شاه‌ کلید نجات آب کشور در دستان بخش کشاورزی

کنترل مصرف آب راهی ندارد جز اینکه وزارت جهاد کشاورزی و وزارت نیرو همگام با هم برای اجرای این کار عزم‌شان را جزم کنند. محمد حسین کریمی‌پور، رئیس سابق کمیسیون کشاورزی اتاق بازرگانی در گفت‌وگو با «فرصت‌امروز» وزارت جهاد کشاورزی را رگولاتوری معرفی می‌کند که ابزاری برای کاهش مصرف آب در دسترس ندارد. به اعتقاد وی، باید وزارت نیرو از طریق کنترل برق مصرفی در چاه‌های کشاورزی یا نصب کنتور حجمی روی منابع تامین‌کننده آب در مزارع و باغات، مصرف را کنترل کند.

رئیس سابق کمیسیون کشاورزی اتاق بازرگانی معتقد است: اگر به بهره‌وری به مفهوم تولید ماده خشک یا به مفهوم رابطه ارزش افزوده ایجاد شده با واحد آب مصرفی توجه کنیم، ایران نه در منطقه، نه در جهان و نه در کشورهایی با وضعیت مشابه، شرایط مناسبی ندارد. در فلسطین اشغالی سرانه مصرف آب برای هر نفر 9 بار کمتر از ایران است. اما با همین آب ناچیز و جمعیتی که یک دهم ایران است، تولیدات کشاورزی این کشور به بازارهای اروپا صادر می‌شود. فلسطین اشغالی یکی از کشورهای پیشرو در تولید میوه، سبزی و نوبرانه است. وضعیت تولید در این کشور نشان می‌دهد که رابطه مستقیم و معنا‌داری بین حجم آب مصرفی و حجم تولید محصولات کشاورزی یا ارزش تولید محصولات کشاورزی وجود ندارد. تکنولوژی، مدیریت و کاربرد مکانیزاسیون همچنین استفاده از روش‌های جدید، چنین تولیدی را رقم زده‌است.

مصرف بخش کشاورزی به 50 میلیارد برسد

هدایت فهمی، معاون دفتر برنامه‌ریزی کلان آب و آبفای وزارت نیرو با اشاره به اینکه سهم بخش کشاورزی در برنامه‌ریزی‌‎های جدید باید به 50 میلیارد متر مکعب برسد، بیان می‌کند: در حال حاضر مصرف ناخالص آب در بخش کشاورزی حدود 92 میلیارد متر مکعب و مصرف خالص آب در این بخش اگر آب برگشتی را به حساب نیاوریم، حدود 72 تا 75 میلیارد متر مکعب است. برای رسیدن به استانداردهای جهانی باید حدود 20 تا 30 میلیارد مترمکعب مصرف آب در این بخش کاهش یابد.

وی اضافه می‌کند: تاکنون برای مصرف آب حدی متصور نبوده‎ایم، سالانه حدود 100 میلیارد متر مکعب آب در کشور مصرف می‌کردیم. 92میلیارد متر مکعب از این میزان در بخش کشاورزی، حدود 7-6 میلیارد متر مکعب در بخش شرب و 2 میلیارد متر مکعب هم در بخش صنعت مصرف می‎شد. به اعتقاد فهمی، در بخش کشاورزی باید هرگونه افزایش سطح زیر کشت به‌صورت افقی منتفی شود. به کشت فراسرزمینی و مفهوم آب مجازی توجه شود و با توسعه کشت در گلخانه‌ها و تلاش برای افزایش راندمان این بخش، از کاهش تولید محصــولات کشـــاورزی جلوگیری شود.

سطح اراضی آبی کاهش یابد

کاهش بی‌محابای سطح اراضی آبی بخش کشاورزی نکته‌ای است که غلامرضا حیدری کارشناس آب و بازنشسته وزارت جهاد کشاورزی به آن اشاره و تاکید می‌کند: باید سطح زیر کشت اراضی آبی در بخش کشاورزی کاهش یابد. وی به «فرصت امروز» درباره راهکارهای حفظ امنیت غذایی می‌گوید: نباید در تولید اقلام اصلی و کالاهای غذایی شامل گندم، برنج، روغن، شکر فقط به تولید داخلی متکی بود. البته تاکنون هم هیچ‌گاه نتوانسته‌ایم تمام نیازهای خود را در داخل تامین کنیم. 

به گفته حیدری، کاهش ضایعات محصولات کشاورزی به مفهوم صرفه‌جویی در آب است. ضمن آنکه باید با نگاه پایداری و توجه به شرایط محیطی، الگوی کشت برای کشور تدوین کنیم، یعنی محصولات کم آب‌خواه را در اراضی کشاورزی کشت کنیم. وی ادامه می‌دهد: سبزی و صیفی، خیار و هندوانه محصولات آب بری هستند که افزایش میزان ضایعات آنها در زمان توزیع، مقدار زیادی آب را هدر می‌دهد، در نتیجه باید علاوه بر اینکه در کشت آنها دقت ‌شود، به سیستم‌های توزیع و بسته‌بندی این محصولات هم توجه جدی صورت گیرد.

این کارشناس آب، توسعه کشت گلخانه‌ای و استفاده از روش‌های نوین آبیاری را راهکارهایی می‌داند که بهره‌وری آب درایران را افزایش می‌دهد. اما کشت گلخانه‌ای به دلیل نیاز به سرمایه‌گذاری گسترده را فرمول مناسبی برای شرایط فعلی ایران نمی‌داند. وی تاکید می‌کند: باید برای هر متر مربع زمین برنامه‌ریزی شود و کار اصولی و علمی در بخش کشاورزی انجام گیرد تا هزینه و درآمد در این بخش از نظر اقتصادی همخوان شود. در چنین شرایطی استفاده از آب هم منطقی خواهد شد.