قمار روبل بر سر دلار

هنگامی که روحانی، رییس دولت یازدهم به کاخ کرملین پا گذاشت تا دست‌های ولادیمیر پوتین را بفشارد، تیم مشاور رییس‌جمهور روسیه طرحی را روی میز گذاشتند که با استقبال هیأت ایرانی روبه‌رو شد: جایگزینی روبل به جای دلار در معاملات ایران و روسیه. در بازگشت هیأت ایرانی از این سفر، طرح بلافاصله به بانک مرکزی ارسال شد و بانک مرکزی قول داد تا پایان آذرماه نظرات کارشناسی خود را در این باره اعلام کند. 

اتفاقات بعدی در روسیه نشان داد که این کشور در مخاصمه ایجاد شده با امریکا، در ضربه زدن به واحد پول این کشور جدی است. دیمیتری مدودف در مصاحبه‌ای اظهار کرد: مبادلات با استفاده از روبل یک اولویت قطعی است و در حقیقت باید روبل از جایگاه ارز قابل تبدیل، به ارز ذخیره ارتقا پیدا کند. 

وی اظهار کرد که دولت در حال بررسی اجباری کردن دریافت روبل به جای دلار در مبادلات خارجی شرکت‌های دولتی است. در اقدام بعدی روسیه در موضوع قرارداد گازی اخیر خود با چین دریافت دلار را حذف کرده و اعلام کرد که به جای آن یوآن دریافت خواهد کرد. 

البته در این میان چین هم نشان داده است که با روسیه در گلاویز شدن با ارز مسلط مبادلات تجارت جهانی همگام و همسو است. سال گذشته چین پیمان پولی دوجانبه مهمی با اتحادیه اروپا منعقد کرد که یوآن را به جایگاه پول ذخیره ارزی جهانی نزدیک‌تر کند. بنابراین با پیوستن چین به این جریان به نظر می‌رسد موضوع جایگزینی روبل به جای دلار از سوی ایران هم می‌تواند پررنگ‌تر باشد. در آستانه اعلام نظر بانک مرکزی در این باره نظرات عده‌ای از کارشناسان موافق و مخالف این طرح را در این باره جویا شدیم: 

دلار را نمی‌توان حذف کرد

امیر تاش، کارشناس اقتصادی در مورد جایگزینی روبل به‌جای دلار به «فرصت امروز» گفت: در حال حاضر چنین اتفاقی در سطح مبادلات بین‌المللی ممکن نیست. دلار را نمی‌توان از مبادلات ارزی حذف کرد. دلار یک پول بین المللی است و تمامی مبادلات کشورها در اکثر دنیا با دلار انجام می‌شود. در سال‌های گذشته هم قرار بود زمانی دلار حذف شود و مبادلات را با پول چین یا روسیه یا کشورهای دیگر انجام بدهند اما دیدیم که نتوانستند چنین کاری انجام دهند. همه ما به دلیل جو مسلط بر فضای تجاری دنیا مجبوریم مبادلات تجاری و صادرات و واردات را با دلار انجام بدهیم مگر این‌که در شرایط خاص بخواهیم مبادلات پایاپای با کشورهایی مثل چین یا روسیه انجام دهیم. ولی امکان حذف دلار و جایگزینی روبل وجود ندارد. روبل پول مطمئن و قابل اطمینانی نیست و اعتبار و ارزش دلار را ندارد. 

وی افزود: در گذشته مسئله اوکراین باعث شد تا روبل به‌طور کامل سقوط کند. روبل پولی نیست که با اعتبار و ارزش بالایی باشد. دلار جایگاه ویژه‌ای در بین کشورها دارد. ممکن است کمی با نوسان قیمت در هر سال مواجه باشد مثل نوسان اخیری که شاهد افزایش قیمت آن در بازارهای داخلی بودیم اما این‌طور نیست که به‌طورکلی زیاد بالا و پایین برود؛ این نوسانات در بازارهای خارجی زیاد نیست. 

مشکلی با دلار نداریم

بهرام شهریاری، دیگر کارشناس اقتصادی در این خصوص به «فرصت امروز» گفت: جایگزینی روبل روسیه یا یورو با دلار ثباتی ندارد و در عرصه بین‌المللی بی‌سابقه ‌است و منطقی هم نیست. تمام مبادلات و صادرات در همه جای دنیا با دلار انجام می‌شود. دلار از وجوه و ارزش بیشتری نسبت به پول‌های دیگر در جهان برخوردار است. دلار پول حساب شده در سطح بین‌المللی است ولی جایگزینی روبل روسیه به‌جای دلار امکان ندارد. 

