صادرات نرم‌افزار نصف شد

تولید و طراحی نرم‌افزار در ایران همیشه با پیچ و خم‌های زیادی روبه‌رو بوده و هست. در چند سال گذشته برنامه‌نویسان زیادی به امید ساختن آینده خود و کشور، به تولید نرم‌افزارهای کامپیوتری روی آورده‌اند که متاسفانه حمایت چندانی از آنها نشد و بیشتر این برنامه‌نویسان خبره از فعالیت خود دست کشیدند و به بازار کار روی آوردند. آمارها بیانگر آن است که سهم جهانی ایران در تولید نرم‌افزار بسیار ناچیز است و طبق تعریف برنامه پنجم توسعه تاپایان امسال صادرات نرم‌افزار باید 2 درصد از میزان تولید ناخالص ملی را به خود اختصاص دهد که این رقم در حال حاضر تنها حدود 0/7 درصد است.

پیش از این نیز محمدرضا طلایی، رییس اتحادیه صادرکنندگان نرم‌افزار با انتقاد از وضعیت موجود صنعت نرم‌افزار، آخرین آمار صادرات نرم‌افزار را مربوط به سال ۹۲ عنوان کرد و گفت: آمار رسمی از صادرات ۴۰۰ میلیون دلاری در این بخش حکایت دارد اما با این وجود ما معتقدیم که آمار به‌مراتب بیش از این است. چرا که موانع و مشکلات بر سر راه صادرکنندگان نرم‌افزار باعث شده که آمار دقیقی از این بخش اعلام نشود. وی با بیان اینکه گمرکات پروانه صادراتی برای نرم‌افزار صادر نمی‌کنند و به دلیل نبود اسناد مالی، صادرات نرم‌افزار به‌عنوان درآمد داخلی محسوب شده و از قبل آن مالیات دریافت می‌شود، گفت: با وجود گذشت ۱۲ سال از صادرات قانونمند نرم‌افزار، همچنان موانع و مشکلات بر سر راه فعالان این بخش قرار دارد و قوانین کشور در مورد خدمات دانش‌بنیان به روز نیست. 

طلایی افزود: این درحالی است که برای رسیدن به اقتصاد دانش‌بنیان و اقتصاد مقاومتی باید قوانین و مقررات این بخش به روز شود، اما هم‌اکنون قوانین دست و پا گیر در گمرک کشور، مشکلات متعددی را برای شرکت‌های تولیدکننده به وجود آورده است. وی با درخواست از مسئولان برای رفع موانع و مشکلات صادرات نرم‌افزار گفت: مسئولان اجازه دهند با تدوین قوانین نسبت به افزایش صادرات نرم‌افزار اقدام صورت گیرد، چراکه پتانسیل این دانش در جهت رشد صادرات غیرنفتی وجود دارد. رییس اتحادیه صادرکنندگان نرم‌افزار حذف مشوق‌های صادراتی و معضلات به وجود آمده از لحاظ قوانین و مقررات از سال ۸۸ تاکنون را از جمله مواردی برشمرد که انگیزه‌ای برای اعلام صادرات نمی‌گذارد. طلایی با بیان اینکه قانون کپی رایت در سال ۷۹ به تصویب مجلس رسیده اما هنوز اجرایی نمی‌شود، گفت: دولت و مجلس باید اجرای این قانون را پیگیری کنند.

براساس گزارش مرکز پژوهش‌های مجلس، سهم صادرات نرم‌افزار در کشور از سال 84 با افت روبه‌رو بوده است و از حدود 1/5 درصد به 0/73 درصد در سال ۱۳۹۲ و سپس به 0/56 درصد در سال ۱۳۹۳ کاهش پیدا کرده است. این درحالی است که طراحی نرم‌افزار یکی از صنایع پردرآمد در جهان محسوب می‌شود و کشورهای نه‌چندان پیشرفته‌ای مانند هند و پاکستان، در این زمینه حرف‌های زیادی برای گفتن دارند و سرنوشت اقتصاد کشور خود را به این صنعت گره زده‌اند. براساس آمارهای منتشر شده از مجموع تجارت جهانی صنعت نرم‌افزار در سال ۲۰۱۳ رقمی در حدود ۴۵۷ میلیارد دلار بوده که این رقم در سال ۲۰۰۸ حدود ۳۰۰ میلیارد دلار رسید و در چند سال رشدی در حد 50 درصد را تجربه کرده است.

