هزار توی دفع سرمایه خارجی

ما در حوزه سرمایه گذاری خارجی با مشکل روبه رو هستیم و با اینکه قانون مربوط به سرمایه گذاری خارجی در سال 81 تصویب شد اما همچنان در جذب سرمایه گذاری خارجی مشکل داریم. متاسفانه اقتصاد کشور ما دولتی است و دولت در همه عرصه ها حضور دارد. فعالیت های اقتصادی ما از نظر رقابت پذیری همه در دستان دولت است.

یکی از بزرگ ترین عامل هایی که سبب جذب سرمایه گذاری خارجی و FBI می شود قوی بودن بخش خصوصی است. ما از گذشته های دور در کشورمان سابقه سرمایه گذاری خارجی داریم. سابقا روس ها در حوزه شیلات در ایران سرمایه گذاری کردند، صنعت نفت نیز با سرمایه گذاری خارجی آغاز به کار کرده است. اما مجموع رفتار 30سال گذشته نویدبخش شرایط مناسب برای سرمایه گذار خارجی نیست.

زمانی سرمایه گذار خارجی تمایل پیدا می کند وارد اقتصاد کشوری شود که ببیند بخش خصوصی آن کشور به راحتی در حال فعالیت است. اوایل انقلاب بیشتر صنایع فعال از بخش خصوصی گرفته شد و زیر نظر دولت اداره شد، بنابراین از ابتدا اساسا جایگاهی برای بخش خصوصی تعریف نشده بود.

تا زمانی که دولت ما کوچک نشود و بخش خصوصی فعالیت های عمده اقتصادی را به دست نگیرد. سرمایه گذار خارجی تمایلی برای سرمایه گذاری نشان نخواهد داد. به تازگی دولت ها تلاش زیادی کرده اند تا با تغییر قوانین و ایجاد مشوق ها شرایط را برای جذب سرمایه گذار خارجی فراهم کنند. وزارت امور اقتصادی و دارایی با توجه به قوانینی که در جهت جذب سرمایه خارجی تصویب کرد انتظار می رفت برنامه ریزی مشخصی برای جذب سرمایه خارجی بشود که عملا این اتفاق نیفتاد.

ورود سرمایه گذار خارجی سبب می شود اضطرار ارزی کم شود و مجموع امکاناتی که سرمایه گذاری خارجی برای کشور فراهم می آورد بسیار اهمیت دارد. اما با همه الزامات جذب سرمایه گذار خارجی شرایط جذب آنها فراهم نیست. زمانی که سرمایه گذار وارد کشور ما می شود و با تورمی بسیار بالا و رکود عمیق اقتصادی مواجه می شود شرایط را برای سرمایه گذاری مناسب نمی بیند.

بنابراین اقتصاد ما شاخص های مناسبی برای جذب سرمایه خارجی ندارد، چون فضای مناسبی در اقتصاد ما فراهم نیست و تورم خطر صدمه دیدن سرمایه را به دنبال دارد و رکود نشان می دهد که بازار مصرف در کشور ما بازار مناسبی نیست.

در کشور ما سرمایه گذار خارجی هم می تواند به شکل حقوقی و هم مشارکتی سرمایه گذاری کند اما بوروکراتیک بودن ساختار انجام کارها سبب شده شرایط برای سرمایه گذاری آسان نباشد، بنابراین مشکلات بوروکراتیک نخستین مانع در مقابل سرمایه گذاری خارجی است زیرا زمانی که سرمایه گذار با اخذ مجوز ها با مشکل روبه رو می شود انگیزه برای سرمایه گذاری را از دست می دهد.

مقوله دومی که سرمایه گذار را جلب می کند منابع ارزان است، هدف سرمایه گذار نیز استفاده از این منابع و صادرات دوباره تولیدات است. اساسا مناطق آزاد ما با این هدف تشکیل شده اند. شاخص بهای کالاهای صادراتی در ایران با ارزش افزوده کم اتفاق می افتد و با توجه به اینکه ما مواد معدنی داریم سبب می شود سرمایه گذار خارجی زمانی که وارد بازار ایران می شود احساس کند اگر وارد بازار صادرات مواد خام شود سود بیشتری کسب خواهد کرد، در حالی که ما نیاز داریم سرمایه گذار خارجی ما وارد حوزه تولید شود و تکنولوژی و دانش روز را به کشور ما منتقل کند.اما شرایط آسان صادرات مواد خام مانع این امر می شود.

مقوله دیگر همان طور که پیش از این نیز اشاره کردم شرایط رقابتی نابرابر میان بخش دولتی و بخش خصوصی است. بخش دولتی براساس تعرفه های موجود از یارانه های بالایی برخوردار است که بخش خصوصی از آن محروم است و عملا بخش خصوصی نمی تواند با بخش دولتی رقابت کند، بنابراین بخش کوچکی از اقتصاد در دستان بخش خصوصی است. همین امر درباره سرمایه گذاری خارجی نیز صدق می کند.

زمانی که بخش خصوصی ما قدرت مانور ندارد سرمایه گذار خارجی با دیدن این بخش شرایط را برای سرمایه گذاری مهیا نمی بیند و وارد نمی شود. زمانی که بخش خصوصی در رقابت نابرابر قرار دارد ترجیح می دهد وارد این رقابت نشود و سرمایه اش را در کشورهای دیگر سرمایه گذاری کند؛ شرایطی که شاهد هستیم افراد صاحب سرمایه ایرانی در کشورهایی مانند کانادا و آمریکا سرمایه گذاری های کلانی انجام می دهند که اگر شرایط در کشور فراهم بود آن سرمایه ها در اینجا سرمایه گذاری می شد و در کنار آن سرمایه گذار خارجی نیز متمایل به سرمایه گذاری می شد، بنابراین اساسا ادبیات سرمایه گذاری در کشور ما با مشکل روبه رو است.

بزرگ تر از همه این موارد مقوله قاچاق است. زمانی که سرمایه گذار خارجی با یک قاچاق 10میلیاردی روبه رو می شود متوجه می شود که اگر در کشور ما تولید کند و عوارض و مالیات پرداخت کند می داند یک شبکه غیر قانونی وجود دارد که با مبلغ پایین تری آن محصول را از کانال قاچاق وارد کشور کند و عملا تولیدات او قدرت رقابت پذیری با کالای قاچاق را ندارد. معمولا در کشور هایی که قاچاق کالا آسان است سرمایه گذاری با خطر رو به رو است و سرمایه گذار خارجی از سرمایه گذاری سرباز می زند.

بحث دیگر خریدوفروش پول است. ما امروز در حال خریدوفروش پول در کشور هستیم که این امر نوسانات ارزی را به دنبال دارد که خطری برای سرمایه گذار خارجی محسوب می شود، بنابراین تمایل به سرمایه گذاری را کم می کند.

با این وجود فاکتورهای زیادی در دفع سرمایه گذاری خارجی دخیل هستند که هر کدام یکی از شاخص های مهم مشکلات اقتصادی در داخل محسوب می شوند. در اینکه سرمایه گذار خارجی تمایل به سرمایه گذاری دارد و کشور ما نیز با توجه به حضور سرمایه گذار خارجی مشکلاتش تعدیل می شود، این تمایل نیز در کشور ما وجود دارد اما متاسفانه بسترهای لازم برای این امر فراهم نیست. دولت لازم است قدم به قدم این مشکلات را مرتفع و ساختارش را کوچک کند تا بتواند با قدرت بخشی به بخش خصوصی، سرمایه گذار خارجی را نیز جذب کند.

تحلیلگر تجارت خارجی