وی افزود: در حال حاضر مشکلی برای مبادلات ایران با دلار وجود ندارد که ما بخواهیم این کار را انجام دهیم و هیچ دلیلی برای جایگزینی وجود ندارد. روبل روسیه در سطح بین‌المللی پول قابل اعتمادی نیست و همیشه درگیر مسائل داخلی روسیه قرار داشته است و نمی‌توان آن‌را به‌عنوان یک پول بین‌المللی قلمداد کرد ولی دلار امریکا در بین همه کشورها جا افتاده و همه مراکز تجاری دنیا آن‌را یک پول مطمئن می‌دانند. 

تجربه‌ای که ارزش آزمودن دارد

دکتر محمود امینی در این باره اعتقاد دارد: ارزیابی من این است که این اقدام روسیه یک اقدام نمادین در موضوع تحولات اوکراین است. روسیه به دلیل اختلافاتی که با غرب بر سر اوکراین دارد متمایل است تا در بخش اقتصاد، دلار را به چالش بکشد. اقدامی که روسیه در اخذ یوآن به جای دلار در ازای صادرات گاز به چین صورت داده نمونه‌ای از این اقدامات است. 

دکتر امینی افزود: دلار پول مسلط و غالب مبادلات تجاری جهان است و این‌گونه نیست که با یک یا دو اقدام نمادین از اساس و بنیان فرو بریزد. به نظر من خود روسیه هم به این موضوع کاملا واقف است اما چیزی که روس‌ها احتمالا دنبال آن هستند این است که قصد دارند با این کار الگو‌سازی کنند؛ یعنی می‌آیند و به کشورهای دیگر جهان نشان می‌دهند که ما در مبادلاتمان با چین به جای دلار، یوآن گرفتیم و به هیچ وجه اتفاق بدی هم رخ نداد! طبیعتا امریکا هم در گوشه و کنار جهان منتقدان و مخالفانی در امریکای لاتین، افریقا و خاورمیانه دارد که اگر آنها از این حرکت روسیه تاثیر بپذیرند، می‌تواند برای هژمونی دلار در مبادلات تجاری جهانی، خطرساز باشد. اما اینکه با این کار دلار به‌عنوان پول مسلط از مبادلات جهانی کنار خواهد رفت، این موضوع را قبول ندارم و فکر نمی‌کنم چنین چشم‌اندازی قابل تصور باشد. 

این کارشناس اقتصادی تاکید کرد: پذیرفتن پیشنهاد روسیه در این باره برای ایران ضرری ندارد. منتقدانی که بر اهمیت دلار بیش از اندازه تاکید می‌کنند به نظر من به ابعاد منفی اتکای بازار پولی کشور به این ارز نگاه نمی‌کنند. چه اشکالی دارد که ما قدری نقش دلار را در مبادلات تجاری خودمان کمرنگ کنیم تا در صورت بروز هیجانات نامناسب قیمتی دلار، بتوانیم به پول‌های مطمئن‌تری اتکا کنیم؟ 

قواعد تجاری را رعایت کنیم

مـحـمـد ابـویی، یک کارشناس دیگر اقتصادی هم در این باره گفت: باید مراقب بود که با این کار نوسان ارزی بی‌موردی در بازار پولی کشور ایجاد نشود. تجربه نشان داده که بازار پولی کشور ما آسیب‌پذیر است و در مورد اقدامات اینچنینی باید با احتیاط کامل برخورد کرد. روسیه باید به ایران اطمینان بدهد که این کار یک اقدام مقطعی نیست و بازار از بابت دریافت روبل دچار دردسر نخواهد شد. 

این کارشناس افزود: دلیلی ندارد که ما بخواهیم نقش دلار را بیش از اندازه در مبادلاتمان پررنگ کنیم. اگر شرایطی وجود دارد که ما بتوانیم از پول دیگری غیر‌از دلار در مبادلات تجاریمان بهره ببریم، باید از این فرصت استفاده کنیم اما این را هم نباید فراموش کرد که ما یک اقتصاد کوچک هستیم در دل اقتصاد بزرگ دنیا و باید قواعد و تصمیماتی که می‌گیریم مبتنی بر روال جاری دنیا باشد، ابتکارات ما در مبادلات تجاری هم باید با در نظر گرفتن همین قواعد باشد.