نانو کامپوزیت‌ها با هزینه کمتر شبکه فرسوده را اصلاح می‌کنند

دبیر انجمن صنفی شرکت‌های توزیع معتقد است که به دلیل نبود بودجه و اعتبار کافی وزارت نیرو ناگزیر است فقط به توسعه شبکه فکر کرده و برای تعمیرات شبکه به‌جز در مواقع اضطراری هزینه‌ای صرف نکند. به گفته وی اقدامات پیشگیرانه در اصلاح شبکه به مفهوم جایگزینی سیم‌ها و دکل‌های فرسوده قبل از وقوع خاموشی بر اثر حوادث است. اما مدیرعامل شرکت‌ «نانو واحد صنعت پرشیا» می‌گوید: می‌توان با استفاده از یک نوع نانوکامپوزیت، با هزینه‌هایی بسیار کمتر طول عمر شبکه‌های برق فشار قوی را افزایش داد و از تلفات جلوگیری کرد.

مدت استهلاک در شبکه‌های توزیع برق عموما 30 تا 35 سال در نظر گرفته می‌شود اما عمر مفید شبکه برق در ایران کمتر از این میزان است. محمدحسین عقدایی، دبیر انجمن صنفی شرکت‌های توزیع در گفت‌وگو با «فرصت‌امروز» رشد سریع جمعیت در کشور را عامل بروز استهلاک بیش از حد در شبکه می‎داند.

وی اضافه می‌کند: 30 سال قبل در بسیاری از نقاط کشور از جمله خیابان‌های تهران، منازل یک یا دو طبقه بود. در این مناطق شبکه برای چنین ترکیب جمعیتی طراحی شد اما امروز این خانه‌ها به آپارتمان‌های چند طبقه تبدیل شده‌است. سبک زندگی مردم هم تغییر کرده و مایکروفر و اسپیلت به لوازم منزل اضافه شده ‌است. عقدایی می‌گوید: با این تغییرات، تراکم بار شبکه تقریبا پنج برابر شده و مصرف خانوار هم به‌طور متوسط دو برابر شده ‌است یعنی اگر خانواده‌ای قبلا 700 وات برق مصرف می‌کرد، امروز برای تامین نیازهای خود به 5/1 کیلووات برق نیاز دارد. درصورتی‌که شبکه برای چنین رشدی طراحی نشده و در بهترین شرایط برای افزایش دو برابری نیازها، خطوط انتقال را طراحی کرده‌ بودیم.

وی ادامه می‌دهد: برای تامین برق پایدار در شبکه باید قدرت شبکه حداقل پنج برابر شود. این مسئله نیاز به اعتبارات هنگفتی دارد زیرا ایجاد هر کیلومتر شبکه برق فشار ضعیف بین 45 تا 55 میلیون تومان هزینه در بر دارد. دبیر انجمن صنفی شرکت‌های توزیع طول شبکه برق فشار ضعیف هوایی در سال 93 را 8/9هزار کیلومتر و شبکه فشار متوسط هوایی را 6/4 کیلومتر اعلام می‌کند و بر این باور است که معادل همین میزان، شبکه برق فشار قوی در کشور وجود دارد. به گفته وی فرسودگی شبکه و افزایش مصرف، شبکه برق کشور و تمام برنامه‌ریزی‌های انجام شده در مجموعه مدیریتی برق کشور را مختل کرده‌است.

عقدایی با اشاره به اهمیت هوشمندسازی در شبکه برق بیان می‌کند: در کشوری مانند ژاپن، با فرض اینکه طول شبکه برق این کشور مشابه ایران باشد، 340 هزار کلید قطع و وصل‌کننده وجود دارد که به‌صورت اتوماتیک قدرت مانور دارند. این شبکه هوشمند در مواقع نیاز بخشی از خطوط انتقال را از شبکه خارج می‎کند یا بار اضافی را منتقل می‌کند.

وی رشد سریع نیازهای جامعه در ایران را عاملی برای عقب ماندگی در جایگزینی خطوط فرسوده دانسته و می‌گوید: رشد مصرف در دنیا سالانه یک تا 2درصد بوده اما این رقم در ایران حدود 9 تا 10 درصد است. بودجه وزارت نیرو اندک بوده و همین بودجه اندک هم صرف توسعه و ایجاد زیرساخت‌های جدید برای رفع نیازهای فزاینده می‌شود.

خوردگی شبکه معضلی جدی

حضور برق در تمام شئونات زندگی انسان امروزی ملموس است. در دنیای امروز تقریبا بدون برق نمی‌توان زندگی کرد. دبیر انجمن صنفی شرکت‌های توزیع هم به این نکته اشاره دارد. وی بیان می‌کند: در گذشته اعتقاد داشتم که نخستین اولویت دولت باید تامین آب و بعد برق باشد. اما در دنیای دیجیتال امروز، برق به اولویت اول تبدیل شده و بدون حضور آن حتی نمی‌توان آب مورد نیاز جامعه را تامین کرد. وی ادامه می‌دهد: وزارت نیرو اگرچه بودجه عظیمی برای تعمیرات هزینه می‌کند، اما این اعتبارات صرف اقدامات پیشگیرانه نمی‌شود. یعنی ما بعد از افتادن دکل یا سوختن سیم به دلیل بار زیاد اقدام به تعویض آنها می‌کنیم، درحالی‌که برای تامین برق پایدار، این تعویض باید قبل از حوادث انجام شود.

