بررسی صدور خدمات فنی و مهندسی صنعت آب و برق / مشکلاتی که مانع رقابت پذیری می شود

بنا به اعلام سازمان توسعه تجارت، در سال گذشته 98/7درصد از کل صادرات خدمات فنی و مهندسی در حوزه خدمات فنی و مهندسی صنعت آب و برق بوده است. این در حالی است که فعالان حوزه صادرات انرژی و خدمات فنی و مهندسی معتقدند که هرچند ایران در عرصه خدمات فنی و مهندسی قابلیت رقابت با سایر کشورها را دارد، اما در داخل کشورمان مشکلاتی مانند هزینه های بالای تولید و پرهزینه بودن صادرات وجود دارد که مانع از تحقق این موضوع می شود.

در همین رابطه فعالان این حوزه بر این باورند که اگر پشتیبانی های سیاسی دولت قوی تر و وسیع تر شود، قطعا در آینده کشورمان جایگاه بهتری در صادرات خدمات فنی و مهندسی صنعت آب و برق خواهد داشت. در عین حال عدم دریافت مالیات بر ارزش افزوده از کالاهای صادراتی و واقعی شدن قیمت ارز موضوعاتی است که می تواند موجب شود کشورمان در صدور خدمات فنی و مهندسی صنعت آب و برق رتبه های بالایی را رقم بزند.

«فرصت امروز» در این گزارش صدور خدمات فنی و مهندسی صنعت آب و برق و جایگاه رقابت پذیری ایران در این عرصه را مورد بررسی قرار داده است.

***

سیامک دولتشاهی:

پشتیبانی دولت متضمن توسعه صادرات است

سیامک دولتشاهی، عضو هیات مدیره انجمن صادرکنندگان خدمات فنی و مهندسی ایران معتقد است اگر پشتیبانی های سیاسی دولت قوی تر و وسیع تر شود، قطعا در آینده کشورمان جایگاه بهتری در صادرات خدمات فنی و مهندسی صنعت آب و برق خواهد داشت.

آمارها نشان می دهد که بخش عمده ای از صادرات خدمات فنی و مهندسی در حوزه صنعت آب و برق است. ما چقدر قابلیت رقابت با کشورهای پیشرو در این حوزه را داریم؟

در حوزه خدمات فنی و مهندسی صنعت آب اگر در منطقه اول نباشیم، دوم هستیم و از نظر تکنولوژی مخازن، سد و آبیاری پیشرو هستیم و در عین حال هیچ مشکلی برای ساخت این تجهیزات در آفریقا و آسیای میانه نداریم. در عین حال توجیه اقتصادی و فنی هم وجود دارد که در پروژه های خارج از کشور مشارکت کنیم.

در حوزه خدمات فنی و مهندسی صنعت آب و برق به اندازه ای پیشرفت کرده ایم که بتوانیم رقبای خارجی را کنار بزنیم و رقابت کنیم؟

بله، در صورتی که بسترهای لازم برای صدور خدمات فنی و مهندسی فراهم شود، قطعا می توانیم این کار را انجام دهیم، البته نه به صورت صد درصد اما در صنعت برق می توانیم تا 75 درصد تولیدات کشور را صادر کنیم. در مورد خدمات فنی و مهندسی صنعت آب هم غیر از تجهیزات سدها و توربین ها که باز هم بخشی از آن را می توان در کشور تولید کرد، می توانیم با سایر کشورها رقابت کنیم. ولی مسئله اصلی راهیابی و گرفتن پروژه در سایر کشورها است.

اشاره کردید که باید بسترهای لازم برای صدور خدمات فنی و مهندسی فراهم شود. این بسترها و زمینه ها شامل چه مواردی است؟

فراهم شدن ارتباطات بانکی و امکانات دولتی مانند جوایز صادراتی و پشتیبانی های سیاسی از جمله موضوعاتی است که باید در اختیار صادرکنندگان خدمات فنی و مهندسی قرار بگیرد. اگر این زمینه ها فراهم شود، قطعا می توانیم موفقیت بیشتری در زمینه صادرات خدمات فنی و مهندسی داشته باشیم.

پشتیبانی سیاسی دولت موضوعی است که به نوعی اغلب صادرکنندگان خدمات فنی و مهندسی به آن اشاره می کنند. چقدر رایزنی و صحبت انجام شده که این موضوع حل و فصل شود؟

این موضوع بستگی به سیاست کلی کشور و ارتباطات ما با سایر کشورها دارد. ما در چند سال گذشته در بعضی کشورها که ارتباطات سیاسی قوی تری داشتیم، توانستیم نزدیک به چند میلیارد دلار پروژه را با موفقیت انجام دهیم.

