نقش زنان در زنجیره ارزش گردشگری

امروزه، در دنیا صنعت گردشگری شامل صدها کسب‌و‌کار است که این کسب‌و‌کارها عمدتا به‌صورت کسب‌و‌کارهای خرد و کوچک است و به همین دلیل این صنعت می‌تواند فرصت‌های بسیاری را برای اشتغال ایجاد ‌کند. در واقع در زنجیره تامین و زنجیره ارزش گردشگری فرصت‌های بسیاری برای کارآفرینی و اشتغال زنان وجود دارد. به طور مشخص در بخش عرضه صنعت گردشگری خدماتی مانند اقامت و پذیرایی، خدمات حمل‌و‌نقل و اطلاع‌رسانی وجود دارد و به عبارتی در تمامی زمینه‌های مذکور زمینه‌هایی برای اشتغال بانوان وجود دارد.

البته به‌طور مشخص در دو حوزه فرصت‌های اشتغال‌زایی زنان بیشتر است، حوزه صنایع دستی که زنان در تولید و فروش صنایع دستی نقش بسیار مهمی دارند و خرید صنایع دستی از فعالیت‌های مورد توجه گردشگران است و در همین رابطه بانوان می‌توانند کسب‌و‌کارهایی را راه‌اندازی کنند. حوزه دیگر غذاهای محلی است که از اهمیت بسیار زیادی برخوردار است و امروز با توجه به تحولاتی که در صنعت گردشگری ایجاد شده است استفاده از غذاهای محلی روبه‌ گسترش است.

از همین‌رو در این مورد نیز فرصت خوبی برای بانوان مهیا است که در زمینه تولید، فرآوری و فروش غذاهای محلی نقش آفرین باشند و بتوانند در این رابطه کسب‌و‌کارهایی را ایجاد کنند. هر چند که آمارهای دقیقی وجود ندارد اما در حال حاضر زنان در کسب‌و‌کارهای مربوط به صنعت گردشگری و از جمله صنایع دستی و غذاهای محلی نقش موثری دارند. حال برای اینکه از این فرصت به درستی استفاده شود و نقش زنان در صنعت گردشگری و به‌ویژه اشتغال تقویت شود، می‌توان اقداماتی را انجام داد.

یکی از این اقدامات آموزش است و برای اینکه نقش زنان در صنعت گردشگری بهبود پیدا کند، آموزش می‌تواند بسیار موثر باشد. شناسایی فرصت‌های کسب‌و‌کار و فرصت‌های کارآفرینی می‌تواند به این موضوع کمک کند که این زمینه‌ها شناسایی و مشخص شود که زنان در هر منطقه گردشگری چگونه می‌توانند در این عرصه‌ها موثر و مفید باشند.

موضوع دیگر بحث شبکه‌سازی و ارتباطات است و زنانی که در حوزه گردشگری فعال هستند اگر با یکدیگر ارتباط شبکه‌ای و تبادل اطلاعات و تجربیات داشته باشند، می‌توانند بسیار موثرتر باشند. در حال حاضر تورگردان‌هایی وجود دارند که تورهای مسافرتی داخلی و خارجی را هدایت می‌کنند و زنانی که در عرصه تولید و عرضه صنایع دستی و غذاهای محلی فعال هستند و فروشگاه‌هایی دارند که می‌توانند با این تورگردان‌ها در ارتباط باشند و زمینه‌ای را فراهم کنند که گردشگران داخلی و خارجی امکان خرید صنایع دستی و غذاهای محلی را داشته باشند.

در هر حال ایجاد فروشگاه‌های صنایع دستی و فروشگاه‌های عرضه غذاهای محلی در مناطقی که جاذبه‌های گردشگری وجود دارد و گردشگران از آن جاذبه‌ها بازدید می‌کنند، می‌تواند زمینه‌ای را فراهم کند که زنان تولیدات و محصولات خود را به گردشگران داخلی و خارجی عرضه کنند و به این ترتیب زمینه اشتغال برای بانوان جویای کار فراهم شود.

اما در مورد این موضوع که در کشور ما تا چه اندازه در مورد رونق تولید صنایع دستی و غذاهای محلی کار شده است، باید به این نکته اشاره کنم که در مجموع از این فرصت‌ها به خوبی استفاده نشده است هر چند که به‌صورت موردی تجربیات موفقی وجود دارد. به عبارتی در برخی از مناطق از فرصت صنایع دستی و غذاهای محلی به درستی استفاده شده است و سعی کرده‌اند کالاهایی تولید کنند که مشخصات خوب و استاندارد داشته باشد و از نظر بهداشتی و کیفیت از بسته‌بندی و قیمت مناسبی برخوردار باشد.

به هر حال از آنجا که بحث رقابت مطرح است تولیدکنندگان و عرضه‌کنندگان باید سعی کنند ضمن حفظ اصالت تولیدات خود، کیفیت، قیمت و بسته‌بندی مناسب را رعایت کنند که مشتری‌پسند باشد و در بازار دوام داشته باشد. اما برخی پیش‌بینی‌ها حاکی از رشد و رونق گردشگری در سال آینده است و اگر این رشد و رونق محقق شود، قطعا در افزایش میزان اشتغال برای زنان در این حوزه بسیار موثر خواهد بود.

از آنجا که گردشگری به‌صورت کسب‌و‌کارهای کوچک و خرد است، بستر این موضوع که زنان در زنجیره ارزش گردشگری نقش ایفا کنند و کالاها و خدماتی را به گردشگران عرضه کنند، بیشتر است. البته این بستر فراهم است و باید اقداماتی را انجام داد که این موضوع خود به خود اتفاق نمی‌افتد. ما در حوزه گردشگری زنان کارآفرین تجارب موفقی داریم و باید این تجارب موفق را معرفی کرد و این الگوها را ترویج داد. در این میان آموزش فرصت‌های کارآفرینی برای ایجاد و توسعه آنها در حوزه گردشگری بسیار مهم است.

عضو هیات‌مدیره انجمن علمی گردشگری ایران