هیچ بشکه نفت

تولید نفت از لایه نفتی پارس‌جنوبی در حالی برای ایران رویا است که کشور قطر 25 سال است برداشت از آن را آغاز کرده است، شاید بتوان پذیرفت غول‌های بزرگ نفتی در موفقیت قطر نقش دارند اما این موضوع نمی‌تواند نبود مدیریت استراتژیک را در بدنه نفتی توجیه کند. بارها از سوی مسئولان در دولت‌ها از پیشرفت خوب در این لایه نفتی خبر داده شد، اما خروجی نداشت. نکته مهم اینجاست که پشت پرده آن افشا نمی‌شود و حتی مسئولان کنار گذاشته نیز حاضر به گفت‌و‌گو نیستند. با این وجود سال 92 بود که مدیرعامل شرکت پترو‌ایران از روشن شدن مشعل نخستین چاه نفت در لایه نفتی پارس‌جنوبی خبر داد و حتی آن روز تولید روزانه 35 هزار بشکه وعده شد. این وعده هنوز محقق نشده است.

مشکل کجاست؟

حال باید دید که مشکل اصلی در برداشت ایران از نفت پارس‌جنوبی چه چیزی می‌تواند باشد که بعد از 14‌سال هنوز قادر نشده است یک بشکه برداشت کند در حالی که قطر از لایه نفتی پارس‌جنوبی روزانه بیش از 525 هزار بشکه نفت استخراج می‌کند. مسئولان نفتی درباره زمان برداشت از این لایه نفتی وعده سال 95 را داده‌اند. رهام قاسمی، مدیرعامل شرکت توسعه پترو ایران در این باره اعلام کرده است قرارداد خرید کشتی شناور پالایشگاهی (FPSO) برای به کارگیری در لایه نفتی پارس‌جنوبی نهایی شده و مدت این قرارداد ٢١ ماهه است. وی همچنین گفته است: پیش از این چند چاه در لایه نفتی پارس‌جنوبی حفر شده و تا زمان ورود این کشتی چند چاه تزریقی دیگر حفاری می‌شود و پس از آن لایه نفتی پارس‌جنوبی آماده بهره‌برداری خواهد بود.

براساس اطلاعات موجود، قطر تولید از لایه نفتی پارس‌جنوبی را از سال 1991 با 20 هزار بشکه در روز آغاز کرده و این روند برداشت همچنان رو به افزایش است. در همین زمینه رکن‌الدین جوادی، مدیرعامل شرکت ملی نفت ایران در آخرین اظهار نظر خود که در سایت‌های خبری موجود است، از امضای قرارداد برای تامین شناور FPSO برای تولید نفت از لایه نفتی پارس‌جنوبی خبر داده بود و بیش از این اطلاعات دیگری به رسانه‌ها ارائه نکرد.

نکته قابل تامل در توسعه لایه نفتی پارس‌جنوبی فعالیت‌های ناتمام و اشتباه در عملیات حفاری است زیرا دکل‌های حفاری به جای استقرار در منطقه مشترک و نفت با کیفیت در مناطقی به پا شد که از لحاظ کیفیت نفت، دارای نفت سنگین بوده است. همچنین منطقه در نظر گرفته شده برای حفاری، از ناحیه مشترک دور بوده و به نوعی در مناطق مستقل انجام شده است، آن هم بدون رسیدن به نفت!

کدام دولت کوتاهی کرده است؟

بدون شک با توجه به اولویت دولت یازدهم در توسعه میادین مشترک، روند پیشرفت کار در لایه نفتی پارس باید در دستور کار جدی قرار گیرد، چراکه اهمال در این بخش از دست رفتن سرمایه ملی کشور در برابر کشور قطر است. با این وجود تلاش‌ها برای مصاحبه با جوادی، معاون وزیر نفت درباره چرایی تاخیر در به سرانجام نرسیدن تولید نفت در پارس‌جنوبی به نتیجه نرسید.

اما نکته جالب اینجاست که در یافتن چرایی تاخیر در آغاز کار این لایه نفتی مشترک، کمتر کسی حاضر به گفت و گو شد. حتی مسئولان گذشته نیز از مصاحبه در این زمینه امتناع می‌کنند و معتقدند که باید مسئولان کنونی پاسخگو باشند. این در حالی ‌است که باید بپذیریم حتی در صورت کوتاهی دولت کنونی در این میدان مشترک، سایر دولت‌ها نیز در به نتیجه نرسیدن طرح سهم کمی ندارند، چراکه تولید نفت از این لایه بیش از یک دهه است که مورد توجه قرار گرفته است.

با وجود فضای خاص عدم پاسخگویی، یک کارشناس در لایه‌های نفتی که سابقه مدیریتی نیز دارد حاضر شد در صورت درج نشدن نامش اطلاعاتی در این زمینه به «فرصت امروز» بدهد. وی می‌گوید: «چرایی عدم موفقیت ایران در لایه مشترک نفتی پارس‌جنوبی را نمی‌توان به مسئول یا دولتی نسبت داد، 14 سال است از برنامه برداشت نفت از این لایه سخن به میان می‌آید، اما در این مدت با وجود روی کار آمدن دولت‌های متعدد نتیجه‌ای نداشته است. در این مدت تغییرات مدیریت و اختلافات سلیقه‌ای مانع شده است.» وی می‌افزاید: «برداشت از این لایه در گرو یک شناور پالایشگاهی و ذخیره‌سازی است. تاکنون چندبار درباره قرارداد خرید این شناور صحبت شده و بعد از مدتی خبری از آن نشده است. چرا خرید یک شناور در تمام این 14 سال طولانی شده است؛ کاش مسئولان در این زمینه پاسخ بدهند.»

این کارشناس همچنین می‌گوید: «طرف حساب ما در این لایه نفتی مشترک به ظاهر کشور قطر است اما در حقیقت ایران در برابر تمامی غول‌های نفتی آمریکا، اروپا و آسیا قرار دارد. کشوری یا شرکتی حاضر نیست قطعه‌ای در اختیار ایران قرار گیرد تا ما نیز به بهره‌برداری برسیم گرچه در این میان سهم مدیریت در عدم موفقیت غیر‌قابل اغماض است.»

این کارشناس همچنین به روند کاری وزارت نفت در پارس‌جنوبی ایراد اساسی می‌گیرد و می‌افزاید: «برداشت نفت و گاز در پارس‌جنوبی حق ایران است اما به خاطر غفلت مسئولان به تاخیر می‌افتد. شیوه مدیریتی مسئولان در این بخش نیز قابل تامل است؛ برای نمونه به یک باره چندین فاز گازی در پارس‌جنوبی آغاز می‌شود. سوال اینجاست چرا وزارت نفت با همه محدودیت‌هایش این گونه برخورد می‌کند؟»