مذاکرات منطقه‌ای آب، دیپلماسی بعد از برجام

رئیس اتاق ایران در نشست خبری «همایش بین‌المللی آب مجازی» که قرار است 18 اسفند با همکاری اتاق ایران و کمیته ملی یونسکو برگزار شود، از فعالیت‌های انجام شده، برنامه‌ها و سیاست‌های اتاق در این حوزه خبر داد. محسن جلال‌پور در پاسخ به روزنامه فرصت امروز درباره موضع اتاق درمورد پژوهش‌ها و پایان‌نامه‌های دانشجویی در این حوزه، این مسئله را از اولویت‌های اتاق عنوان کرد و گفت: اتاق ایران از پایان‌نامه‌های دانشجویی در حوزه آب حمایت مالی می‌کند.

رئیس اتاق ایران نگاه این اتاق را به مسئله آب به دلیل ابعاد متعدد سیاسی، اقتصادی، اجتماعی، امنیتی و. . . پررنگ عنوان کرد و تمرکز اتاق ایران را روی این مسئله از سال‌ها پیش و زودتر از دست به کار شدن مسئولان و متولیان این حوزه دانست. جلال‌پور مذاکرات دیپلماسی آب را مهم‌ترین مسئله کشور بعد از برجام عنوان کرد و از وزارت امور خارجه و مسئولان کشور خواست هر چه زودتر این مذاکرات آغاز شود. این مقام ارشد بخش غیردولتی به مسائل داخلی و خارجی دخیل در بحران آب اشاره کرد و گفت: درزمانی‌که ما درگیر جنگ با عراق بودیم، ترکیه در حال احداث سد بزرگی بود که امروز بالاترین ذخیره آبی را برای کشورش در منطقه ایجاد کرده و به اندازه 50 سال آینده آب دارد. سدی که به اندازه همه سدهای کشور ما آب دارد.

جلال‌پور از عدم ورود دیپلماسی کشور به این مسئله انتقاد کرد و آغاز هر چه سریع‌تر مذاکرات را ضروری دانست. او به دلایل داخلی تأثیر‌گذار در بحران آب کشور اشاره کرد و توضیح داد: در دهه 1370 اشتغال ما در بخش کشاورزی 26 درصد بود و امروز به 4/18 درصد کاهش یافته و متأسفانه این افت به جای رفتن به سوی معدن، بیشتر به بخش خدمات منتقل شده است. جلال‌پور ساخت برخی سدها را در کشور غیر‌قابل دفاع خواند و گفت: برداشت‌ها ازدریاچه ارومیه برای تولید 2میلیارد دلار کالا، 200 میلیارد دلار خسارت برای کشور ایجاد کرده است. رئیس اتاق ایران گفت: حالا ما نه‌تنها با بحران آب روبه‌رو هستیم که ریزگردهایی هم که به خاطر سر ریز نشدن آب به دجله و فرات تولید شده، بحران زیست‌محیطی ماست.

وی ارتباط اشتغال با آب را گسسته‌تر از سال‌های قبل عنوان کرد و با اشاره به شعار جهانی سازمان ملل، آب و اشتغال این دو را مسئله‌های جدی کشور عنوان کرد. جلال‌پور به تجربه‌ 14 ساله‌اش در اتاق کرمان اشاره کرد و گفت: ما در سال 1380 در نخستین حرکت در تغییر رویکرد استراتژی توسعه استان از کشاورزی به معدن رفتیم ودر طول این مدت شش استاندار و چهار دوره نمایندگان مجلس ملزم به همکاری با این رویکرد شدند و امروز بیشترین سرمایه‌گذاری در معدن و فرآوری معدنی در استان کرمان است و شاید این تجربه بتواند برای نمونه در استان‌های دیگر به کار گرفته شود.

جلال‌پور راه‌اندازی بازار آب را توصیه کرد و به یک نمونه اشاره کرده و گفت: به‌طور مثال یک کشاورز در موردی اگر آب مصرفی را به فاصله‌ای 11 کیلومتری انتقال می‌داد، می‌توانست آن را 6 میلیارد تومان بفروشد، درحالی‌که دستاوردش تنها 450 میلیون تومان محصول کشاورزی بود، این اتفاق نشان می‌دهد ارزش و معیار آب مشخص نیست.

