قاچاق دیگر ریسک ندارد

 ارزش قاچاق در کشور 20 میلیارد دلار و دو برابر بودجه عمرانی است. خبر تکان‌دهنده‌ای که اگر‌چه همیشه بحث آن مطرح بود اما بالاخره توسط بالاترین مقام ستاد مرکزی مبارزه با قاچاق کالا و ارز اعلام شد تا شاید گام اولی برای یک شروع جدید در مبارزه با آن باشد. این مقام مسئول همچنین رشد سالانه قاچاق را 15 درصد عنوان کرده است. اگر‌چه اقتصاد کشور این مسئله آسیب‌رسان را بسیار تجربه کرده است اما رشد آن نشان می‌دهد که روش‌های مبارزه با آن مناسب و کافی نیست و شاید اثر‌گذاری لازم را نداشته است. 

یک تولید‌کننده، ریسک‌های بسیاری را می‌پذیرد تا محصولش به دست مصرف‌کننده برسد. مشکلات قانونی، مالیات، تسهیلات بانکی و... چالش‌هایی است که شاید به سختی بتواند آنها را به سلامت پشت سر بگذارد، اما از طرفی دیگر قاچاقچی خیالش راحت است که دردسر زیادی برای وارد کردن کالایش به کشور ندارد؛ این مطلب را رییس اتحادیه تولیدكنندگان و صادركنندگان صنایع نساجی و پوشاك به «فرصت امروز» می‌گوید. سعید حسین‌زاده که اخیرا در یک نشست با هم صنفی‌هایش دلایل قاچاق را در حوزه اتحادیه‌شان بررسی کرده‌اند، موانع تولید‌کننده را از عمده‌ترین دلایل واردات قاچاق عنوان کرده و توضیح می‌دهد: قیمت تمام شده برای تولید‌کننده داخلی بسیار بالاست، آنها دلگرمی ندارند و با 30 تا 40 درصد از ظرفیت اسمی‌شان کار می‌کنند. 

کاهش تعرفه، کاهش قاچاق 

این تولید‌کننده، کاهش ریسک قاچاق را از دیگر دلایل رشد آن معرفی می‌کند و در تشریح دلایل آن می‌افزاید: دولتمردان معتقدند اگر تعرفه‌ها کاهش پیدا کند می‌تواند بر کاهش ریسک قاچاق تاثیر‌گذار باشد اما به نظر من این یک مسکن است، بعد از این همه سال و آثار زیانبار این پدیده ما نباید به دنبال مسکن باشیم بلکه باید ریشه‌ای‌تر با آن برخورد کنیم.  حسین‌زاده با بیان اینکه گمرک باید جدی‌تر با این مسئله برخورد کند، به تجربه فروشگاهی‌اش در دهه 1350 اشاره کرده و توضیح می‌دهد: در آن سال‌ها من اگر نمونه‌ای برای تولید در فروشگاهم داشتم طبق قوانین اجازه فروش آن را نداشتم و می‌بایست به ماموران گمرک جواب پس می‌دادم چون این کار قاچاق به شمار می‌رفت وترجیح می‌دادم کالا روی دستم بماند. 

وی عدم نظارت بر ورود کالای همراه مسافر را از دیگر موارد رشد قاچاق می‌داند و معتقد است که جنس همراه مسافر تعریفی دارد و امروز این نوع تعریف به یک تجارت پردرآمد تبدیل شده و مسافر با حجم کالایی بیشتر از آنچه برایش تعریف شده و پرداخت مبلغی پول به‌عنوان جریمه اضافه بار می‌تواند هر چقدر که بخواهد کالا وارد کند. 

این فعال اقتصادی معتقد است اگر چه دامنه این تخلفات وسیع است اما گمرک باید عزمش را برای جمع کردن این سفره جمع کند تا به کاهش آن منجر شود. حسین‌زاده می‌گوید: برخی می‌گویند به این دلیل با قاچاق برخورد جدی نمی‌شود چون در مرزها مشکل اشتغال وجود دارد و به هر حال اشتغال محسوب می‌شود. به نظر من همه این مسائل بهانه و حرف است، بلکه دست‌هایی در کارند از این کار منافع بسیاری دارند و نمی‌خواهند این بازی به هم بخورد. 

 مسئله دیگری که رییس اتحادیه تولید‌کنندگان و صادر‌کنندگان پوشاک بر آن اشاره دارد پی‌گیری قوانین برای واردات و ایجاد مقررات کارآمد است، او می‌گوید: ما اتحادیه‌ها، مصرف‌کننده‌ها، دولتی‌ها و دلسوزان برای مبارزه با قاچاق باید به کاهش آن کمک کنیم. حسین‌زاده ادامه می‌دهد: به‌عنوان مثال اگر طرحی تصویب شود که در یک مدت زمان مشخص برندی که در ایران ثبت نشده اجازه واردات ندارد، قاعدتا از ورود اجناس بی‌کیفیت و تقلبی پیش‌گیری خواهد کرد. 

رییس اتحادیه تولید‌کنندگان و صادرکنندگان پوشاک معتقد است در برخورد‌های قانونی با اجناس و کالاهای ایرانی و خارجی تبعیض‌آمیز برخورد می‌شود و تولید‌کننده ایرانی بسیار بیشتر از وارد‌کننده خارجی و قاچاقچی باید پاسخگو باشد. 

