شبکه نامرغوب آب را هدر می دهد

ورود غیر‌متخصص‌ها به موضوع بازرسی در صنعت آب و فاضلاب سبب شده لوله و اتصالات نامرغوب در شبکه‌های توزیع به کار گرفته شود. در نتیجه نه تنها هزینه بهره‌برداری از شبکه‌های توزیع به دلیل اضافه‌شدن هزینه تعمیرات مکرر برای دولت افزایش پیدا کرده‌است، بلکه میزان هدررفت آب هم روندی صعودی را طی می‌کند. 

هزینه تولید هر متر مکعب آب شرب هزار تومان است. سالانه میلیاردها تومان از درآمدهای نفتی کشور صرف ساخت سدها و تصفیه‌خانه‌ها برای تامین آب مورد نیاز جمعیت ساکن در ایران می‌شود، اما هنوز از نظر هدر رفت آب در شبکه، با استانداردهای جهانی فاصله معناداری داریم. میزان تلفات آب در شبکه توزیع آب شرب ایران حدود 30 درصد بوده و این رقم 16 درصد از متوسط‌های جهانی بیشتر است. بسیاری از شرکت‌های آب و فاضلاب به دستگاه‌های نشت‌یاب مجهز نبوده و فقط زمانی متوجه ترکیدگی در لوله‌های انتقال آب می‌شوند که حجم زیادی از این ماده حیاتی از درون شبکه خارج شده و آسفالت خیابان را تخریب کند.

در واقع متولیان امر قادر به تشخیص ترک‌های جزئی نیستند. این مسئله سبب می‌شود نتوانند به موقع وارد عمل شده و از هدر رفت بیشتر آب جلوگیری کنند. در نتیجه آب‌شربی که به‌زودی تامین آن یکی از معضلات اصلی بسیاری از نقاط مرکزی و شرقی کشور خواهد شد، از دسترس خارج می‌شود. مسئله زمانی بغرنج‌تر می‌شود که تولیدکنندگان لوله و اتصالات صنعت آب از ورود محصولات بی‌کیفیت که عمر مفید آنها بسیار پایین است، خبر می‌دهند. آنها بر این باورند که تلفات شبکه‌های توزیع آب نیز به دلیل همین محصولات بی‌کیفیت، رو به افزایش است. 

مناقصه عامل اصلی افت کیفیت

عباس دوستی، معاون فنی شرکت دوستی یکی از کسانی است که معتقد است: استفاده از لوله و اتصال‌های نامرغوب در صنعت آب کشور روندی صعودی به خود گرفته‌است. وی در گفت‌وگو با «فرصت امروز» با اشاره به اینکه 80 درصد هدررفت آب در شبکه‌های توزیع به دلیل استفاده از لوله و اتصالات نامرغوب است، بیان می‌کند که برگزاری مناقصه برای واگذاری پروژه‌ها به پیمانکاران، سبب شده آنها همه تلاش خود را برای کاهش قیمت‌ها انجام دهند، در نتیجه از محصولات بی‌کیفیت‌تر در پروژه‌ها استفاده می‌کنند. 

دوستی اضافه می‌کند که براساس ضوابط موجود باید قطعات استفاده شده در شبکه توزیع، یکسری استانداردهای خاص را داشته باشد اما از آنجا که بحث بازرسی پروژه‌ها به بخش خصوصی واگذار شده، به راحتی مسئله کیفیت به فراموشی سپرده می‌شود.  وی بر این باور است که کارشناسان شرکت‌های بازرسی از کیفیت محصول و ماهیت جنس اطلاعی ندارند؛ در نتیجه زمینه ورود محصولات بی‌کیفیت به پروژه‌ها به راحتی فراهم می‌شود. معاون فنی شرکت دوستی مخالفت خود را با حضور بخش خصوصی در بخش بازرسی پروژه‌های صنعت آب اعلام می‌کند. 

شرکت‌های بازرسی از آب گل آلود ماهی می‌گیرند

داوود خزایی، مدیر عامل و رییس هیات‌مدیره «شرکت مهندسین مشاور نیک نامان توسعه صنعت آریانا»، به‌عنوان یک شرکت فعال در بخش بازرسی، اظهارات تولیدکنندگان در زمینه وجود غیر‌متخصص‌ها در بازرسی از پروژه‌های آب را تایید می‌کند.  وی می‌گوید: «وقتی آب گل آلود شود، همه از آن ماهی می‌گیرند.»