شریعتمدار دبیر همایش و سرپرست مرکز ملی مطالعات راهبردی کشاورزی و آب دیگرسخنران این نشست در خصوص فعالیت‌های انجام شده توسط این مرکز گفت: سال 91 ریاست جمهوری نظر داشتند جهت ایجاد اشتغال 500 هزار نفر، 2 میلیون هکتار از اراضی کشور تحت کشت قرار گیرد، دفتر مطالعات بررسی کرد که اگر این طرح به اجرا دربیاید که البته امکان آن فراهم نبود، اما اگر با ضرورتی که ایجاد شده، عملیاتی شود خسارت زیانباری خواهد بود. ما گزارش‌مان را برای سران سه قوه و مقام معظم رهبری فرستادیم، به فاصله یک ماه مجری این طرح به اتاق ایران آمد و نظرات اتاق را تأیید کرد و اجرای آن آهسته و بعد متوقف شد.

عباس کشاورز، معاون پژوهشی مرکز مطالعات راهبردی کشاورزی و آب در این نشست از کارت آب خبر داد. به گفته وی، قرار است کنتورهای حجمی سر چاه‌های کشاورزی پروانه‌دار نصب شود تا میزان برداشت آب از این چاه‌ها مدیریت شده باشد. در این روش، استفاده از کارت آب مثل کارت بنزین که میزان مصرف را نشان می‌دهد دیده شده که این کارت‌ها، کارت‌های هوشمندی هستند که روی کنتورهای حجمی قابل مانیتورینگ است.

کشاورزگفت: برداشت از آب‌های زیرزمینی باید متناسب با حجم تغذیه آنها انجام شود، اما علاوه بر چاه‌های غیرمجاز، در برخی از چاه‌های مجاز هم اضافه برداشت انجام می‌شود که دولت باید ارزیابی کند، اگر این اضافه برداشت‌ها نسبت به ظرفیت سفره زیرزمینی براساس پروانه‌های صادر شده است و کشاورز در انجام آن اقدام غیرقانونی نکرده، در صورت تعدیل میزان برداشت آب باید خسارت‌هایی که به کشاورز وارد می‌شود را به نوعی جبران کند تا حقوق حق‌آبه دارها رعایت شود. به گفته وی، به دنبال جلسات متعددی که اتاق با وزارت نیرو داشته و فشارهایی که اتاق آورد این وزارتخانه در نهایت پذیرفت که دیگر 130 میلیارد مترمکعب آب تجدیدپذیر نداریم و این رقم کاهش یافته است.

محمدحسین کریمی‌پور، مشاور عالی رئیس اتاق ایران در این نشست، شناسایی کامل چاه‌های غیر‌مجاز و اقدام به پلمب آنها را ضروری‌ترین اقدامی دانست که باید انجام شود. وی سرعت این حرکت را در برخی استان‌ها خوب و دراغلب استان‌ها کند دانست. به گفته وی، تعطیلی کمی بیشتر از 5 هزار چاه غیر‌مجاز از 300 هزار نشان می‌دهد که کار اساسی هنوز انجام نشده است.

به گزارش «فرصت امروز» اتاق بازرگانی ایران از اواخر سال 90 که قانون فضای کسب‌و‌کار به تصویب مجلس رسید، مکلف شد بر مسائل آب ورود کند. نشست خبری این اتاق درباره همایش آب روز گذشته با حضور محسن جلال‌پور رئیس اتاق ایران، شریعتمدار، دبیرهمایش و سرپرست مرکز ملی مطالعات راهبردی کشاورزی و آب، عباس کشاورز، معاون پژوهشی مرکز ملی مطالعات راهبردی کشاورزی و آب و گزانی، مدیر گروه علوم و رئیس کمیته ملی آب‌شناسی کمیسیون ملی یونسکو برگزار شد و هر ازسخنرانان به ارائه آمار و ارقام و برنامه‌های انجام شده و برنامه‌های لازم برای مقابله با بحران آب پرداختند. این همایش بین‌المللی 18 اسفند برگزار خواهد شد. 22 مارس مقارن با دوم فروردین روز جهانی آب نام گرفته است.