نفت مانع صادرات گاز شد

تفکرات اشتباه مانع از آن شد که صادرات ذخایر غنی گاز احساس شود، زیرا کشور مملو از نفت خامی بود که پول مورد نیاز کشور را تامین می‌کرد. این درحالی‌است که صادرات گاز می‌توانست برای کشور ایجاد قدرت کند. حمیدرضا عراقی، مدیرعامل شرکت گاز با اعلام این نکته برنامه‌های شرکت ملی گاز به‌خصوص در زمینه صادرات گاز را در یک نشست خبری تشریح کرد. در این نشست از افزایش حجم صادرات گاز صحبت شد. براساس اطلاعات ارائه شده، در سال 2014 بالغ بر 10 میلیارد متر مکعب گاز صادر شد که البته شش‌میلیارد متر مکعب گاز نیز وارد کشور شد اما تراز تجاری گاز مثبت بود. 

همچنین در سال 2015 قرار است گاز‌رسانی به عراق با روزانه چهار میلیون مترمکعب آغاز شود که پیش‌بینی می‌شود صادرات گاز به عراق از اردیبهشت ماه آغاز ‌شود. صادرات گاز ایران به بغداد روزانه 25 میلیون و همچنین صادرات گاز ایران به بصره نیز 25 میلیون مترمکعب است که در مجموع به عراق روزانه بین 50 تا 70 میلیون متر مکعب گاز صادر خواهد شد و قرارداد صادرات گاز ایران به عراق به مدت شش سال است.  

در بخش صادرات گاز به پاکستان نیز که قرار بود در سال 2014 آغاز شود، به دلیل فراهم نبودن زیرساخت‌های پاکستان فعلا منتفی مانده است. گرچه در صورت آماده شدن شرایط پاکستان صادرات روزانه 14 میلیون متر مکعب گاز به پاکستان آغاز خواهد شد.  از دیگر برنامه‌ها صادرات گاز به کشور عمان است، در این زمینه نیز تفاهم‌نامه صادرات گاز به عمان امضا شده است و هم‌اکنون مطالعات فنی اجرایی این تفاهمنامه در حال بررسی است تا در صورت نهایی شدن و امضای قرارداد روزانه بین 28 تا 30 میلیون متر مکعب گاز به این کشور صادر شود.  

این آمار بیانگر توجه جدی‌تر شرکت ملی گاز به صادرات گاز است. در گام نخست کشورهای همسایه مدنظر است و قرار است این رویه ادامه یابد. اما نکته اساسی اینجاست که چرا ایران با وجود داشتن ذخایر غنی گاز، تا کنون فقط سهم نیم درصدی از صادرات گاز را به خود اختصاص داده است؟  پیش از این علی شمس اردکانی، رییس کمیسیون انرژی اتاق ایران به «فرصت امروز» گفته بود: «فرصت‌های سرمایه‌گذاری برای صادرات از دست رفته است و امروز با وجود کشورهای بزرگ صادرکننده همچون روسیه بازاری برای صادرات ایران باقی نمانده است و ایران هیچ‌گاه نمی‌تواند با توجه به نبود سرمایه کافی سهم قابل توجهی را به خود اختصاص دهد.»

سهم 10 درصد هدف عالی شرکت گاز

اما در این زمینه عراقی، مدیرعامل شرکت ملی گازایران در گفت و گو با «فرصت امروز»، ضمن تایید فرصت‌های ازدست رفته برای صادرات گاز می‌گوید: «قبول دارم که ایران سهم حداقلی از صادرات گاز را دارد اما برنامه‌ها بر این است که در مدت زمان کمتر از 10 سال، سهم 10درصدی از بازار صادرات گاز دنیا به ایران اختصاص یابد. بدون شک این کار شدنی است، این هدف عالی است و اگر رابطه ایران با سایر کشورها منطقی شود، تحقق آن سخت نیست و حتی در مدت زمان پنج سال گاز ایران به اتحادیه اروپا وصل خواهد شد. خط 9لوله گاز ایران را به اتحادیه اروپا وصل خواهد کرد و در صورت تعامل جهانی تجارت جهانی گاز نیز خواهیم داشت.»

وی با تاکید بر اینکه در صورت وجود تعامل جهانی صادرات گاز به اروپا شدنی است و رویا نیست، می‌افزاید: «انرژی نو تا 20 سال آینده به دلیل گران بودن، محقق نمی‌شود و ایران فرصت دارد.»

چرایی عدم موفقیت ایران در صادرات گاز

بدون شک اگر ایران در حوزه صادرات گاز نتوانسته به هدف خود برسد دلایل متعددی داشته است، اما عراقی به‌عنوان رییس شرکت ملی گاز دلایل این  مشکل  را در مصرف بالا، نبود فرهنگ صحیح مصرف و ارزان بودن قیمت انرژی می‌داند و می‌گوید: «اگر نیاز به صادرات گاز احساس نشده به دلیل وجود نفت بود، زیرا پول موردنیاز کشور از این سوخت تامین می‌شد. از سوی دیگر، به دلیل داشتن تفکر اشتباه، سوخت ارزان با سوبسید زیاد به مردم ارائه شد. مردم نیز به دلیل این ارزانی، مصرف زیادی داشتند به طوری که خانه‌ها گرم‌گرم می‌شدند. این تفکر به اصلاح نیاز دارد. در انگلستان هیچ اتاق خوابی سیستم گرمایشی ندارد. از این رو افراد راحت می‌خوابند اما در ایران اتاق خواب‌ها گرم هستند و افراد خواب پریشان می‌بینند.»

وی با اشاره به اینکه بعد از انقلاب ما همیشه با کشورها دعوا داشتیم و رویکردمان تعاملی نبود یا تحریم بودیم یا اعتمادی نبود، می‌افزاید: «در این شرایط از ایران گاز صادر نشد. از سویی کشوری با نام روسیه وجود داشت و سعی آن بر این بوده است که ما وارد بازار جهانی نشویم. ما نیز به دلیل سیاست‌های کلی توسعه داخلی صادرکننده خوبی نبودیم و نگاه این است که گاز مجانی یا ارزان بدهیم.» رییس شرکت ملی گاز درباره برنامه کنونی وزارت نفت برای این منظور می‌گوید: «مصرف کمتر، اقتصادی‌کردن قیمت‌ها، استفاده از تکنولوژی بالا و اصلاح فرهنگ مصرف بالا لازمه ورود ما به تجارت جهانی است.» به گفته این مقام مسئول اروپا، به دنبال گاز ایران است و ایران نیز به دنبال صادرات گاز به اروپا، هدف مشترک است و تلاش‌ها بر این است که هدف محقق شود. 

 در همین ارتباط عزیزالله رمضانی به «فرصت امروز» می‌گوید: «پیش از اعمال تحریم‌ها برای صادرات گاز به اروپا پنج تا شش سناریو برای انتقال گاز مطرح بود که این مسیرها با مشارکت اروپایی‌ها مطالعه شده بود. در شرایط جدید و گزارش پارلمان اروپا، که ایران را به‌عنوان یکی از پتانسیل‌های تامین گاز اروپا مطرح کرده است، در صورت به تفاهم رسیدن، مسیر عبور خط لوله از ترکیه بهترین‌ مسیرها است.» وی معتقد است، در صادرات گاز اگر مسائل سیاسی حل شود، صادرات گاز رویا نیست و با وجود برداشت دیرهنگام ایران از میادین مشترک اما عمر مخازن زیاد است و می‌توان صادرات خوبی داشت.