همه چیز درباره بازار زرگرهای تهران

تاریخچه

بناى اولیه بازار تهران به دوره شاه‌تهماسب صفوى در حدود سال‌هاى ۹۳۰ تا ۹۴۸هـ. ق مربوط می‌شود و به‌ظاهر چهار بازار لباف‌ها، کرجى‌دوزها، سراج‌ها و نعل‌چى‌ها، قدیمى‌ترین بخش بازار تهران است. به نوشته صنیع‌الدوله، چهار سوق بزرگ و کوچک بازار در زمان فتحعلى‌شاه قاجار بنا شد. در این زمان مجموعه بازار به طرف شمال غرب و غرب توسعه یافت، به طورى که به تدریج حدفاصل بین ارک و مسجد جامع به بخش پررونق بازار تبدیل شد و معروف‌ترین و معتبرترین سراها و تیمچه‌ها در این محدوده فعال شدند. اما همان‌طور که می‌دانید مقصد ما بازار زرگرهاست که در محدوده بازار قیصریه است و زیاد قرار نیست در سراهای دیگر به جست‌وجوی برگ‌هایی از تاریخ بپردازیم.

بازار زرگرها که به امر شاه‌عباس و به‌وسیله محبعلى الله‌بیک بنا شد دارای راه‌های ارتباطی بسیاری در محدوده خود بوده به‌صورتی که این بازار از چهارسوى کرباس‌فروش‌ها به بازار قهوه‌کاشی‌ها منتهى شده و وسط آن چهارسوى زیبایى قرار دارد و انشعاب آن بازارى است که به دارالشفا منتهى می‌شود. از مکان‌های مهم این بازار می‌توان به پاساژ فروردین، پاساژ اردیبهشت و بازار مکاره اشاره کرد هرچند زیرگذر سبزه‌میدان و پاساژ آیینه نیز به‌صورت گسترده‌ای در این حرفه مشغول به کارند و هرکدام گفتنی‌های بسیاری برای مشتریان خود دارند. این درحالی است که امروزه با توجه به رشد و توسعه حرفه زرگری در کشور بسیاری از خیابان‌های اطراف بازار اصلی زرگرها به این حرفه یا حرفه‌های وابسته اختصاص یافته‌اند.

به‌عنوان مثال می‌‌توان به پاساژ آیینه اشاره کرد که بیشتر جواهرفروشان و سنگ‌فروشان در آن مشغول به فعالیت تجاری خود هستند و در ساختمان تکیه دولت نیز بسیاری از بنکداران کار می‌کنند. این درحالی است که اگر در بازار اصلی طلافروش‌ها به بالای سرخودتان نگاه کنید گروهی را در رفت‌و‌آمد خواهید دید که در واقع این افراد در راه رسیدن به کارگاه‌های طلا‌سازی و برخی دیگر فروشندگان سکه هستند. 

***

اجاره بهای بازار

نرخ اجاره بها و رهن مغازه ها در هر بازاری برای هر کسی جذاب است، به ویژه در بازار طلا. در این خصوص مسعود خراسانی درباره قیمت‌های اجاره و خرید مغازه در بازار زرگرها می‌گوید: شاید تصور اینکه برای برخی از مغازه‌ها متری چندصدمیلیون تومان قیمت‌گذاری شده است واقعا برای خیلی‌ها غیر‌قابل تصور باشد اما به طور کلی در بازار بسیاری از مغازه‌ها متناسب با پاخورشان یا محل قرار‌گیری آنها قیمت‌گذاری می‌شوند و زیاد مبنای قیمت‌گذاری متری یا همان عرف خریدوفروش یا اجاره بر آنها دخیل نیست و تقریبا همه چیز به طالب بودن فروشنده و خریدار ارتباط مستقیم دارد. 

به عقیده وی گران‌ترین قیمت مغازه‌ها در پاساژ تازه تاسیس اردیبهشت است که تقریبا مدتی‌ پیش حدود متری 500 میلیون تومان قیمت‌گذاری شده بود اما در این بازار پر زرق و برق حتی میزها و ویترین‌ها نیز قیمت و اجاره مخصوص به خود را دارند چون ممکن است در برخی از مغازه‌ها چند نفر مشغول به کار باشند. این درحالی است که به‌طور کلی اجاره مغازه در این بازار در راهروهای همکف و اصلی به‌صورت توافقی تعیین می‌شود و ممکن است مبلغ 300میلیون ودیعه و 10میلیون تومان بابت اجاره در شرایط مناسب بپردازید هرچند می‌توان در این میان مغازه‌هایی با پاخور بسیار کمتر در دالان‌های بازار مکاره، پاساژ فروردین یا حتی خود بازار زرگرها با ارقامی مناسب‌تر یافت اما این مغازه‌ها به کار تک‌فروشی نمی‌آید و معمولا به‌صورت پاتوق هستند.  