طبیعتا این ارتباطات باید گسترش پیدا کند و نباید محدود به چند کشور شود. اگر این پشتیبانی های سیاسی قوی تر و وسیع تر شود، قطعا در آینده جایگاه بهتری در صادرات خدمات فنی و مهندسی صنعت آب و برق خواهیم داشت.

***

حمیدرضا صالحی:

می توانیم رتبه های بالاتری در صادرات داشته باشیم

حمیدرضا صالحی، دبیر کل فدراسیون صادرات انرژی معتقد است دیپلماسی اقتصادی برای در اختیار گرفتن پروژه ها، عدم دریافت مالیات بر ارزش افزوده از کالاهای صادراتی و واقعی شدن قیمت ارز موضوعاتی است که می تواند موجب شود کشورمان در صدور خدمات فنی و مهندسی صنعت آب و برق رتبه های بالایی را رقم بزند.

براساس اعلام سازمان توسعه تجارت، خدمات فنی و مهندسی در حوزه صنعت آب و برق حدود 99 درصد کل صادرات خدمات فنی و مهندسی را به خود اختصاص داده است. آیا در این حوزه به اندازه ای پیشرفت کرده ایم که بتوانیم رقبای خارجی را کنار بزنیم؟

بله، در حال حاضر شرکت های ایرانی با کشورهایی که دارای پروژه های نفت و گاز و برق به ویژه پروژه های برق هستند، رقابت می کنند و می توانند حدودا 25 درصد زیر قیمت در مناقصات برنده شوند. اگر بستر و حمایت های لازم از شرکت های ایرانی از طرف دولت فراهم شود، قطعا به دلیل اینکه قیمت تمام شده شرکت های ایرانی پایین تر است و نیروی انسانی ارزان تری دارد، می توانند در مناقصات برنده شوند.

اینها مزیت هایی است که موجب می شود امروزه در بازارهای منطقه شرکت های ایرانی برتری داشته باشند و بتوانند بازارهای بیشتری را تصاحب کنند. اما موانعی بر سر راه صادرات وجود دارد که موجب می شود اگر شرکت ها بخواهند با کالاهای ایرانی در مناقصات شرکت کنند، عملا از رقابت عقب بیفتند و مزایایی را که دارند از دست بدهند.

این موانع که موجب می شود شرکت های ایرانی از رقابت عقب بیفتند، چیست؟

یک مانع موضوع مالیات بر ارزش افزوده است. امروز در بازارهای رقابتی مالیات ها نباید نقشی در قیمت تمام شده کالا برای صادرات داشته باشند اما در کشور ما هنوز مالیات بر ارزش افزوده آیتم مهمی است و دریافت می شود و هر چند که 9 درصد است ولی شرکت های ایرانی را 20 درصد از رقابت در بازارهای منطقه عقب می اندازد و این موجب می شود مزیت ها و بازارها را از دست بدهند.

اگر واقعا بستر لازم به واسطه حمایت دولت و دیپلماسی اقتصادی در گرفتن پروژه ها مهیا شود، مالیات بر ارزش افزوده از کالاهای صادراتی دریافت نشود و قیمت ارز هم واقعی شود، می توانیم در صدور خدمات فنی و مهندسی صنعت آب و برق رتبه های بالایی را رقم بزنیم و کسب درآمد و ارز آوری برای کشور داشته باشیم.

سازمان ها و شرکت های داخلی تمایل به استفاده از خدمات فنی و مهندسی ساخت داخل دارند یا اینکه ملزومات مورد نیاز خود را از طریق واردات تامین می کنند؟

معمولا خدمات فنی و مهندسی صنعت آب و برق به دلیل ارزان بودن از داخل تامین می شود. ممکن است کالاها به دلایلی مورد استفاده و استقبال کارفرمایان قرار نگیرند و آنها کالاهای خارجی را ترجیح بدهند، بنابراین باید کاری کنیم که کارفرماها به سمت کالاهای خارجی نروند و این هم برمی گردد به اینکه فرهنگ سازی برای استفاده از تولیدات داخلی نهادینه شود و از طرفی باید مزیت هایی بگذاریم که خریداران به سمت خدمات فنی و مهندسی تولید داخل بروند و این کار صرفا با شعار محقق نمی شود.

