نقشه راه گردشگری چشم به راه تفاهم ملی

سند چشم‌انداز توسعه ایران تاکید دارد ایران در سال 1404 یعنی 10 سال دیگر باید 25 میلیارد دلار از گردشگری درآمد کسب کند. این میزان درآمد اما به دلیل طبیعت گردشگری نیاز به تفاهم ملی دارد. صنعت گردشگری در ایران اقبال خوبی نداشته است. کشوری که گفته می‌شود به دلیل داشتن جاذبه‌های تاریخی، فرهنگی و طبیعی در بالای فهرست کشورهای دیدنی در دنیاست اما در چرخش درآمد گردشگری در جهان نقش قابل توجهی ندارد و حالا با رشدی که در دوسال گذشته نصیبش شده برنامه‌های بلند بالایی در پیش دارد. تا آنجا که رئیس سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری در برنامه‌ریزی‌های این سازمان بنا دارد تعداد گردشگران ورودی به ایران را تا 9 سال دیگر به 20 میلیون نفر افزایش دهد.

گردشگری از جمله حوزه‌هایی بود که از سوی صدها هیأت خارجی که به ایران آمدند خواهان داشت.سرمایه‌گذاری در این حوزه، تبادل گردشگر، مشارکت برای سرمایه‌گذاری در زیرساخت‌ها و... تقریبا حرف همه هیات‌های خارجی بود. با چشم‌اندازی که متولی این حوزه در سال 1404 پیش‌بینی کرده و از طرفی دیگر هیات‌های خارجی که در انتظار ورود به بازار گردشگری ایران هستند، به نظر می‌رسد یکی از مسائلی که در این حوزه مطرح می‌شود، برنامه‌ریزی‌های کوتاه‌مدت و استفاده از بهترین زمینه برای جذب گردشگر است.

صنعتی که رئیس سازمان میراث فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری آن را همتای صنعت نفت تعبیر کرده است. اما چه نسخه‌ای را می‌توان برای گردشگری ایران پیچید.آناهیتا ملک‌محمدی، پژوهشگر و استاد دانشگاه در کشور پرتغال معتقد است اگر چه اصلی‌ترین نوع گردشگری در ایران که سود اقتصادی و اجتماعی به دنبال دارد، همچنین مناسب‌ترین نوع گردشگری از نظر همخوانی با ارزش‌های اجتماعی و فرهنگی ایران به شمار می‌آید، گردشگری فرهنگی، مذهبی و گردشگری طبیعت است اما در یک برنامه‌ریزی اصولی و تخصصی هرگز نباید فقط روی یک یا دو نوع از گردشگری تمرکز کرد و مقاصد توریستی چه موفق و چه در حال توسعه باید همیشه راه را برای ایجاد گردشگری جایگزین باز نگه دارند و در زمان مناسب این نوع از گردشگری را توسعه و به بازارهای جهانی عرضه کنند.

او که ریاست مرکز تحقیقات بین‌المللی میراث باستانی، فرهنگی و توریستی در کشور پرتغال را بر عهده دارد نگاه کاملاً اقتصادی به گردشگری را اشتباه می‌داند و به «فرصت امروز» می‌گوید: اگر روزی توسعه گردشگری تنها بر درآمدزایی این صنعت تمرکز کند هرگز در مسیر گردشگری پایدار قرار نخواهد گرفت.آناهیتا ملک‌محمدی که در سال 2013 یکی از برندگان بهترین ایده‌های پروژه‌های اروپایی در حوزه گردشگری بوده، پیشنهاداتی نیز برای گردشگری ایران دارد.

