شناورشدن نرخ سود بانکی؛ شاید وقتی دیگر

نرخ سود بانکی باید یک باشد یا شناور؟ و چرا پس از سال‌ها بحث در این مورد هنوز نظام بانکی کشور به جواب مناسبی نرسیده است؟ برخی از فعالان اقتصادی، از تعیین دستوری نرخ سود بانکی گله‌مند هستند و در مقابل برخی دیگر با رد شناور‌سازی نرخ سود بانکی به دنبال ساز و کاری برای رهیافت مناسب اقتصادی در این زمینه هستند. اما به راستی کدام راهکار به نفع نظام بانکی و اقتصاد کشور است؟ در این زمینه با کارشناسان اقتصادی به گفت‌وگو نشستیم.

ساختار اقتصاد ایران ظرفیت سود شناور را ندارد

دکتر میر‌معینی، کارشناس بازار سرمایه در مورد نرخ سود بانکی در گفت‌وگو با «فرصت‌امروز» گفت: نرخ سود بانکی خود تابع شاخص‌های اقتصادی است و مهم‌ترین علل رشد نرخ سود بانکی تورم است؛ تورم هم خود تابع دیگر شاخص‌های اقتصادی است و تا مشکل تورم حل نشود، مشکل نرخ سود بانکی هم حل نمی‌شود.

وی تاکید کرد: باید چرخه‌ای به‌وجود آید تا ساختار اقتصادی درست شود. طبعا اگر چشم‌اندازاقتصاد کشور به لحاظ مهار تورم و سایر توابع اقتصادی اصلاح نشود، متناسب‌سازی نرخ سود بانکی هم صورت نمی‌گیرد. این موضوع را نباید فراموش کنیم که نرخ سود بانکی تابع نرخ تورم است و زمانی می‌توانیم از بهبود نرخ سود بانکی حرف بزنیم که تورم هم بهبود یابد که خوشبختانه دولت در این زمینه گام‌های خوبی برداشته است.

دکتر معینی افزود: در این زمینه باید بحث رکود را هم در نظر گرفت. در حال حاضر، هنوز تکلیف رکود مشخص نیست و معلوم نیست که آیا برنامه‌های دولت در این زمینه به ثمر می‌نشیند یا خیر. سیاست اقتصادی پول و سیاست کشوربه‌هم پیوسته هستند و باید در یک نظام جامع اقتصادی دیده شوند. این موضوع که رشد اقتصادی و توسعه اقتصادی فارغ از دیگر شاخص‌ها باشند، نگاه جامعی نیست.

وی همچنین در مورد نرخ سود بانکی غیر‌دستوری گفت: ساختار اقتصادی این اجازه را نمی‌دهد که نرخ سود بانکی ما شناور باشد. از طرفی، ساختار اقتصادی ما ظرفیت رقابتی‌شدن را ندارد. نرخ سود بانکی شناور، بستر خاص خود را می‌خواهد که اکنون در ایران این بستر فراهم نیست. با آزاد‌سازی اقتصاد و رقابتی کردن فضای کسب‌و‌کار شاید بتوان در آینده نسبت به آزاد‌سازی نرخ سود بانکی امیدوار بود.

دکتر معینی اظهار کرد: نکته دوم اینکه باید برای رتبه‌بندی بانک‌ها شرکت‌هایی ایجاد شوند، ولی متاسفانه این سیستم ارزیابی اکنون وجود ندارد و زمانی‌که چنین شرکت‌هایی را نداریم نمی‌توان گفت نرخ سود بانکی را براساس یکی از معیار‌ها عرضه کنند. خیلی از بسترها در اقتصاد رقابتی هستند، ولی در اقتصاد ایران اجرا نشده است، به‌دلایل فرهنگی اقتصاد ما تئوری‌های لازم را متناسب با اقتصاد توسعه‌مند ندارد. نظام اقتصادی ما گریبانگیر بسیاری از مشکلات است. این کارشناس اقتصادی در پایان افزود: در طرح تحول اقتصادی دولت یکی از موارد مهمی که دیده شده، اصلاح نظام بانکی و سیاست پولی بوده است، اگر اقتصاد آزاد داشته باشیم و این اقتصاد متناسب با تئوری‌های روز باشد و در فعالیت و توسعه اقتصادی براساس برنامه و مکتب خاص آن پیش برویم به یقین شاهد موفقیت و رشد اقتصاد خواهیم بود.

