صنعت دریایی کشور زیر پرچم چینی‌ها

سریالی شدن قراردادهای خرید کشتی از چین در چند ماه گذشته صدای اعتراض انجمن کشتی‌سازان را درآورد. قرارداد خرید 12 فروند کشتی به ارزش یک میلیارد دلار، قرارداد 322 میلیون دلاری بابت خرید 10 فروند کشتی باری از چین، سفارش ساخت چندین سکوی حفاری به چینی‌ها نمونه‌ای از قرارداد شرکت‌های ایرانی با چینی‌ها است که واکنش انجمن کشتی‌سازان را به دنبال داشت. انجمن سازندگان شناور، تجهیزات و سازه‌های دریایی معتقد است؛ تداوم خرید از کشورهای خارجی، تهدید بزرگی برای صنعت دریایی کشور و شرکت‌های سازنده داخلی محسوب می‌شود.
این در حالی است که شرکت‌های بهره‌بردار مدعی هستند، شرکت‌های داخلی توان ساخت سفارشات را ندارند و هنوز نتوانسته‌اند تعهدات مربوط به قراردادهای 10 سال گذشته را تحویل دهند بنابراین گزینه دیگری جز خرید از شرکت‌های خارجی وجود ندارد. از طرف دیگر شرکت‌های سازنده از دولت حمایت می‌خواهند و مدعی‌اند صنعت دریایی کشور که یکی از اقتصادی‌ترین صنایع محسوب می‌شود، نه متولی دارد و نه استراتژی.
شرکت‌های سازنده داخلی در شرایطی نسبت به قرارداد خرید از چین واکنش نشان می‌دهند که تاکنون سابقه خوبی از تحویل سفارشات از خود به جای نگذاشته‌اند اما همواره مدعی این هستند که شرکت‌های داخلی توان تولید و ساخت را دارند.

توان ساخت را داریم اما تحریم دست و بالمان را بسته
اعضای انجمن کشتی‌سازان کشور روز گذشته در نشستی خبری مدعی شدند، سازندگان داخلی توان و ظرفیت و تکنولوژی ساخت کشتی و شناور را دارند اما در شرایط تحریم این توان به حداقل رسیده است. صنعت دریایی جزو صنایع مادر است و اتفاقا زیرساخت‌های خوبی در این صنعت وجود دارد اما مشکل این است که زنجیره‌ای که پروسه ساخت کشتی و شناور را تشکیل می‌دهد، تحریم است. برای ساخت یک کشتی 300 الی 400 نوع تکنولوژی به کار می‌رود و سازنده قرار نیست خط تولید تمام این تکنولوژی‌ها را راه‌اندازی کند و در تمام دنیا، شرکت‌های سازنده قطعات مختلف کشتی را وارد و مونتاژ می‌کنند. حال مشکل اینجاست که با وجود تحریم، این پروسه در کشور کامل نیست.
حمید زراعت‌گر، دبیر انجمن مهندسی دریایی کشور در گفت‌وگو با «فرصت‌امروز» با بیان اینکه قطعا شرکت‌های داخلی توان ساخت انواع شناورها را دارند، گفت: کشتی‌سازی نه نیاز به تکنولوژی دارد که کشتی‌های ایرانی مجهز به آن دانش و تکنولوژی نباشند و نه اینکه کار پیچیده‌ای باشد که شرکت‌های داخلی از پس آن برنیایند.
وی تاکید کرد: قطعا توان ساخت انواع شناور و کشتی‌ها را داریم اما با توجه به تحریم‌ها در بخش تامین تجهیزات مشکل به وجود می‌آید و نمی‌توانیم قطعات مورد نیاز را از کشورهای اروپایی و سازنده وارد کنیم اما کشتی سازهای چینی، ترک و کره‌ای با این مشکل مواجه نیستند.
زراعت گر ادامه داد: قطعا اگر موضوع تحریم‌ها مطرح نبود، توانایی ساخت شرکت‌های داخلی را به هیچ وجه نمی‌توانستند زیر سوال ببرند. سازنده ایرانی نه تنها نیاز کشور را تامین می‌کرد بلکه قطعا بازار بین‌المللی را هم می‌توانست جذب کند.

اقتصادی که متولی ندارد
از دیگر مشکلاتی که سازندگان شناور و تجهیزات دریایی مطرح می‌کنند این است که در حال حاضر صنعت دریایی متولی ندارد. براساس گفته کارشناسان بین صنعت دریایی و اقتصاد کشور رابطه مستقیمی وجود دارد، به طوری که کشورهایی چون مالزی، سنگاپور و ترکیه پس از شکوفایی صنعت دریایی‌شان اقتصاد کشورشان متحول شد.  در کشورمان هم تاثیر دریا در اقتصاد انکار ناپذیر است به طوری که در حال حاضر بیش از 90 درصد واردات و صادرات کشورمان از طریق دریا انجام می‌شود و اقتصاد شهرهای ساحلی به دریا وابسته است.  حال جالب اینجاست که از اقتصاد دریا در ایران هیچ آمار و عددی وجود ندارد. پیمان مسعودزاده، رییس کمیته کشتی‏سازی انجمن مهندسی دریایی ایران روز گذشته در نشست خبری شانزدهمین دوره همایش صنایع دریایی با بیان اینکه هیچ عدد و رقمی از صنعت دریایی در کشور وجود ندارد، گفت: در حال حاضر هیچ آماری وجود ندارد که بگوید، صنعت دریایی چند فرصت شغلی تاکنون ایجاد کرده است یا اینکه بگوید توان تولید داخل در حال حاضر چقدر است. آمار اساس برنامه‌ریزی در هر صنعتی است اما چون این آمار در صنعت دریایی وجود ندارد بنابراین هیچ چشم‌اندازی هم برای آن تعریف نشده است. این صنعت اصلا متولی ندارد که بخواهد چشم‌اندازی برای آن تعریف کند.