او می‌گوید: در حال حاضر در شهرهای بزرگ کشور مثل تهران، اصفهان، شیراز و مشهد زیرساخت‌ها و امکانات اولیه لازم را برای پذیرش گردشگر خارجی داریم، یکی‌ از پیشنهاد‌های من در زمینه انتخاب نوع گردشگری که هم سریع درآمدزایی می‌کند و هم باعث تغییر نگاه جامعه جهانی‌ به ایران به‌عنوان یک مقصد امن و جذاب برای گردشگری می‌شود استفاده از انواع رویدادهای بین‌المللی یا همان گردشگری رویداد است. به گفته این استاد دانشگاه و متخصص گردشگری، مطالعات ثابت کرده که رویدادهایی مثل نمایشگاه‌ها و کنفرانس‌ها علاوه بر اینکه باعث ایجاد نگاه مثبت بازدیدکنندگان به کشور مقصد می‌شود، باعث جذب قشر خاصی‌ از گردشگران می‌شود که به دلیل حمایت مالی سازمان‌های‌شان از سفر کاری آنها، این گردشگران در اقامتگاه‌های گران‌تری می‌مانند، مدت طولانی‌تری اقامت می‌کنند، بیشتر هزینه می‌کنند و در نتیجه سود بیشتری برای مقاصد گردشگری دارند.

شاید نشست‌های تجاری اقتصادی که در ماه‌های اخیر به واسطه حضور هیأت‌های خارجی، در این حوزه رقم زده شد، به‌طور ناخودآگاه و بدون برنامه‌های از پیش تعیین شده در حوزه گردشگری نمونه‌ای نزدیک به این پیشنهاد باشد. آناهیتا ملک محمدی اما معتقد است برنامه‌ریزی برای تدوین چند رویداد بین‌المللی در سطحی وسیع برای چند سال آینده می‌تواند نتایج اثر بخشی در معرفی چهره ایران به جهان و ایجاد سود اقتصادی داشته باشد.

از سویی دیگر رئیس کمیسیون گردشگری اتاق ایران پیش از هر چیز تدوین یک نقشه راه را برای گردشگری ضروری می‌داند. احمد اصغری قاجاری معتقد است برنامه‌ریزی‌های موفق کوتاه‌مدت و بلند‌مدت دردل همین نقشه راه می‌تواند شکل بگیرد. به گفته این فعال بخش غیر‌دولتی، در ابتدا باید مشکلات کوچک و بزرگ زیرساخت‌ها حل و فصل شود، چرا که در جریان همین فرآیند رشد گردشگری هم محقق خواهد شد.

او کاهش قیمت نفت را از مهم‌ترین دلایل برای چرخش درآمد به سوی گردشگری می‌داند. این عضو هیات نمایندگان اتاق ایران به «فرصت امروز» می‌گوید: رئیس‌جمهوری ایران و چین درباره ارتقای سطح روابط دو جانبه تا 600میلیارد دلار گفت‌وگو کردند، بدیهی است که گردشگری باید در این سند جایگاه قابل توجهی داشته باشد. رئیس کمیسیون گردشگری اتاق در مورد برنامه‌های کوتاه‌مدت برای گردشگری معتقد است که استفاده ازشرایطی مانند ورود هیات‌های خارجی، شرایط پیش آمده بین روسیه و ترکیه و موقعیت‌هایی اینچنینی می‌تواند در رشد گردشگری در کوتاه‌مدت سهم قابل توجهی داشته باشد.

راهکار استفاده از رویدادها و فستیوال‌ها به‌عنوان یک راه کوتاه برای رشد گردشگری پیشنهاد مدیر میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری منطقه آزاد قشم نیز هست، اگر چه به زیرساخت‌های گردشگری به خصوص مراکز اقامتی و هتل‌ها انتقاد دارد. عبدالرضا دشتی‌زاده به جشنواره گرامیداشت آزاد‌سازی قشم در دوم بهمن اشاره می‌کند و به «فرصت امروز» می‌گوید: این جشن هر ساله حداکثر 200 بازدید‌کننده داشت اما بیش از 1000 گردشگر امسال از این جشن دیدن کردند درحالی‌که در یک فضای کوچک و با شرکت اقوامی انجام شد که در عملیات آزاد‌سازی قشم در گذشته مشارکت داشتند.

