طرح حذف یارانه های نقدی در برنامه ششم توسعه بررسی شد / قانون سرگردان هدفمندی یارانه ها

از ابتدای اجرای قانون هدفمندی یارانه ها تا به امروز که 70 مرحله یارانه نقدی پرداخت شده، حدود 240هزار میلیارد تومان یارانه نقدی از درآمدهای کشور هزینه شده است؛ هزینه بالایی که اثرگذاری اجتماعی نداشته است، این رقم حدود 21 درصد از نقدینگی کل کشور است. از ابتدا قانون هدفمندی یارانه ها با هدف توزیع عدالت اقتصادی و از بین بردن نابرابری ها مطرح شد که اکنون شاهد هستیم که این هدف به هیچ عنوان محقق نشده است.

محمدباقر نوبخت، رئیس سازمان برنامه و بودجه در جریان بررسی لایحه برنامه ششم توسعه تاکید کرد که «یکی از تصمیمات مهم مجلس در برنامه ششم، تعیین تکلیف اجرای قانون هدفمندی یارانه ها است.» این امر به مصوبه مجلس بر حذف یارانه پردرآمدها و پرداخت آن به مددجویان کمیته امداد انجامید.

براساس این ماده، دولت موظف شد در طول اجرای قانون برنامه هر سال حداقل مستمری مددجویان تحت حمایت کمیته امداد امام خمینی و سازمان بهزیستی را علاوه بر یارانه موجود متناسب سطح محرومیت، 20 درصد حداقل دستمزد مصوب شورای عالی کار و از محل منابع هدفمندسازی یارانه ها و حذف خانواده های پردرآمد، در ردیف بودجه خاص سنواتی از طریق سازمان های مذکور پرداخت کند؛ اتفاقی که سبب شد امید حذف یارانه ها و حرکت این درآمد به سمت پروژه های عمرانی از بین برود.

اتفاقی که همچنان نشان می دهد که هدف اصلی قانون هدفمندی یارانه ها نادیده انگاشته شده است. زیرا که توزیع عدالت اقتصادی در گرو توسعه اقتصادی کشور است و پرداخت نقدی درآمدهای دولت به اقشار کم درآمد شاید در کوتاه مدت سبب شود که این اقشار بتوانند حداقل های زندگی خود را تامین کنند، اما بدون  شک با کاسته شدن توان مالی دولت این وضعیت پایدار نخواهد ماند و هیچ کس در این میان برنده بازی نخواهد بود.

***

محمدرضا میخچی:

حذف یارانه ها با جلب اعتماد مردم ممکن است

محمدرضا میخچی، عضو اتاق بازرگانی اتاق ایران معتقد است که اشتباه در طرح هدفمندی یارانه ها سبب تبعات منفی برای جامعه شده است که لازم است این روند تغییر پیدا کند.

با توجه به طرح برنامه ششم توسعه مبنی بر تخصیص درآمد حاصل از یارانه های حذفی به سازمان هایی از جمله بهزیستی که به معنای آن است که درآمدهای دولت در این حوزه سمت طرح های عمرانی نخواهد رفت، ارزیابی شما از این مقوله چیست؟

متاسفانه بحث هدفمندی یارانه ها از ابتدا طرحی بود که ساختار تعریف شده آن اجرایی نشد. این عدم پیاده سازی طرح هدفمندی یارانه ها اکنون مشکلات زیادی را با خود به همراه آورده است. شاید تا حدی درآمدها در حوزه مسکن هزینه شد، اما حوزه صنعت، معدن و کشاورزی از این درآمدها بی بهره ماند.

متاسفانه اکنون نوع تخصیص یارانه ها نه تنها سبب بهبود شرایط نشده که تبعات نامناسبی نسبت به گذشته برای کشور ایجاد کرده است. این مسئله اکنون مانند یک بیماری است و تا به صورت تخصصی این بیماری درمان نشود تبعات آن نیز دامنگیر ما خواهد بود. متاسفانه اکنون برخی مسئولان به فکر رفع مشکل نیستند و فقط بقا ماندن مسند قدرت برای آنها اولویت است.

