صنایع تکمیلی پتروشیمی در آستانه نابودی

روند توسعه در بالادستی صنعت پتروشیمی قابل دفاع است به‌طوری که باکسب درآمدهای ارزی می‌تواند یکی از منابع درآمدی کشور در چند سال آتی شود اما با وجود پیشرفت در این صنعت، به دلیل برخی سیاست‌گذاری‌ فعالان این صنعت در پایین‌دست حال و روز خوشی ندارد به‌طوری که صنایع تکمیلی پتروشیمی با وجود خوراک مورد نیاز در کشور آینده‌ای جز نابودی ندارند.

احمد مهدوی ابهری، دبیرکل انجمن کارفرمایان پتروشیمی با اشاره به اینکه پیش از تحریم، 10 درصد محصولات پتروشیمی تولیدی کشورمان به اروپا صادر می‌شد، اعلام کرد: با رفع کامل تحریم‌ها از جمله تحریم‌های بانکی و بیمه‌ای می‌توانیم بازار خود را در اروپا پس بگیریم و حتی بیش از گذشته به این قاره، محصولات خود را صادر کنیم.

در سال گذشته 25‌میلیون تـن انـواع مـحـصولات پـتـروشـیـمـی به ارزش 14میلیارد دلار به خارج از کشور صادر شد که براساس برنامه‌ریزی وزارت نفت قرار است این میزان در سال‌جاری افزایش یابد. در حال حاضر ظرفیت تولید سالانه 60 میلیون تن انواع محصولات پتروشیمی در ایران وجود دارد که با تکمیل طرح‌های نیمه‌کاره صنعت پتروشیمی و کلنگ‌زنی طرح‌های جدید، حجم تولید محصولات پتروشیمی به 180میلیون تن در سال خواهد رسید. در برابر این خبر خوش از صنعت سودده پتروشیمی در بالادست، رضا محتشمی‌پور، رییس دفتر توسعه صنایع پایین دستی پتروشیمی از تهدیدات جدی نسبت به فعالیت پایین دستی این صنعت خبر می‌دهد.

این خبر نگران‌کننده که ریشه آن مصوبه تعرفه ترجیحی است که از سوی وزارت صنعت، معدن و تجارت صادر شده موجب کاهش تولید در واحدهای پایین‌دستی و به تبع آن کاهش شدید تقاضای محصولات پتروشیمی شده است. خوشبختانه روند تولید در سه ماه نخست امسال از سوی مجتمع‌های تولیدی در بالادست مطلوب بود اما در صنایع تکمیلی به دلایل گوناگون تولید رضایت‌بخش نبوده است. براساس آمار منتشر شده از سوی معاونت پتروشیمی‌ نفت روند تولید در سه‌ماه نخست امسال از سوی مجتمع‌های تولیدی در بالادست مطلوب بوده اما در صنایع تکمیلی به دلایل گوناگون تولید رضایت‌بخش نیست.

در حقیقت این روزها فعالان صنعت پتروشیمی در پایین‌دست بازار صادرات خود به کشور عراق را از دست داده‌اند و حتی به دلیل واردات بی‌رویه این محصولات در کشور، بازارهای داخلی خود را نیز از دست داده‌اند و به دلیل ورود محصولات پتروشیمی چینی، مشکلاتی جدی برای صنایع پایین‌دستی پتروشیمی کشور ایجاد شده است. صنعت پتروشیمی برای سودآور بودن بیشتر نیاز به توسعه یکدست در بالادست، ‌میان‌دست و پایین‌دست خود دارد اما با توجه به شرایط ایجاد شده و نگرانی فعالان پایین دستی می‌توان به صراحت گفت که سیاست‌گذاری در توسعه این صنعت هرگز یکدست نبوده است.

