سال نو به امید محصولاتی نوآور

حوزه سلامت و تغذیه یکی از حوزه‌های پراهمیت جهانی است که متأسفانه در کشور ما طی سال‌های اخیر با توجه به مشکلات آب و هوا به علاوه به‌روز‌رسانی شیوه‌های تقلب و تخلف، این حوزه دستخوش تغییرات منفی زیادی بوده است. در این بین افرادی هستند که در تلاشند با استفاده از ایده‌های نو به علاوه در نظر گرفتن هرچه بیشتر دانش روز دنیا و پایداری سلامت محیط زیست و سلامت انسان به این مسیر کمک کنند. کاوه رحمانی فرح، مدیر تعاونی دانش‌بنیان ‌«‌فرآور آبزی پارس گلستان‌»‌ ‌و عضو هیأت علمی دانشگاه ارومیه است. رحمانی که در حوزه فرآوری محصولات شیلاتی تخصص دارد با ایده تولید سوسیس و کالباس ماهی به میدان تغذیه آماده تا در این زمینه تجربه‌های ناموفق همکاران خود را جبران کرده و با فرمولاسیونی جدید و علمی بازار وسیع این بخش را در دست بگیرد.در ادامه گفته‌‌های وی را در خصوص مسیری که طی کرده و جایگاه امروز شرکت دانش‌بنیانش خواهید خواند.

پایان نامه دانشگاهی شروع مسیر تازه‌ای برای تولید یک محصول

حیدری در خصوص تجربه‌های تحصیلی خود و همچنین ورود به حوزه‌ای که امروز کمتر کسی در آن موفق شده می‌گوید: سال‌های 84تا 86 دانشجوی کارشناسی ارشد فرآوری محصولات شیلاتی بودم. این حوزه یک رشته میان رشته‌ای بین حوزه تغذیه و شیلات است که من برای ارائه پایان‌نامه دانشگاهی‌ام روی گونه‌های برخی ماهی‌ها که در شمال کشور تولید بسیار ولی مصرف پایینی داشتند کار می‌کردم. ماهی آزاد یکی از انواع این ماهی‌ها بود که قیمت پایینی هم داشت اما در کشور علاقه‌ای به مصرف آن وجود نداشت، کار تحقیقاتی من برای بهره‌گیری از این گونه‌های ماهی مرا به سمت تولید سوسیس و کالباس ماهی سوق داد.

سال 88 برای تولید این محصول با فرمولاسیون جدید و انحصاری، محصول را ثبت اختراع کردم و تولید آزمایشگاهی آن انجام شد. تفاوت‌های ویژه این محصول با انواع سوسیس و کالباس مرغ و ماهی اصلی‌ترین وجه تمایز آن است که می‌تواند بازار وسیعی را برای تولید‌کننده رقم بزند.

بزرگ‌ترین مشکل بازار که برطرف شده است

کاوه رحمانی فرح، در خصوص بازار مشتریان این محصول می‌گوید: این فرآورده به‌عنوان یکی از محصولات پرطرفدار در دنیا مخصوصا برای افرادی که بوی ماهی را نمی‌پسندند مورد توجه است و خطوط تولید گسترده آن در کشورهایی که علاقه زیادی به غذاهای آماده و شیلاتی دارند روزانه هزاران تن سوسیس و کالباس متنوع را وارد بازار می‌کند، این در حالی است که ذائقه و سلیقه ایرانی‌ها قدری متفاوت است و بیش از هرچیزی از بوی زهم ماهی و شیلات دوری می‌کنند.

از این رو بسیاری از افرادی که در این راه قدم گذاشته‌اند، در نهایت به دلیل اینکه پروسه تولید خود را مشابه تولید سوسیس و کالباس مرغ و گوشت در نظر گرفته‌اند، به شکست منجر شده و همین موضوع مرا بر آن داشت تا این مسئله را با استفاده از دانش و علوم تخصصی برطرف سازم و محصول تولیدی با روش پیشنهادی ما اصلاً بوی بد ماهی را نخواهد داد، چنانچه در تولیدهای آزمایشی این مسئله بارها آزمایش و تأیید شده است و بزرگ‌ترین مشکل این حوزه که منجر به شکست تولیدکنندگان می‌شد برطرف شده است.

