صف‌بندی جدید موافقان و مخالفان سد‌سازی

اختلاف نظر در زمینه ساخت سد سرنی که پنجشنبه احداث آن روی رودخانه‌‌ای فصلی در نزدیکی میناب آغاز شد،  اختلافات موافقان و مخالفان سدسازی را مجدد نمایان کرد. از یک‌سو مدیرعامل شرکت توسعه منابع آب و نیروی ایران معتقد است که با احداث این سد، رودخانه فصلی منطقه دائمی شده و به تغذیه سفره آب‌های زیرزمینی کمک می‌کند اما عضو سابق شورای‌عالی جهانی آب بر این باور است که سد سرنی با هدف انتقال آب بین‌حوضه‌ای ساخته می‌شود. معمولا در چنین پروژه‌هایی آبی برای نفوذ به داخل زمین باقی نمی‌ماند. محمدرضا رضازاده در مراسم «آغاز عملیات اجرایی سد سرنی، سامانه انتقال و تصفیه خانه» که روز پنجشنبه برگزار شد، بیان کرد: سد سرنی روی رودخانه‌ای که برخی روزهای سال خشک است، ساخته می‌شود.

این سد قرار است با رهاسازی 9 میلیون متر مکعب آب در سال، رودخانه‌ای فصلی را به دائمی تبدیل کرده و به تغذیه سفره آب‌های زیرزمینی کمک کند. رضازاده افزود: سیلاب‌های فصلی حجم زیادی آب را از دسترس خارج کرده و اجازه نمی‌دهند که این ماده حیاتی به داخل زمین نفوذ کند. درنتیجه با ساخت سد سرنی، وضعیت تغذیه سفره آب‌های زیرزمینی بهبود می‌یابد.

در واکنش به این سخنان، عباسقلی جهانی، عضو سابق شورای جهانی آب در گفت‌وگو با «فرصت‌امروز» عنوان کرد: رودخانه‌های مناطق جنوبی ایران به‌خصوص رودخانه‌های منتهی به دریای عمان از جریان‌های مون‌سون تاثیر گرفته و فصلی بودن جزو خواص هیدرولوژیکی آنهاست. وی افزود: این رودخانه‌ها در فصل تابستان دارای آب بوده و جریان آنها به تغذیه سفره آب‌های زیرزمینی کمک می‌کند. به‌صورت تئوری، سیلاب‌ها به دلیل آنکه به سرعت از دسترس خارج می‌شوند، در تغذیه سفره آب‌های زیرزمینی تاثیر زیادی ندارند.

اگر این آب را به تدریج رها کنیم، تغذیه سفره‌ها بهتر انجام می‌شود. اما باید مطالعه دقیق درباره تاثیر این ذخیره‌سازی روی تغذیه سفره‌ها انجام شود. زیرا در زمان ذخیره کردن آب، بحث تبخیر و خروج آب از دسترس هم خواهیم داشت. جهانی عنوان کرد: ساخت سد سرنی با هدف انتقال آب به خارج حوضه انجام می‌شود. طرح‌های انتقال آب بین حوضه‌ای حساسیت‌های خاصی داشته و برای اجرای آنها باید ضوابط و معیارهای خاصی در نظر گرفته شود.

سفره‌های آب زیرزمینی

آیا ساخت سد سرنی منجر به بهبود وضعیت سفره آب‌های زیرزمینی در این منطقه می‌‎شود؟ این پرسشی است که کارشناسان مستقل آن را مطرح می‌کنند.  رحیم میدانی، معاون وزیر نیرو در امور آب و آبفا هم در مراسم افتتاحیه ساخت سد سرنی گفت: با رعایت اصول مدیریت به هم پیوسته آب، به‌طور قطع پروژه‌های عمرانی با اهداف توسعه پایدار همخوان خواهد شد و شاهد بروز مشکلات زیست‌محیطی نظیر خشک شدن تالاب‌ها، ریزگردها و غیره نخواهیم بود.»

وی خطاب به مخالفان سدسازی تاکید کرد: این گروه در فهم سیاست‌ها و رویکردهای جدید وزارت نیرو دچار سوء‌تفاهم شده‌اند. اگر این وزارتخانه مسئله بازنگری در طرح‌های مدیریت آب را مطرح کرده به مفهوم توقف پروژه‌های سدسازی نیست. کسانی که با سدسازی مخالف هستند اقلیم ایران را نشناخته‌اند. در اقلیم خشک ایران ما ناگزیر به ذخیره آب هستیم. میدانی تاکید کرد: اقلیم ایران و اروپا با یکدیگر متفاوت است. 90 درصد محصولات کشاورزی ایران از اراضی آبی به دست می‌آید درحالی‌که اروپاییان غذای خود را با استفاده از آب سبز تامین می‌کنند.