کالای دیگری که قاچاق آن به کشور چشمگیر است، گوشی تلفن همراه است که چندی پیش مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی نیز بر آن انگشت گذاشت و با ارائه آمار حیرت انگیزی واردات قاچاقی آن را بیش از 90 درصد عنوان کرد. رییس اتحادیه کالاهای صوتی و تصویری در گفت‌وگو با «فرصت امروز» تقویت قاچاق را با چندین مسئله عنوان کرده می‌گوید: در برخی کالاها که حمل آن راحت و کم‌دردسر است قاچاق بیشتر اتفاق می‌افتد و دولت باید برای پیش‌گیری از قاچاق آنها راه‌های کارآمدی طراحی کند.

ابراهیم درستی با اشاره به اینکه گوشی موبایل جزو سبد خانوار است ادامه می‌دهد: در مورد این کالا به نظر من کاهش تعرفه آن می‌تواند به کاهش قاچاق آن کمک کند. او توضیح می‌دهد: این مسئله و در کنار آن حجم کوچک این وسیله باعث شده قاچاقچی موانعی برای وارد کردن آن نداشته و به راحتی ریسک کند. 

قاچاق و سبد خانوار

درستی ادامه می‌دهد: ما بارها گفته‌ایم تعرفه تلفن همراه بالاست و برای ما جای سوال دارد، وقتی دولت می‌تواند با کاهش تعرفه، مالیات دریافت کند و از ارزش افزوده برخوردار شود، چرا با کاهش تعرفه راه قاچاق را برای گوشی‌های همراه دشوار نمی‌کند. دولت می‌تواند تعرفه را صفر کند و 8 درصد مالیات اخذ کند. 

به گفته رییس اتحادیه لوازم صوتی و تصویری کالاهایی که در سبد خانوار هستند بهتر است تعرفه پایینی داشته باشند. او می‌گوید: وقتی تعرفه برای گوشی 6 درصد است برای قاچاقچی به‌صرفه است که غیرقانونی وارد کند، به‌خصوص که خانواده‌ها نیاز دارند، آن را به روز می‌کنند و مصرف‌شان خیلی بالاست. 

ابراهیم درستی همچنین همه دردسرهای قاچاق را به مشکلات و چگونگی نظارت گمرک مرتبط نمی‌داند و معتقد است مرزهای آبی و خاکی کشور زیاد است و می‌تواند معبری برای ورود قاچاق باشد. 

صنف دیگری که با تبعات قاچاق دست و پنجه نرم می‌کند، لوازم بهداشتی و آرایشی است. رییس انجمن واردكنندگان فرآورده‌های بهداشتی، آرایشی و عطریات ایران کاهش رقابت تعرفه‌ای را عمده‌ترین مانع قاچاق عنوان می‌کند. محمدرضا بوترابی در گفت‌وگو با «فرصت امروز» توضیح می‌دهد: وجود تعرفه بالا برای واردات کالا، واردات غیر‌قانونی را برای قاچاقچی سود آور کرده است. او با ارائه دلیل دیگری که در رشد قاچاق موثر است می‌افزاید: در حالی که در تمام دنیا تولید رقابت‌پذیر است در کشور ما اینطور نیست و لازم است شرایطی ایجاد شود تا کیفیت تولید بالا رفته و رقابت‌پذیر شود. 

مسئله دیگری که بوترابی به آن اشاره دارد موانع و پی‌گیری‌هایی است که بر سر راه وارد‌کننده قانونی ایجاد می‌شود. او توضیح می‌دهد: شاید نزدیک به 70درصد از واردات ما در حال حاضر قاچاق باشد اما موانعی که برای آن 30 درصد وارد‌کننده رسمی هست بسیار بیشتر از وارد‌کنندگان قاچاق است. برای ما دائما بخشنامه و دستورالعمل می‌فرستند و بسیار پیش آمده که کالای ما که فساد‌پذیر هم هست چندین ماه در گمرک بخوابد. 

به گزارش «فرصت امروز» رییس ستاد مرکزی مبارزه با قاچاق کالا و ارز نیز مشکلات و فرآیندهای رسمی واردات و صادرات، به‌خصوص قوانین و تعرفه‌ها را از عوامل تاثیر‌گذار بر رشد قاچاق دانسته و همچنین هزینه‌های ورود کالا از طریق مرزهای قانونی را چهار برابر آن از مسیر‌های قاچاق عنوان کرده است. حبیب‌الله حقیقی در همایش تخصصی پلیس مبارزه با قاچاق کالا و ارز در هفته گذشته تفاوت ویژگی‌های جغرافیایی و مسائل معیشتی در 15 استان مرزی با سیستم‌های اقتصادی کشور موجب بی‌ثباتی و گسترش دامنه قاچاق عنوان کرده است. موضع جدید دولت که ارائه آمار قاچاق و به خرج دادن شفافیت در بیان دلایل مسئله، نشان‌دهنده رویکرد جدیدش به پدیده قاچاق است، آیا قادر خواهد بود راهکارهای مناسبی برای مبارزه با آن پیدا کند و آیا سفره کسانی که منافع‌شان در تداوم قاچاق است برچیده خواهد شد؟ باید منتظر ماند و دید.