اکنون مسئله ای که مطرح می شود تمایل دولت به حذف یارانه هاست اما این نگرانی وجود دارد که حذف یارانه ها تنش زا شود و در آرامش نسبی که در جامعه تا حدی ایجاد شده، خلل ایجاد شود. این نظر آیا دلیل مناسبی برای عدم حذف یارانه ها نیست؟

بدون شک حذف یارانه ها سبب تنش می شود، اما این تنش ناشی از بی اعتمادی مردم است. اگر دولت بتواند اعتماد مردم را به دست بیاورد که حذف یارانه ها به سود آنهاست خواهیم دید که مردم این مقوله را خواهند پذیرفت. متاسفانه در گذشته اقدامات اشتباهی صورت گرفته که اعتماد مردم را سلب کرده است. متاسفانه تعهدهایی که داده شده بود که با حذف یارانه ها عملیاتی می شود هرگز پیاده سازی نشد و این روند سبب شده مردم حذف یارانه ها را برنتابند.

البته ما شاهد هستیم که حذف مقطعی برخی دهک ها و اصناف تاکنون اعتراض چندانی در پی نداشته است. آیا روند پله پله حذف یارانه ها می تواند مسیر مناسبی باشد و در نهایت بدون تنش به حذف کامل یارانه ها بینجامد؟

بله اشتباه را به هر شکل جبران کردن و جلوی آن را گرفتن روند مثبتی است. افرادی که تحت پوشش بهزیستی، کمیته امداد و سازمان هایی از این دست هستند، افراد نیازمند هستند و اگر نبودند هرگز زیر بار رفتن نام شان در این سازمان ها نمی رفتند. در اینکه دولت باید از این اقشار حمایت کند شکی نیست و دولت هرگز نباید یارانه این اقشار را حذف کند و تخصیص یارانه بیشتر به این اقشار لازم است. اما پرداخت یارانه به دیگر اقشار روند اشتباهی است که با یک سیاست مناسب نسبت به حذف آن می توان اقدام کرد.

***

ابوالفضل خاکی:

درآمدی که صرف اشتغال زایی شود اثرگذارتر است

ابوالفضل خاکی، رئیس اتاق قم معتقد است که تخصیص یارانه ها به حوزه عمرانی سبب ایجاد اشتغال می شود که رفاه فردی و نیز توسعه اقتصادی را همزمان به وجود می آورد.

با توجه به اینکه در برنامه ششم طرح حذف بخشی از یارانه، یارانه بگیران و تخصیص آن به سازمان هایی همچون بهزیستی تصویب شده است و این با نظری که پیش از این وجود داشت مبنی بر اینکه بودجه ای که به سمت یارانه های نقدی می رود بهتر است هزینه زیرساخت های عمرانی شود همخوانی ندارد، ارزیابی شما از این روند چیست؟

اینکه یارانه به افراد نیازمند تخصیص پیدا کند حرکت مثبتی است، اما به عقیده من از ابتدا بهتر بود افراد نیازمند که تعداد آنها اندک است از طریق بهزیستی و نهادهای مشابه شناسایی می شدند و یارانه به این افراد پرداخت می شد.تعداد این افراد نیز اندک است.

اما اکنون یارانه 45 هزار تومان به افرادی پرداخت می شود که حداقل حقوق آنها نیازهای آنها را تامین می کند و رقم 45 هزار تومان یارانه اثر چندانی در زندگی آنها ندارد. حال این یارانه اندک و کم اثر برای افراد برای دولت و کشور هزینه زیادی ایجاد کرده است و سبب شده تا درآمدهای دولت آنجایی که لازم است هزینه نشود و به نحوی هدر برود.

اگر این درآمد ها هزینه اشتغال زایی شود و در جاهای مناسب هزینه شود، به راه اندازی کارخانه ها کمک می کند و بسیاری از افراد بیکار که اکنون نیازمند محسوب می شوند با به دست آوردن شغل نه 45 هزار تومان که به اندازه حداقل های زندگی درآمد خواهند داشت. زمانی که ما مردم را به این نوع درآمد ها عادت می دهیم خواه ناخواه تمایل آنها را به کار و فعالیت از بین می بریم و شاهد خواهیم بود که اگر شرایط اشتغال نیز فراهم شود این افراد تمایلی به کار کردن نداشته باشند.

