گزارشی از حل معضل کمبود آب به دست نو فناوران جامعه با تولید دوش فضایی / نبود شناخت بازار و شکست محصول

سال‌های زیادی است که مشکل کمبود آب و خشکسالی در بسیاری از کشورهای دنیا به صورت مداوم عنوان می‌شود. صندوق جهانی طبیعت هم بحران کم‌آبی را دومین بحران بزرگ دنیا طی ۱۰سال آینده اعلام کرده و معتقد است این بحران در کشورهای قاره اروپا و آسیا بیش از دیگر کشورهای دنیا دیده می‌شود و رشد 10درصدی خشکسالی را در سال‌های آینده پیش‌بینی می‌کند، از این رو کشورهای توسعه‌یافته و در حال توسعه آستین‌ها را بالا زده‌اند تا علاوه بر تشویق مردم به صرفه‌جویی با استفاده از نوآوری‌ها و فناوری‌های جدید به جنگ این بحران بروند.

در این بین ایران هم یکی از کشورهای مورد تهدید خشکسالی است که به دلیل موقعیت جغرافیایی خود نیاز است حتی تلاش بیشتری در این زمینه به عمل آورد، از این رو دولت و نخبگان جامعه سعی می‌کنند با ارائه راهکارهای علمی و توسعه فناوری‌های مورد بهره‌برداری برای بهینه‌سازی و صرفه‌جویی در مصرف آب فعالیت‌های مفیدی داشته باشند.

چندی پیش یک محصول نوآورانه با عنوان «دوش فضایی‌»‌ ‌در کشور سوئد و توسط یک نوآور ایرانی برای استحمام فضانوردان در فضا و استفاده بهینه از آب در فضا ابداع شد، مهرداد محجوبی، مخترع این دوش و مدیرعامل شرکت SOrbital ystems در کشور سوئد است.

این دستگاه به سرعت در رسانه‌ها معرفی شد و در حال حاضر در بسیاری از کشورهایی که مسئله کمبود آب دارند در خانه‌ها و برخی اماکن عمومی مانند خوابگاه‌ها در حال استفاده است. این دوش از قابلیت تصفیه بیش از ۹۰ درصد آب مصرف شده و دوباره برگرداندن آب مصرفی به سردوش برخوردار است.

در این بین محمد بیگی یکی دیگر از نوفناوران ایرانی و مدیر شرکت «فن و ابتکار برتر‌»‌ ‌است که بیش از سه سال است در پارک علم و فناوری چهارمحال‌وبختیاری روی این دستگاه تمرکز کرده و به گفته خودش دوشی که تولید کرده از نمونه خارجی به مراتب بهتر است اما ناآشنایی او با بازار داخلی و شرایط فرهنگی و اجتماعی مردم موجب شده ‌«سیستم بازیافت آب مصارف خانگی جهت استفاده مجدد آب‌»‌ ‌تقریبا شکست بخورد. در ادامه گفت‌وگوی مدیرعامل این شرکت با «فرصت امروز» را می‌خوانید.

ما 4نفر

بیگی در خصوص چگونگی ورود خود به عرصه تولید می‌گوید: من دانشجوی رشته مکانیک در دانشگاه صنعتی اصفهان هستم. حدود سال 91 ما چهار دانشجوی همکلاسی بودیم که سودای کار و تولید در سر داشتیم و ایده‌های زیادی برای شروع ارائه شد و در نهایت فعالیت در حوزه آب را به پیشنهاد بسیاری اساتید و به پشتوانه تبلیغات گسترده‌ای که در رسانه‌ها و از سوی معاونت علمی برای شرکت‌های فعال در حوزه کاهش مصرف آب می‌شد در ذهن پرورش دادیم و ایده «بازیافت آب در خانه‌»‌ ‌شکل گرفت.