خدمات هدفمند پارک‌های علم و فناوری

رحمانی فرح توضیح می‌دهد، از ابتدای کار همه چیز بر مبنای دانش پیش می‌رفت اما برای ثبت مالکیت معنوی و احراز هویت نیاز به ثبت یک شرکت داشتم. همچنین با توجه به مزایایی که پارک‌های علم و فناوری برای فعالان حوزه دانشی دارند تصمیم گرفتم شرکت خود را در پارک علم و فناوری گلستان ثبت کنم. معافیت‌های مالیاتی و معافیت‌های گمرکی که برای شرکت‌های دانش‌بنیان در نظر گرفته شده به علاوه معرفی شرکت‌ها و فعالیت‌هایشان در بازارهای تجاری توسط پارک یکی از مهم‌ترین محرک‌ها برای حرکت به جلو خواهد بود.

مثلاً ‌«‌جشنواره بین‌المللی تجاری‌سازی فناوری‌های پیشرفته‌»‌ ‌که با هدف آشنایی تجار و سرمایه‌گذاران ایرانی مقیم خارج از کشور با ایده‌های مخترعان و پژوهشگران، تجاری‌سازی طرح‌ها و حمایت از صادرات محصولات شرکت‌های دانش‌بنیان ایرانی در دوبی برگزار می‌شود می‌تواند دریچه خوبی برای یافتن سرمایه‌گذار برای کار ما باشد و ممکن است در سال نو با حمایت سرمایه‌گذاران خارجی و داخلی بتوان محصولات نوآور را وارد بازار کرد.

وی تصریح می‌کند: البته در کشورهای پیشرفته و حتی بسیاری از کشورهایی که همزمان با ما روی پارک‌های علم و فناوری تمرکز کرده‌اند خدمات و توجه به حوزه‌های دانشی بسیار بیشتر است و تمام خدمات ارائه شده به شرکت‌های دانش‌بنیان به صورت هدفمند ارائه می‌شود و همین مسئله موجب می‌شود که مشکلات ایده‌پردازان و صاحبان شرکت‌های دانش‌بنیان با حمایت پارک‌ها هرچه سریع‌تر برطرف و محصول دانش‌بنیان با سرعت بیشتری تولید شود و به بهره‌برداری برسد.

بازار بکر مصرفی

این کارشناس در خصوص بازار مصرف‌کننده محصول می‌گوید: برای حضور موفق در بازار تیم بازاریابی و اقتصادی ما فعالیت‌های گسترده‌ای انجام داده و پس از تحقیقات فراوان به این مهم دست یافتیم که مشتری این محصول از کودکان و نوجوانان گرفته تا حتی میانسالان و کهنسالان می‌توانند باشند اما هرچه سن فرد پایین‌تر باشد گرایش به این محصولات بیشتر است. نکته مهم‌تر اینکه بررسی‌ها نشان می‌دهد، افرادی که تمایل به مصرف آبزیان ندارند به مصرف انواع سوسیس و کالباس آن گرایش نشان داده‌اند و طعم و بوی این محصولات آنها را به خوبی راضی می‌کند.

رحمانی فرح در ادامه می‌گوید: سرانه مصرف آبزیان در کشور ما نصف سرانه استاندارد جهانی است و همین مسئله موجب شده تا در سند چشم‌انداز، افزایش مصرف آبزیان مورد توجه مسئولان قرار گیرد که تولید این محصولات هم‌راستا با اهداف بلند‌مدت کشور است و همین مسئله می‌تواند کمک شایانی به افزایش سرعت برای طی طریق باشد.