قرارداد فاینانس‌های چینی به تولید داخل می‌صرفد
طبق گفته انجمن سازندگان شناور و تجهیزات دریایی اجاره روزانه هر دکل حفاری در کشورمان 174 هزار دلار در روز است این در حالی است که شرکت‌های داخلی توان ساخت این دکل‌ها را دارند اما بهره‌بردارها ترجیح می‌دهند، سفارش ساخت و اجاره را به کشورهایی مانند چین بدهند.دبیر انجمن مهندسی دریایی کشور در این باره به فرصت امروز گفت: قطعا ما منافع بهره‌بردارها را هم در نظر می‌گیریم و درست است که فاینانس 80 درصدی چینی‌ها برای فروش در قراردادها برای شرکت‌ها به صرفه است اما این وظیفه دولت است که از صنایع داخلی حمایت کند و صنعت دریایی هم باید مانند صنعت خودروسازی یارانه دولتی داشته باشد.  وی تاکید کرد: منافع بهره‌بردارها زمانی مورد اهمیت قرار می‌گیرد که شرکت بهره‌بردار متعلق به بخش خصوصی باشد این در حالی است که تمام سفارشات خرید از چین توسط دولتی‌ها بوده و این در حالی است که شرکت‌های داخلی توان ساخت این سفارشات را دارند. این موضوع را قبول داریم که چینی‌ها شرایط خوبی برای فروش تجهیزات و شناورهای خود دارند اما انتظار این را هم داریم که با صنعت دریایی که اقتصاد بسیار قوی‌تر از صنایعی چون خودروسازی دارد هم مانند این صنایع برخورد شود.

چشم‌انداز کشتی سازهای آسیایی
مالزی قصد دارد تا به یک بازیگر بین‌المللی در صنعت کشتی‌سازی تبدیل شود. صنعت کشتی‌سازی در مالزی را می‌توان با صنایع بزرگی که درگیر طراحی، ساخت و تبدیل و به روز‌رسانی و کشتی‌ها و تجهیزات دریایی هستند، مقایسه کرد. تجهیزات دریایی در اینجا به معنای کشتی‌های اقیانوس پیما و کشتی‌های ساحلی مسافری دولتی و دریایی می‌شود. گفتنی است این صنعت در حال حاضر با تولید هفت و نیم میلیارد رینگیت و ایجاد فرصت شغلی برای بیست هزار نفر نقش بسیار مهمی در اقتصاد این کشور ایفا می‌کند. لازم به ذکر است که مالزی در نظر دارد، براساس برنامه‌ها و اهدافی که تعیین کرده تا سال 2020 به یکی از کشورهای پیشرو در صنعت کشتی‌سازی در دنیا تبدیل شود.  از ده کشتی‌ساز برتر دنیا، هفت کشتی‌ساز متعلق به کره جنوبی است، اما در مقایسه با سایر کشورهایی که توانایی تولید کشتی‌های اقیانوس پیما را در اختیار دارند کره‌جنوبی به نوعی یک تازه وارد در این صنعت به شمار می‌آید. دولت کره جنوبی در اوایل دهه هفتاد به صنعت کشتی‌سازی  به دید حوزه‌ای مناسب جهت جذب سرمایه‌گذاری خارجی می‌نگریست. در نتیجه کشتی سازان کره‌ای بین سال‌های 1975 تا 1990 جهت حضور در بازارهای بین‌المللی و ایجاد یک صنعت داخلی ظرفیت تولید خود را به پنج برابر افزایش دادند. این افزایش ظرفیت همزمان شد با کاهش تقاضا و قیمت کشتی در دنیا که این موضوع بر تحقق هدف کره برای تبدیل شدن به یک بازیگر مهم در صنعت کشتی‌سازی در دنیا تاثیر منفی گذاشت. بین سال‌های 1970 تا 1980 کره جنوبی به دلیل تولید مخازن بزرگ و تجهیزات حفاری نفت به یکی از کشورهای پیشرو در زمینه تولید و ساخت کشتی تبدیل شد.  همزمان با پیشرفت و توسعه صنعت کشتی‌سازی در دنیا کارخانه‌های کشتی‌سازی ترکیه نیز در زمینه‌های مختلف مهارت‌های خود را در بسیاری از پروژه‌های ساختمانی متنوع و جدید و توسعه‌یافته دریایی توسعه دادند. بسته به نیاز مشتریان کارخانه‌های کشتی‌سازی ترکیه قادر به تولید انواع کشتی‌هایی نظیر کشتی‌های باری، تانکر‌های حمل نفت و مواد شیمیایی، مخازن حمل سیمان و آسفالت، شناور‌های دریایی، کشتی‌های تدارکاتی و بسیاری خدمات دیگر هستند. کارخانه‌های کشتی‌سازی ترکیه به واسطه استفاده از آخرین تکنولوژی‌ها نقش بسیار مهمی را در صنعت کشتی‌سازی در جهان در سال‌های اخیر ایفا کرده و کشتی‌های بسیاری را به مشتریان ترکیه‌ای وخارجی و همچنین دولت‌های خارجی تحویل داده‌اند.