سه پایه‌ای كه زیر پای سعودی‌ها را خالی كرد

كره شمالی را عجیب‌ترین كشور دنیا می‌دانند. درباره این كشور داستان‌ها و روایت‌های عجیب و غریب زیادی نقل شده و چون كسی به درون آن راه ندارد، امكان تایید و تكذیب این روایت‌ها هم وجود ندارد. اما عجایب دنیا فقط در كره شمالی خلاصه نشده‌ است. به تازگی توجه رسانه‌های جهان به‌ویژه در غرب به كشور عجیب دیگری جلب شده كه در بعضی موضوعات از كره شمالی هم عجیب‌تر است. تنها كشور جهان كه به نام خاندان حاكمش خوانده می‌شود، تنها كشور جهان كه زنان در آن حق رانندگی ندارند و تنها كشور جهان كه نزدیك‌ترین رفتارها به داعش، در آن رفتار و سیاست رسمی است.

عربستان سعودی این روزها در كانون توجه رسانه‌های جهان است. به طوری‌كه مجله اكونومیست كه به ندرت و هر دهه یك بار مصاحبه‌ای با سران كشورها منتشر می‌كند، در روزهای اخیر سراغ وزیر دفاع و فرزند پادشاه این كشور رفته و مصاحبه‌ای پنج ساعته با او انجام داده ‌است. آنچه باعث شده اكنون عربستان چنین زیر ذره‌بین رسانه‌های جهان قرار بگیرد که گویی كشوری تازه كشف شده ‌است، اقدامات این كشور و موقعیت منطقه‌ای كه در آن واقع شده و از همه مهم‌تر، پیش‌بینی درباره تزلزل قدرت عربستان است.

آنچه اكنون به‌عنوان عربستان سعودی می‌شناسیم از دهه 1930 شكل گرفته ‌است. كشف نفت در نیمه قرن بیستم، قدرت و موقعیت استراتژیك این كشور را در منطقه و جهان شكل داد و حالا افول نفت كه به نظر می‌رسد روندی بلندمدت باشد، این قدرت و موقعیت را كم‌سو و كم‌سوتر می‌كند. حكومت سعودی‌ها در عربستان بر سه پایه استوار بود: ایدئولوژی وهابی، نفت و حمایت آمریكا. هر سه این پایه‌ها اكنون لق شده‌اند.

چهره خشن و غیرانسانی و ناسازگار با جهان امروز وهابیت، جایی برای دفاع یا تكیه بر آن باقی نگذاشته و حاكمان سعودی را با دوگانگی ویران‌كننده‌ای روبه‌رو كرده ‌است. اگر این ایدئولوژی را كنار بگذارند دیگر عربستان، عربستان سعودی نخواهد بود و اگر به حمایت از آن ادامه دهند، در دنیا جایی نخواهند داشت.نفت دیگر تنها كالای ارزشمند بازار انرژی جهان نیست و عربستان هم تنها تولیدكننده یكه‌تاز این بازار.

آمریكا خود در بازار انرژی قدرتی تعیین كننده شده و بازار معطل تصمیم عربستان نمی‌ماند. همین موجب شده كه پایه سوم قدرت سعودی‌ها یعنی آمریكا هم از دست برود. رئیس‌جمهور آمریكا به صراحت از ضرورت تغییر سیاست داخلی و خارجی عربستان سخن می‌گوید و رسانه‌های آمریكایی، عربستان را باعث بی‌ثباتی منطقه می‌دانند. جدال لفظی میان مقامات سعودی و آمریكایی به رسانه‌ها كشیده شده و پیمانه هم‌پیمانی شكسته شده و سبوی رفاقت جایش را به كرنومتر رقابت داده ‌است.

این فقط به آمریكا محدود نیست و دولت‌های اروپایی را هم شامل می‌شود. گزارش‌ سازمان اطلاعات خارجی آلمان كه به تازگی منتشر شد و در آن درباره سیاست خارجی تهاجمی و بی‌ثبات كننده سعودی‌ها هشدار داده شده، بخشی از همین روند است. مقامات آلمان ادعا كردند كه این گزارش محرمانه بوده و نباید به رسانه‌ها راه می‌یافته، اما به نظر می‌رسد آنچه این روزها در رسانه‌های غربی علیه عربستان سعودی منتشر می‌شود، بخشی از تغییر بزرگی است كه روی داده و ادامه خواهد یافت.

کارشناس مسائل بین‌الملل