خراسانی درباره اجازه ویترین یا میزها نیز می‌گوید: درباره خریدوفروش ویترین باید بگویم معمولا خرید رسمی در این زمینه نیست چون سند رسمی که ملاک مالکیت خریدار باشد رد و بدل نمی‌شود و کل ملک مربوط به یک فرد یا چند نفر است بنابراین بیشتر ویترین‌ها اجاره‌ای هستند. اجازه ویترین و میز کاملا توافقی و براساس فروش کل مغازه یا ابعاد آن تعیین می‌شود که در این زمینه می‌توان به اجاره ماهانه تا 3میلیون تومان اشاره کرد.

در ادامه، گفت‌و‌گوی «فرصت امروز» با این فعال بازار زرگرها به همان جمله معروف یعنی «حساب حساب است، کاکا برادر» خودمانی رسید که لبخند شیرینی برچهره‌اش نشست و گفت: واقعا فکر کرده‌اید طلافروشان اجازه می‌دهند کسی از حساب و کتابشان سردرآورد؟ فراموش کرده‌اید چندی پیش وقتی بحث مالیات به میان آمد چه سروصدایی به پا شد؟ البته این درست است که وقتی صحبت از طلا فروشی می‌شود، ارقام نجومی در ذهن مردم شکل می‌گیرد اما واقعا دودوتای حساب و کتاب طلا فروشی‌ها را فقط حسابداران مغازه‌ها می‌دانند که البته گاهی به دلیل سیاست‌های کسبه این حسابداران نیز فقط آنچه باید بدانند، می‌دانند! بنابراین به شما توصیه می‌کنیم در این زمینه زیاد کنجکاو نباشید و اجازه بدهید مردم یا حتی خود شما صرفا همان حساب و کتاب خیالی را در ذهن داشته و مشغول جمع زدن صفرها باشید. 

***

فعالان بازار

همان‌طور که می‌دانید کسبه بازار به‌طور کلی در هر صنفی که باشند برای خود فرهنگ لغاتی خاص دارند و معمولا این فرهنگ لغت پس از مدتی روانه سطح جامعه به دلیل ارتباط گسترده آحاد مردم با کسبه بازار خواهد شد. یکی از این کلمات «پاخور» است که مبنایی برای تعیین بسیاری از ارزش‌ها در این مکان تاریخی است. این کلمه که حکایت از رفت‌و‌آمد مشتریان دارد می‌تواند سرنوشت خریدوفروش، اجاره و حتی آینده تجاری بسیاری را تعیین کند.

در این زمینه امیرفرهاد رضایی‌اصل یکی دیگر از کسبه بازار زرگرها که جزو ریش سپیدان بازار است با احتیاط به «فرصت امروز» می‌گوید: به‌طور کلی برای دهانه‌های اصلی بازار نمی‌توان تعریف دقیقی از پاخور داشته باشیم چون افراد زیادی از آنها به مقاصد مختلفی عبور می‌کنند که گروهی از همکاران ما در بازار هستند و گروهی ‌هم در صف خریداران اما با یک حساب سرانگشتی می‌توان این‌گونه گفت دو دهانه اصلی بازار زرگرها ممکن است در روزهای عادی حتی تا سه میلیون نفر را به خود ببیند این درحالی است که در مراسم و اعیاد خاص این میزان کمی بیشتر خواهد شد اما صحبت در بازارچه‌ها و پاساژهای اطراف کمی متفاوت است چون همان‌طور که از مسیر اصلی خارج می‌شویم معمولا افراد گذری کاهش یافته و صرفا این خریداران خاص و همکاران هستند که در رفت‌و‌آمدند. 

رضایی که تجربه زیادی در بازار زرگرها دارد در ادامه می‌افزاید: از زمانی که حمل‌و‌نقل در تهران با ورود مترو رنگ و بوی دیگری به خود گرفته موضوع رسیدن افراد به بازار کمی‌ متفاوت شده و بسیاری از مردم حتی برای خریدهای معمول و روزانه خود سر از این مکان تاریخی درمی‌آورند که خرید طلا نیز از این قاعده مستثنا نیست، به‌عنوان مثال اگر فردی اهل نارمک باشد بدون تردید اطلاع دارد که منطقه هفت حوض نارمک بورس طلافروشی منطقه شده اما معمولا بیشتر افراد برای خرید طلا و جواهر به دلیل سهولت در رسیدن به مقصد سر از سراهای مختلف بازار زرگرها درخواهند آورد چون اعتقاد دارند قیمت‌ها در این بازار متفاوت است و می‌توانند خرید بهتری داشته باشند. 

