نوسازی بافت‌های فرسوده جان می‌گیرد

محدودیت امکانات رفاهی، ایمنی محدود، کیفیت ساخت‌و‌ساز پایین، تراکم جمعیتی بالا، اتلاف انرژی و البته مشکلات اجتماعی گسترده تنها بخشی از مسائل و معضلاتی است که باعث شده احیا و نوسازی بافت‌های فرسوده نه یک انتخاب که یک تصمیم غیر‌قابل چشم‌پوشی شود. زندگی بیش از 10‌میلیون ایرانی در بافت‌های فرسوده نیز باعث شده در کنار لزوم اندیشیدن به نوسازی این واحدها، چاره‌اندیشی برای بافت‌های فرسوده بر زندگی و بسیاری از خانواده‌های ایرانی نیز اثر مستقیم بگذارد.

این اما تمام ماجرا نیست. در سال‌های گذشته هجوم مهاجران به شهرهای بزرگ و به طور خاص تهران در کنار مشکلات و محدودیت‌هایی که به وجود آورده، عملا امکان ساخت‌و‌ساز‌های جدید را نیز به‌شدت پایین آورده است. اگر در دهه‌های 70 و 80 ظرفیتی بالقوه و بسیار بزرگ در پایتخت وجود داشت که بسیاری از سرمایه‌گذاران را مجاب می‌کرد به این عرصه ورود کنند این روزها اثر چندانی از آن ظرفیت باقی نمانده است.

کاهش قابل توجه ساخت‌و‌سازها از یک سو و ورود سودجویان به کوه‌ها و باغ‌های پایتخت از سوی دیگر به خوبی نشان می‌دهد که تهران دیگر مانند سال‌های گذشته امکان ساخت‌و‌ساز کلان ندارد. رسیدن معضلات بافت‌های فرسوده به انباشت غیر‌قابل کنترل جمعیت در پایتخت باعث شده وزارت راه و شهرسازی به برنامه‌ای جامع برسد که می‌توان در قالب آن هم به بافت‌های فرسوده روحی جدید تزریق کرد و هم نیاز شهرهای بزرگ به خانه‌های جدید را تامین کرد.

این جمع‌بندی خیلی زود خود را در قالب بسته خروج از رکود نشان داد، جایی که به بانک‌ها ابلاغ شد تا برای نوسازی 300‌هزار واحد مسکونی در بافت‌های فرسوده تسهیلات 50‌میلیونی برای کلانشهرها، برای شهرهای بالای 200‌هزار نفر 40‌میلیون تومان و برای سایر شهرها 30‌میلیون تومان به ازای هر واحد پرداخت شود.همان‌طور که محدودیت منابع مالی در ماه‌های گذشته بر بسیاری از طرح‌ها تاثیر گذاشته، خیلی زود مشخص شد بانک‌ها توان پرداخت تمام تسهیلات در نظر گرفته شده برای سال جاری را که به 110‌هزار واحد می‌رسید ندارند تا جایی که در طول 10ماه ابتدایی سال تنها 37‌هزار وام نوسازی بافت‌های فرسوده ارائه شد.

این روند اما براساس صحبت‌های جدیدی که معاون آخوندی مطرح کرده تغییر خواهد کرد. ایزدی گفته «در نظر داریم تا پایان سال جاری بالغ بر 110هزار واحد مسکونی در محدوده بافت‌های فرسوده تسهیلات نوسازی دریافت کنند.» رقمی که برای اجرایی شدنش باید 73‌هزار واحد جدید در طول روزهای باقیمانده از سال در صف دریافت تسهیلات قرار گیرند، موضوعی که از یک سو امیدها برای سرعت گرفتن نوسازی بافت‌های فرسوده را افزایش داده و از سوی دیگر درباره نحوه عملیاتی شدن این تعداد وام در زمان باقی‌مانده تردیدهایی را به وجود آورده است.

شرایط وام‌دهی برای بانک‌ها فراهم شود

مدیرعامل سابق بانک صادرات معتقد است صحبت‌هایی که در طول ماه‌های گذشته درباره نبود علاقه بین بانک‌های عامل در ارائه تسهیلات نوسازی مطرح شده به هیچ عنوان صحت ندارد و اگر شرایط و مقدمات لازم فراهم شود بانک‌ها هیچ مشکلی با ارائه تسهیلات ندارند. احمد حاتمی یزد در گفت‌و‌گو با «فرصت امروز» تصریح کرد: اینکه به شکل دستوری توقع داشته باشیم منابع مالی در بانک‌ها بسیج شود قطعا امکان نخواهد داشت زیرا با توجه به مسائل و محدودیت‌های اقتصادی کشور در سال‌های گذشته امکان آن وجود ندارد.

از سوی دیگر بحث تعیین نرخ سود و زمان بازپرداخت نیز می‌تواند برای بانک‌ها بسیار مهم باشد. به گفته وی، شاید بتوان از محل وجوه اداره شده دولت برای طرح‌های اینچنینی برنامه‌ریزی کرد اما اگر این امر نیز به شکلی درست مدیریت نشود در آینده برای اقتصاد مشکل آفرین خواهد بود. از این رو صحبت بانک‌ها علاقه یا گرایش به ارائه وام نیست بلکه باید شرایط لازم برای آن فراهم شود که این امر نیز در حال حاضر سخت به نظر می‌رسد.

علی رضا قهاری، کارشناس اقتصاد مسکن نیز در گفت‌وگو با «فرصت امروز»، هرچند توجه جدی دولت به نوسازی بافت‌های فرسوده را امری مثبت و مهم تلقی کرد اما اجرایی شدن تمام اهداف آن در سال‌ جاری را دشوار دانست. به اعتقاد وی، در بافت‌های فرسوده ظرفیتی کلان برای آینده بازار مسکن وجود دارد که رسیدگی به آن می‌تواند بسیاری از هزینه‌های اقتصادی و اجتماعی را نیز کم کند اما با این وجود محدودیت‌های اقتصادی پیش روی دولت و البته معضلاتی که این بافت‌ها دارند سرعت عملی‌سازی اهداف در آن را با دشواری همراه می‌کند.

قهاری تاکید کرد: اما در صورتی که وزارت راه و شهرسازی بتواند بر مسائل موجود در این عرصه غلبه کند قطعا این بافت‌ها هم نیاز آینده بازار را تامین می‌کنند و هم سطح رفاهی زندگی در شهر را افزایش می‌دهند.در کنار آن می‌توان با استفاده از دانش روز و مصالح با کیفیت از نظر شرایط ساخت‌و‌ساز نیز تحولی جدی در کلانشهرها به وجود آورد.

سیاه و روشن‌های موجود بر سر راه نوسازی بافت‌های فرسوده باعث شده آینده طرح دولت در این حوزه قدری نامطمئن به نظر برسد. هرچند وقتی معاون آخوندی با قدرت از این می‌گوید که در آینده نزدیک بیش از دو برابر 10 ماه گذشته وام در اختیار متقاضیان نوسازی قرار می‌گیرد، باید انتظار تحولی جدید از سوی وزارت راه در این زمینه داشت، ولی همچنان در این عرصه حرف آخر را بانک‌ها و منابع مالی در دسترس‌شان خواهند زد.