دشتی‌زاده برگزاری جشنواره‌ها، فستیوال‌ها و رویدادهای فرهنگی و ورزشی را در ابعاد بزرگ‌تر در جزایر جنوبی از بهترین راهکارها برای رشد گردشگری در ایران می‌داند. این پژوهشگر معتقد است، ایران به لحاظ هویت تاریخی‌اش در خلیج‌فارس باید با سیاست‌گذاری در برنامه‌های گردشگری از بهره‌برداری از پتانسیل‌های فرهنگی و تاریخی در جزایر جنوبی ایران غافل نشود.

به گزارش اتاق تهران، ایجاد مرکز خدمات ویژه اقتصادی – مالی - سرمایه‌گذاری به‌عنوان یکی از ابزار‌های تحقق برنامه ملی توسعه گردشگری و طرح‌های جامع موضوع گزارش یازدهمین جلسه کمیسیون گردشگری اتاق تهران بود. رئیس این کمیسیون از تنش‌های ایجاد شده در منطقه توسط عربستان انتقاد کرد و آن را در صنعت گردشگری ایران تأثیر‌گذار دانست. محسن مهرعلیزاده گفت: ایران در منطقه به جزیره باثباتی تبدیل شده است؛ درحالی که حتی ترکیه که در سال‌های گذشته گردشگرانی را به خود جذب کرده، اکنون با ناامنی مواجه شده است.

در چنین شرایطی شایسته است مطالعاتی صورت گیرد تا با درایت از فرصت ایجاد شده استفاده شود. مهدی جهانگیری، نایب رئیس اتاق تهران در این نشست از نبود فعالان گردشگری در اتاق تهران گفته بود. به اعتقاد وی، تعامل اتاق‌ها با بخش‌خصوصی قابل توجه نبوده و باید به این امر پرداخته شود که چگونه میان فعالان بخش گردشگری اعم از صاحبان آژانس‌ها و هتل‌ها و سرمایه‌گذاران و اتاق بازرگانی ارتباط لازم برقرار شود. جهانگیری پیشنهادی هم مطرح کرد. او گفت: فهرستی از فعالان مطرح در حوزه گردشگری به جلسات کمیسیون دعوت شوند تا هم خواسته‌های آنان شنیده شود و هم در جریان برنامه‌های اتاق قرار گیرند.

نایب رئیس اتاق تهران البته دلایل عدم رشد سرمایه‌گذاری در این بخش را هم تشریح کرد. او گفت: «تا زمانی‌که روحیه کاسبی بر دستگاه‌های اجرایی حاکم باشد، سرمایه‌گذاری کافی در کشور صورت نخواهد گرفت. برای مثال، اگر قرار باشد در یک استان و شهرستان سرمایه‌گذاری صورت گیرد، شورای شهر و شهرداری به دنبال این خواهند بود که ببینند کجای این سرمایه‌گذاری قرار می‌گیرند.» او افزود:  «اینکه در سیاست‌های ابلاغی برنامه ششم اعلام شده است که تعداد گردشگران باید به پنج برابر تعداد گردشگران فعلی برسد، جاده را برای همه صاف کرده است. اما لازمه تحقق این رشد پنج برابری این است که برای مثال تعداد هتل‌های سه ستاره و چهار ستاره ظرف پنج سال آینده به 400 واحد برسد.»

به گزارش «فرصت امروز»، مسعود سلطانی‌فر، رئیس سازمان گردشگری دستیابی به 20 میلیون گردشگر را در صورتی امکان‌پذیر دانسته که رشد میانگین سالانه متناسب با برنامه‌ریزی‌ها پیش برود. به گفته وی، رشد گردشگری در کشور در دو سال گذشته سه برابر رشد دنیا بوده است. رشد گردشگری در دنیا چهار و شش دهم، در آسیا 5 درصد و در ایران 12 درصد بوده و شاید این رقم‌ها معاون رئیس‌جمهور را بر آن داشته تا 20 میلیون گردشگر را در چشم‌انداز 10 سال آینده ببیند. گفته می‌شود در سفر اخیر رئیس‌جمهوری در رأس بزرگ‌ترین هیات اقتصادی- تجاری به اروپا سند همکاری ایران و فرانسه در حوزه گردشگری به امضا خواهد رسید.

رتباط با نویسنده : minoo.galeh@gmail.com