همه کامیون‌ها از ایکس‌ری نمی‌گذرند

راه‌اندازی سامانه جامع گمرکی، خریداری و نصب ایکس‌ری‌های چمدانی و کانتینری، نصب سیستم جی‌پی‌اس و... همه و همه نشان می‌دهد، گمرک کشور در چشم‌اندازش روزهای متفاوتی را تصویر کرده است. نهادی که اگر چه در برنامه‌ریزی‌های اقتصادی کشور حرف اول و آخر را نمی‌زند، اما شاید بتوان آن را حریم اقتصادی کشور نامید. این نهاد نظارتی در سال‌های اخیر تکانی به ساختار خود داده، مگر این چارچوب کهنه شده را نو نوار کند و سلطه قاچاق را از سر اقتصاد کشور بردارد.

این اقدامات نه تنها در جهت تسریع عملیات گمرکی که نقش پیش گیرنده از ورود و خروج کالای ممنوعه را بر عهده خواهد داشت، نقشی که می‌تواند از حجم انبوه قاچاق بکاهد. در ادامه همین روند به گفته معاون توسعه مدیریت و منابع گمرك کشور، 12 دستگاه ایكس‌ری چمدانی و کامیونی به ناوگان دستگاه‌های بازرسی ایکس‌ری کشور افزوده شد. دستگاه‌هایی که به گفته وی مطابق با تکنولوژی روز دنیاست. اما این دستگاه‌ها در تردد کالاهای ممنوعه چقدر می‌توانند کمک کنند یعنی کالاهایی که واردات آنها در آمار قاچاق موثر است.

رییس اتحادیه موسسات و شرکت‌های حمل‌ونقل کالایی برون شهری استان تهران معتقد است، این دستگاه‌ها نه تنها در گمرک و مبادی رسمی کشور که در برخی مسیرها در داخل کشور می‌توانند کارآمد باشند. حسین احمدی‌زاده با اشاره به حجم انبوه قاچاق در کشور به
«فرصت امروز» می‌گوید: استفاده از این دستگاه‌ها در مبادی رسمی به کنترل تجارت بسیار کمک می‌کند و بر کاهش قاچاق موثر است، اما آنچه که کنترل نمی‌شود توزیع قاچاق در داخل کشور است.

این فعال بخش خصوصی با بیان اینکه قاچاق از مبادی مختلفی به کشور وارد می‌شود، می‌افزاید: بار قاچاق با ورود به کشور در مسیرهای داخلی ادامه پیدا کرده و به‌صورت متمرکز کنترل نمی‌شود و در برخی موارد زمانی که افراد قاچاقچی به اختلاف می‌رسند دست به افشاگری می‌زنند. احمدی‌زاده نصب دستگاه ایکس‌ری را در برخی مبادی که کانون تردد قاچاق شناخته شده است، ضروری دانسته و ادامه می‌دهد: این دستگاه‌ها می‌توانند مانند دستگاهایی که برای تشخیص اضافه تناژ تعبیه شده، قاچاق را در مبادی برخی شهرها شناسایی کند.

توزیع قاچاق در داخل بدون مانع

رییس کانون انجمن‌های صنفی موسسات و شرکت‌های حمل‌و‌نقل کالایی کشور می‌افزاید: زمانی که کامیونی از گمرک ترخیص می‌شود یا بارش را به طور مستقیم از کارخانه تحویل می‌گیرد، بارش مشخص است. اما موسسات حمل‌و‌نقلی که بارهای کوچک را تحویل می‌گیرند و بی‌آنکه از محتوای بسته بندی‌ها خبر داشته باشند، آنها را در کامیون قرار می‌دهند، ممکن است کالای قاچاق هم بین بار قرار بگیرد. بسته‌بندی‌هایی با پلمب حرفه‌ای که به سختی می‌توان تقلبی بودن آن را تشخیص داد. به گفته وی، در این مرحله دستگاه‌های ایکس‌ری می‌توانند بسیار کمک‌کننده باشند، چرا که کالای قاچاق با این روش توزیع می‌شود.

حسین احمدی‌زاده میزان حساسیت دستگاه‌ها و دقت نرم‌افزاری آنها را در تشخیص نهایی و شناسایی قاچاق مهم می‌داند و می‌گوید: به نظر من مجهز کردن مبادی ورودی کشور به این دستگاه‌ها تا اندازه قابل توجهی می‌تواند مانع از حمل‌و‌نقل کالاهای ممنوعه و غیر‌مجاز شود. همچنین وجود این دستگاه‌ها می‌تواند موجب بالا بردن سرعت عمل در بازدید‌ها شده و از ایجاد خسارت برای برخی شرکت‌های حمل‌و‌نقل و بیمه‌ای پیشگیری کند.

