سودای مقابله با شهرفروشان

ریه‌هایی که دیگر نفس نمی‌کشند، این شاید بهترین تعریف از شرایط ساخت‌و‌سازها در شهری باشد که اگر روزگاری به‌عنوان یک نقطه خوش و آب و هوا شناخته می‌شد امروز باید بسیاری از روزهای سال را در انتظار بارش باران باشد تا حداقل نفس کشیدن در دل آن ممکن باشد. پایتخت ایران که از چند دهه پیش به دلیل توسعه ناهمگون ملی به‌عنوان تنها منبع برای دستیابی به امکانات رفاهی و اقتصادی مطرح شد با گذشت دهه‌های طولانی همچنان مهاجرپذیرترین شهر کشور است و برای حل مشکل سیل مهاجران کوتاه‌ترین راه ممکن یعنی ساخت‌و‌سازهای بی‌رویه را برگزیده است.

این ساخت‌و‌سازها زمانی شدت یافت و خطرناک شد که شهرداری تهران بهترین و کوتاه‌ترین راه برای کسب درآمد در مدیریت این ساخت‌و‌سازها دید و مدیریت شهر را با فروش شهر ترکیب کرد. هرچند در نخستین ماه‌های اتخاذ این تصمیم، کارایی و افزایش درآمدها در نظر آمد اما با گذشت مدتی کوتاه مشخص شد این رویه جنبه‌های تخریبی بسیاری خواهد داشت و فروش آسمان شهر به برج سازان شاید آینده را تیره کند.

این اخطار‌ها در دولت یازدهم به وزارت راه و شهرسازی راه یافت تا آخوندی و معاونانش به‌عنوان یکی از اصلی‌ترین مخالفان این طرح وارد شوند و اعلام کنند شورای عالی شهرسازی جلوی ادامه این روند را خواهد گرفت. با وجود این پیگیری‌ها در عمل شورا نتوانست سرعت فروش تراکم و تغییر کاربری را کنترل کند تا جایی که به نظر می‌رسد آخوندی دست به دامان برنامه ششم شده تا شاید قوانین بالادستی بتوانند در این حوزه کاری انجام دهند؛ قوانینی که این بار بر عملکرد کمیسیون ماده 5 نظارت سختگیرانه اعمال خواهند کرد. 

این کمیسیون که طبق قانون باید به ریاست استاندار یا فرماندار کل و با عضویت شهردار و رئیس انجمن شهرستان تشکیل شده و بر تصویب طرح‌های تفصیلی شهری و تغییرات آنها در هر استان نظارت کند، در عمل در حوزه‌های ساخت‌و‌ساز نیز ورود کرده و محل انتقادات بسیاری شده است. از این رو بحث درباره آن و محدود کردن فعالیت هایش به برنامه ششم نیز کشیده شده تا شاید به وسیله آن بتوان فروش شهر را کنترل کرد.

شهر را فروختیم و پولش را خرج کردیم

یک کارشناس عمران معتقد است هرچند در طول ماه‌های گذشته صحبت‌های زیادی درباره تغییر فرآیند مجوز ساختمان مطرح شده، اما مشکل ما در این عرصه بسیار عمیق است و باید برای آن فکری جدی کرد. احمدرضا سرحدی در گفت و گو با «فرصت امروز» عنوان کرد: مسئولان وزارت راه و سازمان نظام مهندسی در ماه‌های گذشته بحث‌های مختلفی در این رابطه مطرح کرده‌اند و حتی این سخن‌ها نیز مطرح شده که محل صدور مجوز از شهرداری به سازمان نظام مهندسی منتقل شود، هرچند این حرف تا عملی شدن راهی طولانی پیش رو دارد و شاید حتی عملیاتی نیز نباشد، اما می‌تواند نظارت‌ها بر ساخت‌و‌ساز را افزایش دهد.

به گفته وی آنچه در سال‌های گذشته در شهرداری‌های پس از جنگ برای ساخت‌و‌ساز خرابی‌ها کلید خورد و اعلام شد هزینه شهر از خودش در می‌آید حجم ساخت‌و‌سازها را به‌شدت افزایش داد و در سال‌های گذشته نیز کمیسیون ماده 5 این مسیر را شتاب بخشید. آنچه در این بین اهمیت دارد تغییر در نوع نگاه و به وجود آوردن درآمدهایی پایدار برای شهرداری است. اگر در راستای رسیدن به این هدف فعالیت‌های کمیسیون ماده5 کنترل شود می‌توان امیدواری‌هایی داشت.

رئیس انجمن انبوه‌سازان تهران نیز پیگیری محدود کردن مجوز تراکم فروشی در تهران را به فال نیک گرفته و معتقد است در شرایطی که اوضاع پایتخت در ابعاد مختلف به دلیل ساخت‌و‌سازهای بی‌رویه به هم ریخته پیگیری مسولان برای گنجاندن این موضوع در برنامه شش توسعه می‌تواند به آینده مقابله با شهر فروشی کمک کند. حسن محتشم در گفت‌وگو با «فرصت امروز» تاکید کرد: هدف از رشد و توسعه شهر، افزایش رفاه ساکنان است. موضوعی که در تهران مورد غفلت قرار گرفته و برای ساکنان مشکلاتی را به وجود آورده است.

وی با تاکید بر اینکه نگاه درآمدمحور به تراکم فروشی نمی‌تواند برای تهران چاره‌ساز باشد، توضیح داد: اینکه شهرداری تهران به درآمد نیاز دارد تا شرایط را برای مدیریت تهران فراهم کند امری پذیرفتنی است، اما اینکه برای رسیدن به درآمد لازم به سمت فروش تهران برویم قطعا چاره کار نیست. محتشم خاطرنشان کرد: اگر شهرداری نیاز به درآمد دارد باید آن را با هیأت دولت مطرح کرد تا با پیگیری‌های لازم قانونی شرایطی برای به دست آوردن درآمدهای پایدار شهری به وجود آید، دولت هم می‌تواند راه را بر این درآمدهای ببندد و هم می‌تواند برای شهرداری یک منبع درآمدی جدید به وجود آورد. 

هرچند تا ارائه نهایی برنامه ششم توسعه به مجلس و البته قانون نهایی که از سوی نمایندگان تصویب می‌شود نمی‌توان انتظار داشت به شکل قطعی طرحی در نظر گرفته شود اما صرف تغییر رویکرد دولت و تلاش برای استفاده از قوانین بالادستی برای جلوگیری از فروش شهر می‌تواند امری مهم برای تهران باشد؛ شهری که در سال‌های گذشته ضربه‌های بسیاری از محل شهرفروشی خورده و مقابله با آن اگر الان اتفاق نیفتد شاید فرصت را برای همیشه از بین ببرد.