در ایـــن ارتـبــاط سیدمحسن‌صفایی، مدیرعامل گروه صنعتی همارشتن به‌عنوان فعال پایین‌دستی در صنعت پتروشیمی‌ به «فرصت امروز» می‌گوید: «بخشی از اتفاقات ایجاد شده در صنعت پتروشیمی در بالادستی و پایین‌دستی به دلیل تحریم‌ها اجتناب‌ناپذیر است و باید واقع‌بین باشیم. با این وجود در آن زمان به چند کشور متکی شدیم و فرصت‌هایی را برای این کشورها فراهم کردیم.»

وی با اشاره به اینکه آنچه در پایین‌دستی پتروشیمی‌ ایجادمشکل کرده تصویب تعرفه ترجیحی برای این صنعت است، می‌افزاید: ‌«چرا در تصمیم‌گیری برای این مسئله فقط از چند نفر نظرخواهی شده است درحالی‌که باید از کارشناسان بخش‌های مختلف نظرسنجی می‌شد که این محقق نشده است، از سویی چرا باید محصولات صنعتی ما صادر نشود و واردکننده این محصولات باشیم.» صفایی بااشاره به اینکه پتروشیمی‌ها با فروش مواد خام برای کشور درآمد ارزی ایجاد می‌کنند، می‌گوید: «صادرات مواد خام پتروشیمی‌ها حتی در زمان ممنوعیت صادرات نیز صورت می‌گرفت. در حقیقت امروز به دلیل سیاست‌گذاری غلط که مصرانه به آن تاکید دارم صنایع تکمیلی پتروشیمی دچار مشکل شده‌اند و تنها راهکار این است که از ورود کالاهای مشابه داخل به کشور جلوگیری شود.»

از دید این فعال بخش‌خصوصی باید برنامه‌ریزی، مستمر و آگاهانه باشد زیرا در تصمیم‌گیری برای پایین‌دستی بسیاری از تولیدکنندگان زمین خوردند نمونه عینی آن نیز فعالان صنعت پروفیل هستند که بالغ بر 20 کارخانه آن تعطیل شده و در صورت تداوم این صنعت 10 کارخانه دیگر نیز تعطیل خواهد شد.

اما باتوجه مشکلات ایجادشده محمدحسین پیوندی، معاون مدیرعامل شــرکـت مـلـی صنایع پتروشیمی به «فرصت امروز» می‌گوید: «این‌گونه نیست که برای صنعت پتروشیمی نقشه راه نداشته باشیم. ما برای توسعه طرح‌های پایین‌دستی طرح داریم که چگونه خوراک آن تامین شود بدون شک اگر روند تامین خوراک تصحیح شود در کنار توسعه بالادستی، پایین‌دستی پتروشیمی نیز توسعه خواهد یافت.»وی با ابراز خرسندی از روند رشد محصولات بالادستی برای صادرات کشور به‌عنوان منبع درآمدی ارزی، می‌افزاید: «مشکلات پایین‌دستی نیز در حال رصد است. اولویت برای ما در دولت یازدهم تامین خوراک پایین دستی داخلی است.»

اما در این باره موید حسینی صدر، عضو کمیسیون انرژی مجلس با اشاره به اینکه برای وزارت نفت درخصوص توسعه همزمان صنایع بالادست و پایین‌دست تکالیفی در مجلس تعیین شده است، به «فرصت امروز» می‌گوید: «در بررسی و تعیین نحوه قیمت‌گذاری خوراک پتروشیمی‌ها به منظور تامین خوراک صنایع پایین‌دستی الزاماتی تعیین شده و باید به آن عمل شود. همچنین در برنامه پنجم توسعه نیز در اسناد بالادستی الزاماتی تاکید شده است.»

وی با اشاره به اینکه جزییاتی از مشکلات صنایع پایین‌دستی توسط فعالان این بخش به مجلس و کمیسیون انرژی ارائه نشده است، می‌افزاید: «نمی‌دانیم این مشکلات چیست اما کمیسیون از وزارت نفت درخصوص تامین خوراک پایین‌دستی گزارش خواسته است گرچه باید فعالان این بخش از پتروشیمی در صورت مواجهه با مشکلات، مجلس را در جریان بگذارند.»