واردات پاسخگوی نیاز جامعه نیست

این کارشناس در خصوص چرایی عدم واردات محصول به کشور می‌گوید: همان‌طور که پیش از این گفتم مردم ایران ذائقه خاص خود را دارند و غذاهایی را که بوی زهم و تند بدهند، مصرف نمی‌کنند اما در اغلب کشورها مخصوصا کشورهای جنوب شرق آسیا که این محصول در حجم‌های انبوه تولید و صادر می‌شود، مشکلی با بوی غذا ندارند و حتی گرایش خوبی هم به این بو دارند.

از این رو باید این محصولات بوزدایی شده و سپس به ایران وارد شود و این یعنی تولید یک محصول جدید و دانش‌بنیان که هر شرکتی حاضر به پذیرفتن ریسک آن نیست. همچنین تاریخ انقضای این محصول در بهترین حالت 30 روز است و این زمان کمی برای ورود به کشور و مصرف محصول است از این رو شاید واردات آن چندان کارساز نباشد و نیاز است تا محصول مخصوص مخاطب ایرانی تولید شود.

مزیت‌های محصول و بازار

نخستین مزیت تولید برای این محصول، بازار آماده و تشنه‌ای است که با توجه به تحقیقات ما با معرفی محصول به خوبی به سمت مصرف آن حرکت می‌کنند، همچنین سود بالای 50 درصد برای تولیدکننده و مواد اولیه ارزانی که به خوبی در دسترس است می‌تواند از دیگر مزیت‌های این کار باشد. به علاوه زمان برگشت سرمایه در این کار که 15ماه در نظر گرفته شده هم می‌تواند محرکی قوی برای سرمایه‌گذار باشد.

سلامت محصول و رساندن میکروب آن به صفر و تنوع بیش از 70مدل سوسیس و کالباس و ماهی برای ذائقه‌های مختلف هم از جمله مزیت‌ها برای شخص مصرف‌کننده است که ترغیب کنندگی بالایی را برای خرید به همراه خواهد داشت.

و اما دغدغه‌های ایده‌پرداز

مسئله اصلی برای شرکت ما تأمین سرمایه برای تولید انبوه محصول است که با توجه به نیاز به سرمایه‌ای حدود 10میلیارد تومان برای تولید استاندارد 10 تن از محصول در یک شیفت کاری، پیدا کردن سرمایه‌گذار برای این بخش قدری مشکل است و نیاز داریم تا از سوی دولت یا یک سرمایه‌گذار بخش‌خصوصی حمایت شویم.

وی در پاسخ به اینکه چرا به صورت مشارکتی با تولیدکنندگان فرآورده‌های گوشتی وارد عمل نمی‌شوید، می‌گوید: عدم وجود ضمانت اجرایی برای ورود به حوزه مشارکت هم در بازار بسیار پایین است و مشارکت کردن با شرکت‌های فعال که در بازار هستند می‌تواند منجر به حذف ما از بازار شود، در واقع تجربه نشان داده برخی شرکت‌ها با اخذ دانش فنی ما با توجه به وجود منابع کافی برای فعالیت و همچنین در دست داشتن شبکه‌های بزرگ توزیع به راحتی صاحب ایده را پس می‌زنند و بازار را به نام خود تمام می‌کنند. از این رو فعلا بزرگ‌ترین دغدغه ما پیدا شدن سرمایه‌گذار مناسب و مطمئن برای کار است تا بازار انحصاری این محصول را با توجه به همه تلاش‌ها و فعالیت‌های علمی چند ساله به دست بگیریم.

مکانیزم‌های درآمدزایی متنوعند

مدیر این شرکت دانش‌بنیان در خصوص مکانیزم‌هایی که برای درآمدزایی تعریف کرده‌اند، می‌گوید: اصلی‌ترین مدخل کسب درآمد ما از فروش محصولاتی متنوعی است که قرار است تولید شود اما استفاده از ضایعات محصول و تولید و فروش محصولات ثانویه هم می‌تواند منبعی برای درآمدزایی در این کار باشد.   به علاوه فروش لایسنس مواد اولیه که به آن خمیر ماهی گفته می‌شود هم می‌تواند یکی از روش‌های درآمدزایی شرکت باشد تا سایر شرکت‌های دست پایین با استفاده از فرمولاسیون و مواد اولیه ما محصول مشابه را تحت نظر ما تولید کنند.