این فعال بازار زرگرها با تقسیم‌بندی بازار زرگرها می‌افزاید: اگر از سراهای اصلی بگذریم که محل عبور و مرور اکثر مردم است بیشترین پاخور برای فروش مصنوعات طلایی به ترتیب در پاساژ فروردین، اردیبهشت و آیینه است. این درحالی است که بیشتر فعالان صنف و آنهایی که به واسطه آشنایی یا معرفی برخی همکاران سر از بازار درآورده‌اند بیشتر به راهروهای فرعی و طبقات زیرین یا فوقانی مراجعه می‌کنند که واقعا قابل محاسبه نیستند. به‌عنوان مثال افرادی که به طبقات زیر همکف پاساژ آیینه مراجعه می‌کنند صرفا افرادی هستند که از سوی برخی همکاران ما به بنکداران مراجعه می‌کنند نه اینکه افراد معمولی برای خرید به آنجا مراجعه کنند چون بیشتر کسبه این محل عمده فروش یا سنگ فروش هستند و با خرده‌فروشی‌کاری ندارند. 

***

مشتریان بازار

راهکارهای خرید و فروش از جمله مسائل مهمی است که معمولا مورد توجه مشتریان است. به‌ویژه در بازار طلا و جواهر که حساسیت‌های خاص خود را دارد. در همین ارتباط و در مورد بازارهای متعددی که برای خرید این مصنوعات در تهران وجود دارد، رضایی به «فرصت امروز» درباره مقایسه بازارهای فروش مصنوعات طلا مثل خیابان کریم‌خان، بازار تجریش، میدان صادقیه، میدان هفت حوض نارمک وبازار طلافروش‌های میدان رهبر (منطقه جوادیه تهرانپارس) می‌گوید: اگر قصد مقایسه این بازارها با بازار بزرگ تهران را داشته باشم باید بگویم غیر‌قابل مقایسه هستند چون بحث تک‌فروشی در بازار و سطح شهر کاملا متفاوت است. 

وی می‌گوید: بیشتر فعالان طلافروشی در منطقه بازار جمع شده‌اند بنابراین تنوع جنس بسیار بیشتر است که این موضوع برای خریداران علاوه ‌بر اینکه حسن بسیار خوبی است می‌تواند دردسرساز نیز باشد چون در انتخاب خود ممکن است اشتباه کنند اما یک تفاوت عمده را می‌توان میان فروشگاه‌های سطح شهر و مغازه‌های بازار دانست و آن اینکه ممکن است برخی از این فروشگاه‌های سطح شهر  بتوانند با گلچین کردن ساخته‌های طلایی، شما را بهتر به مقصود برسانند که قاعدتا باید هزینه بیشتری بپردازید اما این موضوع در بازار به دلیل انبوه کار و تجارت بالا شاید در برخی از فروشگاه‌ها ممکن نباشد هرچند به‌طور کلی حرفه‌ طلا فروشی بر مبنای ذوق و سلیقه بنا شده است و بیشتر فروشندگان سعی می‌کنند بهترین مصنوعات را در ویترین خود داشته باشند. اما به عقیده این فعال باسابقه در بازار زرگرها از زمانی که سازندگان طلا و جواهر زیاد شدند و تنوع طرح‌های بسیاری روانه بازار طلا و جواهر شده شاید تصمیم‌گیری برای خرید بسیار سخت‌تر از قبل شده باشد بنابراین این سلیقه و توان مالی خریداران است که آنها را روانه بازارهای فروش می‌کند. 

در پایان رضایی با توجه به تجربه چندین ساله خود در بازار زرگرها به خریداران توصیه می‌کند بدون هدف وارد بازار زرگرها نشوند چون تنوع بازار و البته زیبایی محصولات ممکن است آنها را دچار خطای انتخاب کرده و در نهایت خریدی غیر‌اصولی داشته باشند و مهم‌ترین نکته از نظر وی این است که درباره خرید خود دقت کنند و با دریافت فاکتور رسمی از فروشگاه نسبت به سلامت و کیفیت محصولی که خریداری کرده‌اند مطمئن باشند این درحالی است که در صورت بروز هرگونه اختلاف میان خریدار و فروشنده با ارائه مدارک از جمله فاکتور معتبر خرید می‌توان با مراجعه به اتحادیه مشکل را بررسی کرد.