مالیات بر ارزش افزوده در غرب و اتحادیه اروپا

مالیات بر ارزش افزوده، مالیاتی است که بخش وسیعی از مبادلات اقتصادی را تحت‌تاثیر قرار می‌دهد. به عبارت دیگر بخش وسیعی از کالا‌ها و خدمات که در اختیار مصرف‌کنندگان قرار می‌گیرد مشمول قانون مالیات بر ارزش افزوده است. مالیات بر ارزش افزوده برای دولت‌ها مزایایی دارد، ازجمله آنها می‌توان به تامین کسری بودجه در مواقع بحرانی اشاره کرد. اما نرخ این مالیات در کشورهای مختلف متفاوت است و تحت تاثیر عوامل مختلفی تغییر می‌کند. 

اتحادیه اروپا 

از زمانی که اتحادیه اروپا با عضویت 6 کشور، کار خود را آغاز کرد، قوانین مربوط به مالیات بر ارزش افزوده در این اتحادیه تدوین شد. در آن زمان تمامی کشورها یک نرخ مشخص و ثابت در مالیات داشتند، اما این نوع مالیات‌گیری ایراداتی داشت. با توجه به اینکه هزینه تخصیص کالا‌ها و خدمات در کشورهای مختلف متفاوت بود، بیم آن می‌رفت که کشورها به عمد در زمینه تولید و ارائه خدمات، قیمت‌ها را افزایش و کاهش دهند تا از قانون مالیات بر ارزش افزوده در حوزه صادرات و واردات سود ببرند. 

با گذشت زمان و عضویت کشورهای متعدد در اتحادیه اروپایی، قوانین مالیات دستخوش تبصره‌هایی شد. به شکلی که امروز هر یک از کشورهای عضو این اتحادیه، نرخ مالیات بر ارزش افزوده متفاوتی دارند. اما به طور میانگین، استاندارد اتحادیه اروپا برای تعیین نرخ مالیات بر ارزش افزوده بین 15 تا 25درصد است. با این وجود در کنار این نرخ استاندارد، گاهی برخی کشورها با مالیات بر ارزش افزوده‌های بالاتر رکورد می‌زنند. طبق بررسی‌ها در سال گذشته میلادی، مجارستان، کرواسی، ایسلند، بلژیک، دانمارک و هلند با ارقام 27، 25.5 و 25 درصد، بالاترین نرخ ارزش افزوده در بین کشورهای اروپایی را داشتند. 

به طور کلی کشورهای اروپای غربی، نرخ مالیات بر ارزش افزوده بالاتری نسبت به دیگر کشورهای اتحادیه اروپا دارند. برای مثال، صندوق بین‌المللی پول، بلژیک را در رتبه هجدهم کشورهایی با تولید ناخالص داخلی قرار داده، اما بلژیک جزو کشورهایی است که بالاترین نرخ مالیات بر ارزش افزوده را در اروپا دارند. کشورهای ایتالیا، آلمان، انگلستان و فرانسه هم از لحاظ نرخ مالیات بر ارزش افزوده جزو کشورهای با نرخ ارزش افزوده بالا قرار دارند. 

اما عدم یکپارچگی نرخ مالیات بر ارزش افزوده در برخی موارد، دشواری‌هایی در زمینه مبادلات تجاری ایجاد می‌کند. برای مثال، دو شرکت اروپایی که قصد مبادله کالا دارند، ناگزیرند به قوانین مالیاتی کشورهای یکدیگر احترام بگذارند و به طور معمول شرکت سفارش‌دهنده و تحویل گیرنده باید از قوانین مالیاتی یکدیگر تبعیت کنند. 

حال اگر یکی از کشورهای طرف قرارداد از جمله کشورهایی باشد که مالیات بر ارزش افزوده بسیار بالایی دارد مثلا 27 درصد و دیگری نرخ پایین‌تر، مثلا 15 درصد چه باید کرد؟! گرچه در اتحادیه اروپا در حوزه شارژ‌های مالیاتی نامتعارف، قوانینی وجود دارد و می‌توان از طرح‌های تخفیفی در مبادلات تجاری استفاده کرد و حتی در برخی موارد، برای انبار کردن کالاها در حین انتقال از کشوری به کشور دیگر، انبارهای تقریبا رایگان در اختیار مبادله‌گران قرار داده می‌شود. اما عدم تمایل برخی شرکت‌ها به مبادله با کشورهایی که نرخ بالای مالیاتی دارند، کاملا مشهود است. 

ایالات متحده 

وضعیت مالیات بر ارزش افزوده آمریکا در مقایسه با اروپا، کاملا متفاوت است. در ایالات متحده که عنوان بزرگ‌ترین اقتصاد جهان را از آن خود کرده است، قوانین مالیاتی در سطح محلی و ایالتی است. این قوانین در نگاه نخست، به نوعی پیچیده به نظر می‌رسند. در واقع یکپارچگی قوانین و مقررات و نرخ مالیات بر ارزش افزوده‌ای که در اروپا وجود دارد، در آمریکا وجود ندارد. توجیه اقتصاددانان آمریکایی برای استفاده از این شیوه، جلوگیری از سقوط هزینه‌ها روی فقرا است.

طبق نظر اقتصاددانان آمریکایی، سیستم «مالیات بر فروش ایالتی» کاربردی‌تر از مالیات بر ارزش افزوده است. این بدین معنی است که هر ایالت آمریکا قوانین مالیاتی منحصر به فرد خود را دارد و اتفاقا ایالت‌های آمریکا نیز از این قوانین بسیار راضی هستند، به‌طوری‌که وضع قوانین یکپارچه و ثابت در زمینه مالیات بر ارزش افزوده موجب اعتراض و ناخرسندی مردم در ایالت‌های مختلف آمریکا خواهد شد. با این وجود که بین احزاب مختلف آمریکا در زمینه نرخ مالیات بر ارزش افزوده اتفاق‌نظر وجود ندارد، نرخ مالیات بر ارزش افزوده در آمریکا از بسیاری از کشورهای دیگر پایین‌تر است و گاهی بسیار ناچیز به نظر می‌رسد. اما نباید این نکته را نادیده گرفت که هزینه برخی خدمات در آمریکا بسیار بالاست، برای مثال برخی خدمات بهداشتی هزینه‌های نامتعارفی دارند.