از طرفی دیگر یک کارشناس بازرگانی استفاده از این دستگاه‌ها را در پیشگیری از واردات کالاهای ممنوعه تا اندازه‌ای موثر می‌داند. علیرضا راشدی اشرفی معتقد است از آنجا که قاچاق توسط مسافر درصد پایینی از حجم انبوه قاچاق کشور را در اختیار دارد، توسعه تجهیزات بیشتر باید بر کامیون‌ها و کانتینرها متمرکز شود. وی در توضیحات بیشتری به «فرصت امروز» می‌گوید: میزان واردات کانتینری زیاد است و کنترل با دستگاه ایکس‌ری در بیشتر موارد اتفاق نمی‌افتد. به گفته وی، این دستگاه‌ها کامیون یا کانتینر را به طورغیرمستقیم بازرسی می‌کنند و محتویات آن باید با کد‌هایی که در اظهارنامه آمده، مطابقت داشته باشد و متفاوت بودن برخی کالاها با اظهارنامه ممکن است در برخی موارد تشخیص داده نشود. 

افزایش ریسک قاچاق با نصب ایکس‌ری

اما مشاور مسعود کرباسیان، رییس گمرک ایران درباره ایکس‌ری‌ها با جزییات بیشتری حرف می‌زند. علی کمره‌ای معتقد است نصب دستگاه‌های ایکس‌ری، ریسک قاچاق را تا چندین برابر برای قاچاقچیان بالا می‌برد و در برخی موارد می‌تواند آنها را منصرف کند. وی در توضیحات بیشتری به «فرصت امروز» می‌گوید: ما بین 18 تا 23 نقطه حساس در مبادی مرزی داریم که باید آنها را به این دستگاه‌ها مجهز کنیم. به گفته کمره‌ای تا زمانی که همه مبادی مجهز نشده‌اند، تجهیز هر یک از مبادی مرزی، اگر چه انتخاب آن ورودی را از قاچاقچی می‌گیرد اما باعث می‌شود آنها مرز دیگری را انتخاب کنند.

مشاور رییس گمرک می‌افزاید: این دستگاه‌ها بالاترین حساسیت می‌توانند 12‌تا 15کامیون در ساعت را با دقت بالا اسکن کند و در برخی موارد مثلا در دوغارون که کامیون‌ها اغلب خالی برمی‌گردند، سرعت اسکن در ساعت به 23 کامیون می‌رسد.

به گفته کمره‌ای از آنجا که فعالیت کمرگ شبانه روزی است این دستگاه قادر است تا 300 کامیون را اسکن کند. وی در این باره می‌افزاید: اما معمولا کامیون‌هایی اسکن می‌شوند که مشکوک یا مورد تردید هستند. در حالی که این دستگاه تمام اتوماتیک است و با داشتن اپراتور و کنترل اسکن‌ها کار می‌کند و چنانچه آمار تردد شبانه‌روزی، بیشتر از ظرفیتش نباشد، اسکن همه کامیون‌ها امکان‌پذیر است و این تصمیم با مدیر گمرک است. مشاور رییس گمرک معتقد است هزینه خرید و نگهداری این دستگاه‌ها بسیار بالا و خرید برای تمام مبادی گمرکی برای گمرک سخت است و دستگاه‌ها و نهادهایی که با مسئله قاچاق درگیر هستند بهتر است در این امر مشارکت کنند. به گفته وی، دستگاه‌های خریداری شده مدرن و به‌روز هستند.

به گزارش «فرصت امروز» و به نقل از پایگاه اطلاع‌رسانی گمرک کشور در هفته گذشته 10 دستگاه ایكس‌ری چمدانی خریداری و به کشور وارد شده است. همچنین دو دستگاه ایكس‌ری كامیونی نیز خریداری شده كه به‌زودی به كشور وارد و در مرزها مستقر خواهند شد. با ورود این دستگاه‌ها تعداد دستگاه‌های ایكس‌ری چمدانی و پالتی به 65 دستگاه و دستگاه‌های ایكس‌ری كامیونی به 13 دستگاه افزایش خواهد یافت. این در حالی است که در سال 1389 هیأت وزیران دولت وقت از محل منابع قانون تشکیل سازمان مدیریت بحران مبلغ یک‌هزار‌میلیارد ریال برای خرید 20‌دستگاه ایکس‌ری در گمرکات کشور اختصاص داده بود. قیمت این دستگاه در آن زمان 5‌میلیارد تومان و هزینه نگهداری آن سالانه بیش از 500‌میلیون تومان ارزیابی شده بود. در حالی که به گفته مدیرکل گمرک آستارا قیمت این دستگاه که اخیرا در این کمرگ نصب شده، هم‌اکنون 200‌میلیارد ریال است.

دستگاه‌های ایکس‌ری در تصویربرداری از بارهای کامیون ‌و تریلر مورد استفاده قرار می‌گیرد و می‌تواند انواع محموله‌های قاچاق- مواد مخدر، مواد منفجره و مواد رادیو اکتیو را شناسایی کند. این دستگاه‌ها مواد را حتی اگر در لایه‌های فلزی مخفی شده باشند شناسایی می‌کند. میزان شناسایی خطر و همچنین مواد مختلف در انتخاب میزان توان دستگاه بسیار مهم است. ایکس‌ری‌ها قادرند مواد مخدر و مواد منفجره را در جاسازی‌های پیچیده تشخیص دهند. این دستگاه‌ها قادر به شناسایی پول، سیگار، ارز و الکل در معابر گمرکی هستند.