بررسی‌های ما نشان داد که تنها 30درصد آب مصرفی در کشور آب شرب است و 70درصد مابقی در بخش کشاورزی و غیرشرب استفاده می‌شود، اما هزینه‌ای که برای تصفیه آب شرب پرداخت می‌شود پنج برابر آب غیرشرب است، همچنین از این مقدار آب شرب بیش از 60 تا 70 درصد برای حمام استفاده می‌شود که آمار بسیار بالایی است، پس ما تصمیم گرفتیم برای صرفه‌جویی در مصرف آب در حمام چاره‌ای بیندیشیم.

 پس از آن یک نمونه از کار را طراحی و به کمک امکاناتی که داشتیم تولید کردیم و سال 92 به پارک علم و فناوری چهارمحال و بختیاری مراجعه کرده و پس از داوری محصول، حمایت‌های این پارک در قالب یک وام 5میلیونی و فضایی برای شروع کار به ما اعطا شد.

نخستین مسئله، مسئله فرهنگی

بیگی از مسائل و مشکلاتی که در مسیر برایش به وجود آمده می‌گوید: این دستگاه به‌گونه‌ای طراحی شده که با 50 لیتر آب می‌توانید هر چند دقیقه که بخواهید دوش بگیرید و به‌گونه‌ای عمل می‌کند که آب مصرفی به چرخه بازیافت منتقل می‌شود و با سرعت زیادی بازیافت شده و به دوش مصرفی بازمی‌گردد.

نخستین مسئله‌ای که ما با آن مواجه شدیم مشکلات شرعی و بحث نجاست آب بود که در نمونه خارجی این مسئله در نظر گرفته نشده بود اما ما با وصل کردن آب به آب کر این مسئله دینی را مرتفع کردیم و از مراجع تقلید و همچنین وزارت بهداشت در خصوص سلامت آب مجوزهای لازم را گرفتیم.

مسئله بعدی مشکلات مربوط به ثبت اختراع است که بعد از گذشت یک سال و نیم برای این ثبت ما همچنان درگیریم و سازمان ثبت اختراع همچنان به ما مجوز ثبت اختراع نداده است. در واقع بوروکراسی‌های اداری که در سیستم دولتی ما وجود دارد نه‌تنها راه را برای نوآوران باز نمی‌کند، بلکه بیشتر آنها را درگیر مسائل حاشیه‌ای کرده و موجب کور شدن استعدادهای‌شان می‌شود.

وی تصریح می‌کند: از همه این موارد و مشکلاتی که طبیعتا حل می‌شود بگذریم مهم‌ترین مسئله برای یک شرکت فروش دستگاه است. این فروش نیاز به تبلیغات و تجاری‌سازی محصول دارد و موردی است که ما را به بن‌بست رسانده است.

مزیت‌های نسبی دستگاه

بیگی در خصوص مزیت‌های این دستگاه در مقایسه با نمونه خارجی می‌گوید: این دستگاه سازگاری بیشتری با محیط فرهنگی و اجتماعی کشور دارد، به علاوه در مقایسه با نمونه خارجی کیفیت بالاتر و تصفیه قوی‌تری دارد. فیلترهای استفاده شده در این نمونه نیم میکرونی است، یعنی مثلا هر تار موی انسان 50میکرون است این فیلترها ذرات نیم میکرونی را هم از آب جدا می‌کنند.

فیلتر دیگری هم برای رنگ، بو و مزه آب در دستگاه تعبیه شده که آب را کاملا سالم و شفاف برگرداند. اندازه آن 10در 20 در ارتفاع 40سانتیمتر است و در کنار دیوار حمام قرار می‌گیرد و زیبایی حمام را به هم نمی‌ریزد. از نظر قیمتی هم یک ششم نمونه خارجی قیمت‌گذاری شده، در واقع قیمت نمونه خارجی 3 میلیون و محصول ما 500 هزار تومان قیمت‌گذاری شده است.

بازار هدف به گستردگی کل کشور

بیگی در خصوص بازار هدف برای استفاده این محصول می‌گوید: گستره استفاده از این دستگاه به وسعت کل کشور است. در واقع همه منازل می‌توانند برای صرفه‌جویی در مصرف آب از آن استفاده کنند. از طرفی دولت هم به جای فشارهای روانی و تبلیغات برای صرفه‌جویی و استفاده از سیستم‌های قیمت‌گذاری، مکانیزم‌های تشویقی و. . . می‌تواند با فرهنگ‌سازی و تبلیغ این محصول به تجاری‌سازی بهتر آن کمک کند.