عقدایی خوردگی ناشی از نمک را یکی از معضلات اصلی در خطوط انتقال برق و عاملی برای بروز تلفات بیشتر در شبکه معرفی می‌کند. به گفته وی عسلویه تا جاسک در ردیف خورنده‌ترین نقاط جهان جای می‌گیرند. در استان‌هایی مثل اصفهان و یزد تیرهای بتنی به دلیل آلودگی نمکی به‌شدت خورده شده و با توفان‌ سرنگون می‌شوند. در نتیجه شبکه‌ای که باید 30 سال عمر کند، فقط 10 سال خدمات ارائه می‌دهد.

عقدایی با اشاره به ادعاهای مطرح شده در زمینه صد ساله شدن تامین برق در ایران، می‌گوید: در طول این مدت ما فقط به توسعه فکر کرده‌ایم. اگر سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی برای تامین اعتبارات تعمیرات فکری نکند، به‌زودی برای داشتن برق مطمئن در شبکه دچار مشکل خواهیم شد.

صرف 10 میلیون تومان در مقابل 300 میلیون تومان

فرسودگی شبکه برق فقط مختص به خطوط انتقال فشار ضعیف نیست. خطوط فشار قوی بین شهرها هم از مشکل فرسودگی رنج می‌برند. فرشید سهیلی، مدیرعامل شرکت نانو واحد صنعت پرشیا از اختراعی سخن می‌گوید که با هزینه‌های بسیار کمتر، می‌تواند مرهمی بر زخم‌های شبکه فرسوده کشور به‌خصوص شبکه برق فشار قوی باشد. وی که مدیر یک شرکت دانش‌بنیان است عنوان می‌کند: شرکت نانو واحد صنعت پرشیا با کمک مرکز تحقیقات برق منطقه‌ای اصفهان، نــانــوکامپوزیتی ساخته که به‌صورت مالشی روی سیم‌های برق نصب شده و هدایت الکتریکی و حرارتی سیم‌ها را بالا می‌برد. به این ترتیب هادی خنک‌تر شده و تلفات کرونا که مخرب‌ترین نوع تلفات در شبکه برق است، به حداقل می‌رسد.

مدیرعامل شرکت نانو واحد صنعت پرشیا اضافه می‌کند: نصب این نانوکامپوزیت به روی خطوط انتقال 10 میلیون تومان به ازای هر کیلومتر هزینه دارد اما جایگزینی سیم‌های فرسوده بسته به ولتاژ بین 200 تا 400 میلیون تومان هزینه دارد. وی می‌گوید: مطالعات تولید این نانوکامپوزیت از سال 89 آغاز شد. در حال حاضر مطالعات میدانی برای تایید اثرات مثبت این نانوکامپوزیت بر فرسودگی شبکه و کاهش تلفات، در حال انجام است. از این محصول در حد فاصل بین دو پست برای بررسی میزان کاهش تلفات استفاده شده‌است. همچنین در یک مسیر 21 کیلومتری حد فاصل بین گلپایگان و اصفهان هم این نانوکامپوزیت روی سیم‌ها گذاشته شد تا مراحل تست و نهایی شدن اثرات مثبت این محصول به اتمام رسد.

سهیلی دلیل کندی فرآیند تجاری‌سازی این اختراع را سختی اجرای آن اعلام کرده و می‌گوید: در صورت استفاده از این ترکیب نانویی، یک سیم فرسوده تبدیل به سیمی نو می‌شود یعنی 30 سال دیگر به عمر خطوط فرسوده اضافه می‌شود.

شبکه فرسوده کشور جایگزین نمی‌شود

جایگزین نشدن شبکه فرسوده انتقال، معضلی است که مورد توجه گئورگ قره‌پسیان، عضو هیات علمی دانشگاه امیرکبیر هم قرار دارد. به گفته وی در حال حاضر شبکه کشور به سمت فرسودگی پیش می‌رود اما این خطوط فرسوده، جایگزین نمی‌شوند. قره‌پسیان فرسوده شدن شبکه را عاملی برای کاهش قابلیت اطمینان شبکه و افزایش تلفات اعلام کرده و می‌گوید: باید تجهیزات فرسوده شبکه با فناوری‌های جدید جایگزین شوند. برای کاهش تلفات و جایگزینی شبکه نیاز به منابع مالی و اعتباری وجود دارد اما وزارت نیرو چنین اعتباراتی را در اختیار ندارد.

وی اضافه می‌کند: از زمانی که مجلس افزایش قیمت برق را متوقف کرد، قیمت برق غیر‌واقعی شد و مشکلات مالی در وزارت نیرو افزایش یافت. عضو هیات علمی دانشگاه امیرکبیر می‌گوید: در حال حاضر وزارت نیرو اعتبارات خود را صرف توسعه شبکه کرده و برای تجهیزات نصب شده در حد تعمیر و نگهداری اعتبار صرف می‌کند. زیرا برای پاسخگویی به نیازهای جدید، نیازمند ایجاد نیروگاه‌های بیشتری هستیم.