***

دکتر عیسی گلشاهی:

تولیدی که نباید به آن شک کرد

بیش از 15 سال پیش گروهی تلاش برای تولید سوسیس و کالباس ماهی را در استان آذربایجان آغاز کردند، در آن زمان خمیر ماهی در کشور در دسترس نبود و تولید مواد اولیه بزرگ‌ترین مشکل آن گروه برای محصول بود که همین مسئله به‌رغم بازار خوب مصرفی موجب تعطیل شدن کار شد و بعد از آن شرکت‌های دیگری شروع به تولید مواد اولیه یا همان خمیر ماهی برای تولید سوسیس و کالباس ماهی کردند، اما یکی از بزرگ‌ترین موانع این محصول برای توزیع و مصرف گسترده در کشور ذائقه مردمان ایران است که این مسئله می‌تواند توسط کارشناسان صنایع غذایی و شیلات مرتفع شود.

در حال حاضر بسیاری از کشورهای دنیا در حال تولید این محصول هستند و ذائقه مشتری را یافته و سالانه میلیون‌ها دلار از این صنعت درآمدزایی می‌کنند، اما سرمایه‌گذاران ما از ترس نبود مشتری یا عدم توانایی تغییر در ذائقه مشتری، وارد این حوزه نمی‌شوند.

صرفه اقتصادی بالا

بزرگ‌ترین مزیت ورود به این حوزه صرفه اقتصادی آن برای تولیدکننده است و جالب است بدانید محصول نهایی تولید شده ارزان‌تر از سوسیس و کالباس گوشت و مرغ محاسبه می‌شود، چراکه انواع ماهی‌های کم مصرف در بازار مانند کپور نقره‌ای یا ماهی‌های ریز که از چرخه مصرف حذف شده‌اند به خوبی قابل استفاده برای این صنعت هستند و مقایسه قیمت این ماهی‌ها با گوشت قرمز یا مرغ کاملا نشانگر توجیه اقتصادی این محصول است.

بخش اصلی که سرمایه‌گذاران از آن می‌ترسند، عدم اقبال عمومی است که البته توجه به این مسئله که همواره هر محصول جدیدی که وارد بازار شود چند ماه زمان لازم است تا نظر مشتری را جلب کرده و بازار خود را به دست آورد، در این فاصله باید تبلیغات مناسب برای فرهنگ‌سازی در این خصوص صورت گیرد و مزیت‌های این محصول برای مشتری پررنگ شود.

البته تجربه تولید ناگت میگو و مصرف زیاد آن در بازارهای داخلی نشان می‌دهد مردم به ضرورت مصرف محصولات شیلاتی پی برده‌اند و این مشتریان زودتر به سوی فرآورده‌های شیلاتی رو می‌آورند و تنها نیاز است مقداری وقت و انرژی برای جلب توجه مشتری صرف کنیم.

صادراتی که لازم نیست

بازار بکر داخلی به حدی نیاز به این محصولات دارد که بعید است بتوان به صادرات محصول فکر کرد و تولید بالای این محصول هم در کشور به خوبی مصرف می‌شود و تمرکز روی مشتری داخلی بسیار بهتر جواب می‌دهد اما در خصوص بازارهای صادراتی هم به هر روی می‌شود کار کرد، تنها نیاز است ذایقه آنها را هم دریابیم و توان رقابت با محصولات بین‌المللی را هم داشته باشیم. آسیای جنوب شرقی شاید بهترین گزینه برای صادرات این فرآورده‌ها باشد.

مدیر کل دفتر بهبود کیفیت فرآورده‌ها و توسعه بازار شیلات ایران

ارتباط با نویسنده: shokoofehmirzaee@yahoo.com