امیر وحید، طراح اپلیکیشن‌های تلفن همراه درباره مشکلات برنامه‌نویسان موبایلی به «فرصت امروز» گفت: در حال حاضر بزرگ‌ترین مشکل نبود قانون کپی رایت در کشور است که آسیب‌های جدی به فعالان این بخش وارد می‌کند. وی افزود: این مشکل به قدری در بین برخی طراحان اپلیکیشن رواج یافته که با کمی استفاده از برنامه‌ها می‌توان متوجه شد که تمامی محتویات مربوط به کتاب‌ها یا اپلیکیشن‌های دیگر است که تنها عمل کپی شدن در آن صورت گرفته است. طراح اپلیکیشن «اطلاعات پرواز فرودگاه‌ها» درباره وعده‌های وزارت ارتباطات خطاب به برنامه‌نویسان نیز گفت: شاید حمایت‌هایی صورت گرفته باشد اما اطلاع‌رسانی در این رابطه به قدری کم است که همه فعالان این حوزه از تسهیلاتی که می‌توانند استفاده کنند با‌خبر نیستند.

وحید با اشاره به پتانسیل ایران برای ارتقای سطح کیفی اپلیکیشن‌های تلفن همراه گفت: با سرمایه‌گذاری‌های بهتر می‌توان کیفیت خروجی برنامه نویسان را بالا برد تا بتوانیم در بازار‌های جهانی سهمی را به کشور خود اختصاص دهیم. وی افزود: در حال حاضر حدود 20 میلیون گوشی هوشمند در دستان مردم کشور است که علاقه زیادی دارند تا از برنامه‌هایی استفاده کنند که به زبان فارسی طراحی شده و با فرهنگ ایرانی سازگار است وسرمایه‌گذاران می‌توانند از این بازار استفاده مناسب کنند و درآمدزایی خوبی داشته باشند. این برنامه‌نویس درباره برنامه‌ریزی‌های صورت گرفته برای آینده صنعت نرم‌افزار کشور نیز گفت: متاسفانه چشم‌اندازی برای این صنعت وجود ندارد و این درحالی است که کشوری مانند امارات برنامه‌ریزی‌ها و سرمایه‌گذاری‌های زیادی را برای سال‌های آینده انجام داده است که می‌تواند صنعت نرم‌افزاری خود را بسیار ارتقا بخشد. 

طراح اپلیکیشن «اطلاعات پرواز فرودگاه‌ها» درباره تاثیر لغو تحریم‌ها بر صنعت نرم‌افزاری کشور اظهار کرد: لغو تحریم‌ها کمک زیادی به این بخش می‌کند و به طراحان این اجازه را می‌دهد تا راحت‌تر با شرکت‌های خارجی مثل اپل در ارتباط باشند و اپلیکیشن‌های خود را از طریق «اپ استور» یا «گوگل‌پلی» در اختیار کاربران سراسر جهان قرار دهند. وی افزود: از طرفی هم اگر تحریم‌ها لغو شوند پای شرکت‌های خارجی نیز می‌تواند به ایران باز شده و بازار رقابتی ایجاد شود که کمک زیادی به ارتقای کیفیت خروجی برنامه‌نویسان و طراحان ایرانی می‌شد.

علی پورمختار، برنامه‌نویس و فعال حوزه نرم‌افزار نیز با اشاره به حمایت دولت از برنامه‌نویسان به «فرصت امروز» گفت: وجوه اداره شده وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات می‌تواند کمک زیادی به این بخش کند اما باید توجه داشت که نیاز بازار فقط اپلیکیشن موبایلی نیست؛ شکی نیست که نرم‌افزار ایران غیر ‌از برنامه‌ریزی، به یک جهت‌دهی نیاز دارد؛ هم‌اکنون در ایران تنها نرم‌افزارهای اداری، مالی تولید می‌شود و این درحالی است که باید جهت‌دهی به سمت سایر نرم‌افزارها نیز باشد. وی افزود: صنعت نرم‌افزار در ایران با مشکلات زیرساختی عدیده‌ای روبه‌رو است، اما تلاش‌های بسیاری برای رفع این مشکلات و رسیدن به ایده‌آل‌ها صورت گرفته است.

پورمختار در ادامه گفت: از مشکلات پیش‌روی شرکت‌های تولید‌کننده نرم‌افزار در ایران می‌توان مشکلاتی همچون بالا بودن هزینه‌های تولید نرم‌افزار و عدم رعایت قانون کپی رایت را نام برد که باعث شده صنعت نرم‌افزار ایران نتواند به جایگاه واقعی خود دست پیدا کند. این برنامه‌نویس افزود: دولت باید بیشتر مشوق سرمایه‌گذاران بخش‌خصوصی باشد تا سرمایه خود را در این حوزه صرف کنند و البته این تضمین را به آنها بدهد که سرمایه‌شان هرچه سریع‌تر به سوددهی خواهد رسید.