وی ادامه داد: آب کلانشهر 10 تا 12 میلیون نفری تهران را نمی‌توان بدون ساخت سد تامین کرد. عقل حکم می‌کند که به گذشته به دیده عبرت نگاه کنیم و عاقلانه و منصفانه، ضعف‌های خود را رفع کنیم. اما در تصمیم‌گیری دچار افراط و تفریط هم نشویم. این مقام مسئول بیان کرد: وزارت نیرو قصد دارد برنامه بلند‌مدتی برای آب کشور تدوین کند اما متاسفانه هنوز سند مهمی مانند طرح آمایش سرزمین، در اختیار این وزارتخانه قرار نگرفته که وضعیت استقرار صنایع و جمعیت کشور را شناسایی و براساس آن برنامه‌ریزی کند.

کشاورزان اعتراض دارند

کشاورزان شهرستان میناب از ساخت سد استقلال در این شهرستان ناراضی‌اند و بر این باورند که حق‌آبه کشاورزان صرف تامین آب شرب مردم بندرعباس شده‌است. «آنها معتقدند سد سرنی، وضعیت را برای‌شان وخیم‌تر می‌کند. به گفته محمد هنربخش، مجری پروژه سد سرنی، تصفیه‌خانه مدرنی که در قالب این پروژه به بهره‌برداری خواهد رسید، در ثانیه دو متر مکعب آب را تصفیه می‌کند. یک متر مکعب آب از طریق خطوط انتقال سد سرنی به این تصفیه‌خانه منتقل می‌شود و یک میلیون متر مکعب دیگر هم از طریق سد سرنی به تصفیه‌خانه خواهد رسید.

این سد تامین 19 میلیون مترمکعب آب شرب و 9 میلیون متر مکعب حق‌آبه محیط‌زیست را در سال به عهده خواهد داشت. هنربخش با اشاره به اینکه سد سرنی و تصفیه‌خانه آن با اعتبارات بانک توسعه اسلامی ساخته خواهد شد، بیان کرد: 87 میلیون یورو حجم اعتبارات این پروژه است که طی یک قرارداد با بانک توسعه اسلامی تامین خواهد شد. سهم ایران در اجرای این پروژه هم حدود 70 میلیارد تومان است. با توجه به تخصیص به‌موقع اعتبارات، این پروژه در سه ماهه اول سال 2019 افتتاح خواهد شد. به گفته وی این سد یک سد خاکی با هسته رسی است.

«شرکت ملی ساختمان» پیمانکار ساخت بدنه سد است و مناقصه برای انتخاب پیمانکار ساخت تصفیه‌خانه ادامه دارد. مجری پروژه سد سرنی در گفت‌وگو با «فرصت‌امروز» درباره سخنان مطرح شده در زمینه احتمال آلودگی آب سد به مواد آلی و تولید گاز سولفید هیدروژن (مشابه مشکلاتی که در سد استقلال وجود داشت) تاکید کرد: چنین مشکلی در ارزیابی‌های سد وجود ندارد. وی ادامه داد: از آنجا که سد سرنی با اعتبارات بانک توسعه اسلامی ساخته می‌شود، مطالعات زیست‌محیطی برای اجرای این پروژه به‌درستی انجام شده‌ است.

راستی آزمایی سخنان مجریان طرح

هدف اولیه ساخت سرنی، تامین آب کشاورزی منطقه بود. مدیرعامل شرکت توسعه  منابع آب و نیروی ایران در مراسم آغاز عملیات اجرایی این سد، از تغییر اهداف ساخت اضافه شدن بحث تامین آب شرب به اهداف اولیه ساخت سد خبرداد. عباسقلی جهانی در گفت‌وگو با «فرصت‌امروز» بیان کرد: مطالعات اجرای این پروژه از مدت‌ها پیش انجام شده بود اما به دلیل عدم صرفه‌ اقتصادی ساخت آن متوقف شد. وی افزود: مجریان طرح به دنبال تغییر اهداف ساخت سد بودند. با اضافه کردن عنوان تامین آب شرب به اهداف سد، ساخت آن توجیه‌پذیر می‌شود.

زیرا تامین آب شرب برای دولت‌ها یک ضرورت است و محاسبات اقتصادی در اجرای چنین پروژه‌هایی، دخالت چندانی ندارند. عضو سابق شورای‌عالی جهانی آب سخنان خود را با طرح این پرسش ادامه داد: باید دید که آیا در محاسبه قیمت تمام شده آب، دقت لازم انجام شده ‌است. با توجه به نزدیکی به دریا، شیرین کردن آب دریا اقتصادی‌تر از ساخت سد سرنی است یا خیر؟ بنابراین سخنان مجریان طرح باید راستی‌آزمایی شود.

رضازاده، مدیر عامل شرکت توسعه منابع آب و نیروی ایران در مراسم افتتاحیه به نقل از استاندارد هرمزگان اعلام کرد: ذخیره‌سازی سیلاب‌ها و آب رودخانه‌های شیرین برای تامین آب شرب مردم منطقه، اقتصادی‌تر از شیرین کردن آب دریاست. دالوند، معاون عمرانی استاندار هرمزگان هم در سخنان خود گفت: براساس برنامه‌ریزی‌های جدید قرار است در منطقه جاسک و بشاگرد جمعیت بیشتری اسکان و این منطقه توسعه یابد. درنتیجه باید برای استقرار جمعیت جدید برنامه داشته باشیم.