صنایع دستی یزد، چند گام به جلو

صنایع دستی یزد از جمله فعالیت هایی است که از قدیم الایام با زندگی مردم یزد عجین شده است، به طوری که امروز شاهد تولید بسیاری از صنایع دستی یزد به صورت کارگاهی و کارخانه ای هستیم.صنایع دستی استان یزد نمونه بارز هنرهای قدیمی زنان و مردان یزد است و هنرمندان و صنعتگران فراوانی در این استان به انواع حرفه های هنری و دستی مشغولند.

استان و شهر تاریخی یزد به خاطر اینکه در محور مواصلاتی شمال – جنوب کشور قرار گرفته، به لحاظ  گردشگری، منطقه شلوغ و پر رفت وآمدی است و پتانسیل خوبی برای انجام طرح های گردشگری و صنایع دستی دارد.

برنامه های استان از سال گذشته تاکنون در بخش میراث فرهنگی و گردشگری، حفاظت و نگهداری از ساختمان های قدیمی و باستانی و ایجاد کارگاه های تولید و عرضه صنایع دستی بوده است.در حال حاضر 2985  کارگاه و 25تعاونی صنایع دستی زیر پوشش و مورد حمایت این اداره  کل در استان قرار دارد.استان یزد فعالیت هنرمندان و صنعتگران صنایع دستی به صورت مستمر رصد می شود، با این حال به دنبال حل مشکل دیگر هنرمندان شاغل در کارگاه ها هستیم.

حمایت از کارگاه های تولیدی، حمایت از بازارچه های صنایع دستی، تهیه و تدوین استاندارد مواد اولیه با حفظ اصالت بومی، محلی و فرهنگی، افزایش میزان تنوع و زمینه های کاربردی صنایع دستی و تامین امنیت برای سرمایه گذاری در زمینه های مختلف صنایع دستی از جمله راهکارهای توسعه صنایع دستی است.

احیای هنرهای قدیمی

یزد صنایع دستی خوب، زیبا و منحصر به فردی دارد که بالغ بر 40نوع صنعت دستی می شود که این رقم در حال افزایش است و بیشتر در بخش پارچه بافی و منسوجات سنتی توسط هنرمندان کار می شود.از صنایع دستی رایج استان یزد می توان به قالی بافی، زیلوبافی، ترمه دوزی، زری بافی، مخمل، شمد، دارایی ، چادرشب،  روتختی، خورجین بافی(لبافی)، پتو،  بقچه، روفرشی، قلم زنی، شیشه گری، بافت پادری، چرم سازی، موتابی و نمد مالی اشاره کرد.

از جمله برنامه هایی که در معاونت صنایع دستی مورد توجه قرار گرفته،  احیا و ارتقای نساجی سنتی دارای قدمت در استان بوده است که در این طرح ،  هنرهای سنتی مانند زری دوزی ، قرعه دوزی، دارابی بافی احیا شده است.

در این طرح استانی دانش آموختگان شاخه های مختلف نساجی، هنرجویان و علاقه مندان به کار گرفته شده اند تا با ارائه کارهای تولیدی و عرضه مستقیم آن، درآمدزایی هم داشته باشند.در سال گذشته 500 نفر در 150کارگاه تازه تاسیس شال بافی و کاربافی آموزش دیده اند که در صدد هستیم این تعداد را به بیش از 1500نفر برسانیم.الان بازار صنایع دستی از وضعیت خوبی در استان برخوردار است و قصد داریم با اقدامات لازم و تکمیلی، بتوانیم بازار پایدار و ثابتی در بخش صنایع دستی داشته باشیم.

در قسمت زیورآلات و جواهرات هنرمندان زیادی در یزد به این حرفه مشغول هستند که انواع گردنبند و زنجیر دست ساز، چین آبی ماحصل دست این هنرمندان است و ما توانسته ایم با بررسی و تعیین اصالت برخی از این اقلام تولیدی دست ساز، آنها را به ثبت ملی برسانیم.

در بخش سفال و سرامیک هم فعالیت های بسیار مثبتی صورت گرفته و شهر میبد و مناطقی که به طور خاص به تولید سفال و سرامیک می پردازند، مورد توجه ویژه قرار گرفته اند.به عنوان مثال شهرک صنایع دستی نقش خورشید ایجاد شده و افراد بسیاری در آن به کار می پردازند.

اشتغال زایی و صادرات

در مورد تعداد شاغلان در استان آمارهای متفاوتی داریم و نمی شود به طور دقیق از تعداد فعالان بخش صنایع دستی آمار درستی ارائه داد.قصد داریم برای سرشماری و تعیین کسانی که به فعالیت های هنری و دستی می پردازند، تیم کارشناسی تشکیل بدهیم تا پس از راستی آزمایی و راه اندازی بانک اطلاعاتی، تعداد دقیق را اعلام کنیم.ولی طبق برآوردهای اولیه بیش از 18هزار نفر در قسمت صنایع دستی فعال هستند که قطعا این رقم تا پایان سال جاری بیشتر خواهد شد.ضمن اینکه در بحث مشاغل خانگی هم 2هزار نفر را برای دریافت تسهیلات به نهادهای مربوط معرفی کرده ایم.

در بحث صادرات کارهای تازه ای را شروع کردیم و تولیدات دو شهر یزد و میبد را که بیشتر شامل منسوجات سنتی و زیلو است، ثبت کرده ایم و طی چند هفته آینده گواهینامه هایش اعلام و صادر می شود.بعضی از این اقلام در سبد صادرات قرار گرفته اند که با رایزنی های انجام شده با اداره گمرک استان تعرفه ها و هزینه های صادرات را حذف کرده ایم.

ضمن اینکه برای سوغات، همراه چند قلم کالای خاص مثل گلیم، شال، ترمه را پیش بینی کرده ایم تا روند صادرات صنایع دستی شتاب بیشتری به خود بگیرد.در جهت حمایت و مساعدت از هنرمندان، چند صنعتگر را به کشورهای فرانسه، آلمان و سوییس اعزام کرده ایم که نمایندگی دائمی اروپایی در این کشورها دارند.

یکی از مشکلات همیشگی ما در بحث صادرات، عدم تطابق تولیدات صنایع دستی با نیازهای خریداران و همچنین نبود شناخت سلیقه های مشتریان بازارهای هدف است.نبود بانک اطلاعاتی از اقلام صنایع دستی صادراتی از لحاظ میزان صادرات و نوع محصول، آشنا نبودن صنعتگران با بازارهای هدف و همچنین بسته بندی نامناسب، به این بخش لطمه زده است. امیدواریم با نشست های مشترک با فعالان این حوزه و با تعامل بیشتر به نتایج قابل قبولی برسیم.

معاون صنایع دستی میراث فرهنگی یزد