نقش مهم بانک‌ها در رونق تولید

دکتر ابراهیم رزاقی، کارشناس اقتصادی در گفت‌وگو با «فرصت امروز» در مورد نرخ سود بانکی گفت: برای شکوفایی اقتصاد کشور نرخ سود بانکی باید مشخص باشد. در شرایط کنونی و در شرایطی که تورم بالاست، سود سپرده‌گذار از بانک، تقریبا نصف نرخ تورم است. غیر ‌از سپرده‌گذاری‌های ویژه برخی سپرده‌ها خفته است و سپرده‌گذاران در بلند‌مدت با این پول کار اقتصادی نمی‌کنند و فقط سود آن را برای تامین مخارج جاری خود استفاده می‌کنند، به این ترتیب، این دسته از سپرده‌گذاران ضرر می‌بینند.

رزاقی با اشاره به تسهیلات بانک‌ها برای تولید‌کنندگان گفت: تسهیلات بانک‌ها برای تولید‌کنندگان ارزان و به نفع آنهاست. صرف‌نظر از قدرت خرید در ازای وام، این تسهیلات رشد تولید به‌وجود می‌آورند و با عرضه زیاد تولیدات تولید‌کنندگان تورم کاهش پیدا می‌کند.

این کارشناس افزود: در شرایط کنونی متاسفانه برخی دستگاه‌ها به‌گونه‌ای عمل می‌کنند که به‌دنبال تولید نیستند و عموما تسهیلات را که از بانک می‌گیرند، به نام تولید به کارهای سودآور دیگر مثل خریدوفروش مسکن و غیره اختصاص می‌دهند. در این صورت، تولید‌کنندگان واقعی دچار مشکل می‌شوند و این امر به ضرر آنهاست، برخی دیگر از بانک‌ها خود واسطه تولید هستند، خودشان دلالی‌ها و سوداگری و سود آوری‌هایی را به‌وجود می‌آورند. باید این دسته و گروه‌ها شناسایی شوند و با آنها مبارزه قاطع و برخورد شدید شود تا این‌گونه فعالیت‌های غیر‌تولیدی از بین بروند. وی همچنین در مورد نرخ سود غیر‌دستوری افزود: در برخی موارد دولت یارانه تولید را کنترل می‌کند، یعنی بخشی از سود یارانه تولید را خود دولت می‌گیرد که به آن وام تکلیفی می‌گویند و بانک‌ها را مجبور می‌کنند سود اندک دریافت کنند و سود پایین‌تری را به تولید‌کنندگان می‌دهند که این به ضرر بانک‌ها است و بانک‌ها از این محل ضرر می‌کنند.

وی تاکید کرد: در شرایط فعلی، حجم فعالیت غیر‌تولیدی سوداگرانه افزایش پیدا می‌کند، بهره‌ها بالا می‌رود و تولید‌کنندگان واقعی نمی‌توانند از تسهیلات بانکی به درستی استفاده کنند. بانک‌ها هم از این وضعیت متضرر می‌شوند و نمی‌توانند خدمات شایسته‌ای را به تولید‌کنندگان بدهند. این در حالی است که نرخ سود بانکی هم در شکل دستوری آن، به بانک‌ها ضرر می‌رساند، با این وجود تا زمانی که رفتار دولت با بانک‌ها و تولید‌کنندگان عوض نشود نمی‌توان به تغییر شرایط امیدوار بود.