیفیت کالاها و خدمات تولیدی توسط شرکت‌ها و تعاونی‌های کارآفرینی چگونه است؟

کارآفرینی به هر قیمت پایدار نیست زیرا در این شکل از کارآفرینی رقابت نامتوازن ایجاد می‌شود. در حالی که شاید همان محصول را شرکت‌های بزرگ با کیفیت بالا و قیمت پایین تولید کنند. در این شرایط دولت سعی دارد به نوعی مصنوعی تولیدات شرکت‌های کارآفرینی را وارد بازار کرده و ایجاد رقابت کند. بنده با هر نوع کارآفرینی موافق نیستم و به کارآفرینی حاصل از حوزه دانش‌بنیان معتقدم، البته به شرطی که نگاه دولت، برگشت سرمایه در کوتاه مدت نباشد.