***

علی قانع:

مشکلات داخلی مانع از رقابت پذیری است

علی قانع، رئیس هیات مدیره انجمن تولیدکنندگان برق معتقد است که هرچند در زمینه تکنیک و تولید خدمات فنی و مهندسی مشکل چندانی وجود ندارد، اما موانع داخلی از جمله هزینه های بالای تولید و پرهزینه بودن صادرات موجب می شود که در رقابت با شرکت های خارجی در خارج از ایران شرایط خوبی نداشته باشیم.

در حال حاضر در بحث رقابت پذیری با کشورهایی که خدمات فنی و مهندسی صنعت آب و برق را تولید و صادر می کنند، چه وضعیت و جایگاهی و چقدر در این عرصه قدرت رقابت و حرفی برای گفتن داریم؟

در زمینه تکنیک و تولید مشکل چندانی نداریم و می توانیم در همین حد و ظرفیت پاسخگو باشیم، اما موانع داخلی از جمله هزینه های بالای تولید و پرهزینه بودن صادرات موجب می شود در رقابت با شرکت های خارجی در خارج از ایران شرایط خوبی نداشته باشیم.

دلیل دیگر این موضوع مسائل سیاسی است به گونه ای که هیچ گونه حمایت سیاسی از شرکت ها در خارج از مرزهای کشور نمی شود و این در حالی است که رقبای ما با حمایت های مالی و سیاسی قابل توجهی در رقابت ها وارد می شوند و این یکی از معضلات اساسی ما است.

این در حالی است که سطح کار و تولیدات داخلی و سطح طراحی و مهندسی ما در حدی است که می توانیم بیش از ارقام سال های گذشته هم صادرات خدمات فنی و مهندسی در صنعت آب و برق داشته باشیم ولی آنچه مانع این موضوع است هزینه های بالای تولید داخل و عدم حمایت سیاسی در سایر کشورهاست.

یعنی ما می توانیـم رقابت پذیری بالاتری در حوزه صادرات خدمات فنی و مهندسی صنعت آب و برق داشته باشیم، اما این مشکلات مانع می شود؟

بله، همینطور است. در صورتی که اگر این مسائل و مشکلات برطرف شود، قطعا شرایط بسیار بهتری خواهیم داشت که کمک بسیاری به خروج از رکود خواهد کرد و کارخانه های کشورمان مشغول فعالیت خواهند شد و ما خواهیم توانست آن موتور محرک را راه بیندازیم بنابراین این موضوع بسیار مهم است اما شرایط چندان مساعد نیست.

با توجه به آنچه اشاره کردید پس می توان این گونه نتیجه گرفت که ما به اندازه ای پیشرفت کرده ایم که بتوانیم در حوزه صادرات خدمات فنی و مهندسی صنعت آب و برق رقبا را کنار بزنیم، اما مشکلاتی که ذکر کردید این پیشرفت را تحت الشعاع قرار می دهد درست است؟

دقیقا همینطور است. شرکت های داخلی خیلی مورد حمایت قرار نمی گیرند. این در حالی است که در تمام دنیا شرکت هایی که می خواهند کار صادراتی انجام بدهند، جوایز صادراتی می گیرند و دولت ها به این شرکت ها کمک می کنند تا بتوانند در کشورهای مقصد شرایط خوبی را داشته باشند، اما متاسفانه ما هیچ کدام از اینها را به صورت دقیق و سیستماتیک نداریم.

از سوی دیگر هجوم شرکت های خارجی هم خیلی در این موضوع تاثیرگذار است. به عنوان مثال شرکت های ترکیه ای با شرایط بسیار بهتری می توانند در مناقصات شرکت کنند، اما شرکت های ایرانی چنین شرایطی ندارند.

آیا سازمان ها و شرکت های داخلی تمایل به استفاده از خدمات فنی و مهندسی صنعت آب و برق تولید داخل را دارند یا اینکه تمایل به واردات دارند؟

در پروژه های خارج از ایران گاهی اوقات، شرکت ها از تولیدات سایر کشورها استفاده می کنند به این دلیل که این تولیدات با قیمت پایین تری به دست آنها می رسد. البته این قطعی نیست و نمی توانیم بگوییم در مورد تمام پروژه ها این اتفاق می افتد ولی گاهی اوقات این اتفاق رخ می دهد.

بنابراین ما باید سیستمی را پیاده کنیم که تولیدات داخل هزینه های بالاسری سنگینی نداشته باشد زیرا این یکی از مواردی است که باعث تضعیف شرکت های صادراتی کشورمان می شود.