پس ارزیابی شما این است که این طرح نیز طرح اشتباهی است؟

بله من معتقدم این رویه اشتباه است. ما از طریق بهزیستی افراد واقعا نیازمند را که توان کارکردن ندارند بیابیم. آنها را زیر چتر حمایت دولت دربیاوریم و بقیه منابع و درآمد ها را در جایی که لازم است هزینه کنیم. ما سالانه 40هزار میلیارد درآمد کشور را هزینه یارانه بی اثر 45هزار تومان می کنیم، در حالی که با این رقم می توان ده ها کارخانه و پروژه عمرانی راه انداخت. ما اکنون بودجه سال آینده را بررسی می کنیم می بینیم که کل این بودجه بین 15هزار تا 20میلیارد بوده که رقم بسیار اندکی است. همین روند مانع اصلی توسعه کشور است.

مسئله ای که اکنون مطرح است نگرانی بابت ایجاد تنش اجتماعی در اثر حذف یارانه هاست. به نظر شما آیا حذف یارانه ها سبب مشکل می شود و دولت نگران این تنش هاست؟

من فکر می کنم دولت تمایل دارد که این یارانه ها را حذف کند، در حالی که اگر یارانه ها را صرف اشتغال زایی کنند افراد بیکار نیز سر کار می روند و می توانند حداقل های زندگی خود را تامین کنند. به نظر من این روندی که دنبال می شود روند اشتباهی است و ایجاد شغل از پرداخت یارانه اندک نقدی بسیار اثرگذارتر است. چه در زندگی افراد جامعه و چه در توسعه کشور ایجاد اشتغال اثرگذارتر است.

***

فرامرز مرادی:

یارانه نقدی اثر پایدار ندارد

فرامرز مرادی، عضو اتاق بازرگانی خراسان رضوی معتقد است که حذف یارانه ها در کوتاه مدت عملیاتی نیست، ولی حذف این یارانه ها و تخصیص آنها به پروژه های عمرانی اثرش بر رفاه اجتماعی بیشتر است.

با توجه به طرح مجلس دربرنامه ششم توسعه مبنی بر تخصیص یارانه های حذف شده به سازمان بهزیستی و سازمان های مشابه، با وجود اینکه انتظار می رفت این درآمد ها به سمت زیرساخت های عمرانی برود ارزیابی شما از این مسئله چیست؟

اگر این درآمد ها هزینه زیرساخت های عمرانی می شد بی شک اثرگذارتر بود. اما شرایط دولت را نیز باید درک کرد و دید فشارهایی که به دولت می آید او را به سمت چه تصمیم هایی سوق می دهد. اگر این فشارها نبود، خواه ناخواه این درآمدها صرف بودجه های عمرانی می شد که با توسعه پروژه های عمرانی شاهد ایجاد اشتغال می بودیم. اما اکنون که این درآمد ها با هدف تامین رفاه اجتماعی اقشار آسیب پذیر هزینه می شود نمی تواند اثر پایدار داشته باشد.

جدای از این طرح، برخی کارشناسان معتقدند عدم حذف یارانه ها ناشی از آن است که دولت نگران است با این اقدام تنش های اجتماعی ایجاد شود و آرامش وضعیت موجود برهم بخورد، آیا حذف یارانه ها می تواند چنین تبعاتی داشته باشد؟

بی شک تبعات ایجاد خواهد شد و تنش های مطرح شده قابل انتظار است. روستاییان بخشی از یارانه بگیران را تشکیل می دهند که با توجه به تعداد فرزندان و هزینه های اندک زندگی در روستا این یارانه ها حتی بیشتر از نیاز و هزینه ماهانه آنها را تامین می کند. از سوی دیگر مشکلات کشاورزی در برخی مناطق سبب شده که تکیه افراد شاغل در این حوزه بر یارانه های دریافتی باشد. بخشی از یارانه بگیران را بخش های کارگری تشکیل می دهند که با وجود عائله مندی درآمد اندکی دارند که این یارانه بخشی از هزینه این قشر را تامین می کند و این چند دسته از افراد بی شک حذف یارانه ها را بر نمی تابند و حذف یارانه اعتراض این اقشار را به دنبال خواهد داشت.

بر پایه صحبت شما پس اقشاری از جامعه که تعداد آنها اندک هم نیست بخشی از هزینه های خود را از طریق یارانه دریافتی تامین می کنند، پس در این شرایط حذف کامل یارانه ها چگونه توجیه پذیر است؟

 با توجه به همین امر بر این عقیده ام که حذف کامل یارانه ها در کوتاه مدت اتفاق نخواهد افتاد و حذف آن تبعات بسیاری با خود دارد.

ارتباط با نویسنده: sarabouromand@gmail.com