خزایی درباره اینکه چرا شرکت‌های بازرسی به تعهدات خود در زمینه نظارت دقیق بر اجرای پروژه‌های آب عمل نمی‌کنند، عنوان می‌کند که حضور کمرنگ کارشناسان شرکت‌های آب و فاضلاب برای نظارت بر عملکرد کلی بازرسان و برگزاری مناقصه برای واگذاری پروژه‌ها سبب شده تا بازرسان هم به وظیفه خود عمل نکنند. 

وی در ادامه، سخنان خود را این‌گونه تکمیل می‌کند که بازرسان برای برنده شدن در مناقصه حداقل قیمت را پیشنهاد می‌کنند، در نتیجه برای کاهش هزینه‌های خود از نیروهای متخصص و متعهد استفاده نمی‌کنند. در چنین شرایطی پولی که در جریان مناقصه دریافت می‌کنند برای آنها صددرصد سود ایجاد می‌کند. همچنین آنها برای سرپوش‌گذاشتن به ضعف‌های پیمانکارانی که بر پروژه‌های آنها نظارت دارند، رشوه دریافت می‌کنند، در نتیجه این شرکت‌ها در تجارتی دو سر سود مشارکت می‌کنند. 

رییس هیات‌مدیره مهندسین مشاور نیک نامان کاهش عمر مفید شبکه‌های توزیع، افزایش هزینه‌های تعمیر و نگهداری شبکه و حتی اجرای دوباره برخی پروژه‌ها را مهم‌ترین تاثیرات ضعف بازرسان، بر صنعت آب و فاضلاب کشور می‌داند. وی معتقد است که اگر شبکه‌ای با استانداردهای لازم در شهرها پیاده شود، هزینه تامین آب کاهش یافته و به 10 درصد ارقام فعلی خواهد رسید. زیرا یک شبکه سالم علاوه بر عمر مفید منطقی، فقط هزینه نگهداری را به دولت تحمیل می‌کند و لازم نیست هزینه‌های هنگفت برای تعمیر آن پرداخت شود. 

خزایی راهکارهایی هم برای حل این مشکل ارائه کرده و می‌گوید که باید مبنای مناقصات امتیاز فنی شرکت‌های بازرس باشد، ضمن آنکه یک هزینه معقول و منطقی به‌عنوان حداقل هزینه مشارکت در مناقصات برای شرکت‌های فعال در نظر گرفته شود. 

بر عملکرد بازرس‌ها نظارت داریم

اگرچه رییس هیات‌مدیره مهندسین مشاور نیک‌نامان بر این باور است که مجازات قانونی برای ضعف بازرسی‌ها وجود ندارد و بیمه شدن پروژه‌ها مفری برای افرادی شده که کار خود را به درستی انجام نمی‌دهند، معاون فنی شرکت دوستی هم می‌گوید که شرکت‌های آب و فاضلاب بازرسان را به حال خود رها کرده‌اند، اما حمیدرضا تشیعی، معاون نظارت بر بهره‌برداری شرکت مهندسی آب و فاضلاب کشور به «فرصت امروز» می‌گوید که بر فعالیت این شرکت‌ها نظارت کافی وجود دارد. 

وی ادامه می‌دهد که ‌معاونت راهبردی ریاست جمهوری مشابه سایر رسته‌های پیمانکاری و مشاور، به شرکت‌های بازرسی بخش آب هم تایید صلاحیت می‌دهد. شرکت‌های آب و فاضلاب نیز موظفند از بازرسانی که از مراجع ذی‌صلاح رتبه دریافت کرده‌اند، استفاده کنند. 

تشیعی می‌گوید که سالانه عملکرد شرکت‌های بازرسی ارزیابی می‌شود و در صورت ضعف عملکرد، این شرکت‌ها در فهرست سیاه وزارت نیرو قرار می‌گیرند، فعالیت آنها متوقف شده و گاهی رتبه آنها سلب می‌شود. وی معتقد است که نارضایتی از عملکرد شرکت‌های بازرسی موردی بوده و بیشتر در آب و فاضلاب‌های روستایی شاهد برخی کاستی‌ها هستیم. در نتیجه این موارد خاص را نمی‌توان به کل کشور تعمیم داد.