متأسفانه تبلیغات شرکت آب و فاضلاب برای حمایت از نوآوران اصلا واقعی نیست و در عمل وقتی پای حمایت از شرکت‌های دانش‌بنیان و محصولات‌شان به میان می‌آید، ارگان‌های مربوطه خود را کنار می‌کشند و ترجیح می‌دهند بدون دردسر و تنها به وسیله تبلیغات مردم را مجاب به صرفه‌جویی در مصرف آب کنند.

به علاوه بسیاری از ارگان‌های پرجمعیت مانند خوابگاه‌های دانشجویی، زندان‌ها و بیمارستان‌ها می‌توانند از این دستگاه برای صرفه‌جویی در مصرف آب کشور بهره بگیرند که به دلیل همان عدم آشنایی و عدم اعتماد به این دستگاه، به علاوه پایین بودن قیمت آب در کشور، لزوم استفاده از دستگاه برای هیچ کس محرز نشده است.

تغییر استراتژی‌های مدیریتی شرکت

در حال حاضر این شرکت دوش بازیافت آب را به نوعی کنار گذاشته و تمرکز خود را روی محصول جدیدی گذاشته است. بیگی در این خصوص می‌گوید: ما برای ادامه حیات شرکت نیاز به درآمد داشتیم، از این رو با تغییر استراتژی‌های شرکت و تمرکز روی یک بازار تخصصی شروع به تولید یک محصول جدید کردیم که موفق بوده است.

این دستگاه سیستم تصفیهUV است که به آن «سیستم‌های گندزدایی آب با استفاده از پرتوهای فرابنفش‌»‌ ‌گفته می‌شود. این سیستم برای حوضچه‌های مزارع شیلات استفاده می‌شود و با تابش پرتوهای فرابنفش به آب می‌تواند قارچ‌ها، ویروس‌ها، باکتری‌ها و میکروب‌ها را از بین ببرد.

بازار تخصصی و موفقیت

وی تصریح می‌کند: در خصوص این محصول ما بازار هدف خود را تخصصی کرده و محصول را فقط برای فعالان حوزه شیلات و صاحبان حوضچه‌ها طراحی و تولید کردیم. در حال حاضر نزدیک به 400 حوضچه شیلات در استان ما وجود دارد که همگی درگیر برخی آلودگی‌ها و قارچ‌ها هستند که ما با حمایت‌های سازمان دامپزشکی استان محصول را به این فعالان معرفی کردیم.

وی در خصوص مزیت‌های این دستگاه با نمونه‌های خارجی موجود در بازار می‌گوید: مسئله سازگاری با محیط و کانال‌های استخر از مهم‌ترین مزیت‌های این دستگاه در رقابت با نمونه‌های خارجی است. همچنین قیمت تمام شده این محصول حدود یک دهم نمونه دانمارکی مشابه در بازار است که کیفیت مشابهی هم دارد و در نهایت خدمات پس از فروش این سیستم در بازار شیلات استان بسیار مورد توجه قرار گرفته است.

این کارشناس در آخر می‌گوید: استان چهارمحال‌و‌بختیاری تمرکز ویژه‌ای روی بحث شیلات و پرورش شیلات داشته و ما فعلا قصد داریم کل بازار شیلات استان را پوشش دهیم، پس از آن همین فعالیت‌ها موجب اعتماد‌سازی در سایر مناطق اطراف می‌شود و ما قصد داریم به کل کشور و مخصوصا مناطقی که پرورش شیلات بیشتری دارند محصول را معرفی کنیم اما این برنامه‌های توسعه‌ای ما منوط به این است که اول استان خود را تأمین کنیم و از این طریق به سایرین معرفی شویم.

ارتباط با نویسنده: mirzaeefaezeh@yahoo.com