زاغه‌نشینانی که میلیونر نیستند

حاشیه نشینی، یا به عبارتی زاغه نشینی، پدیده‌ای است که نمی‌توان بر آن یک برچسب مشخص زد. در واقع نمی‌توان زاغه‌نشینی را پدیده‌ای صرفا اقتصادی، اجتماعی و... دانست. عواملی که باعث بروز حاشیه‌نشینی می‌شوند، پر تعدادند و ابعادی که تحت تاثیر این موضوع قرار می‌گیرد، بسیار وسیع است. اما شاید یکی از بارزترین بخش‌هایی که در هر کشور تحت تاثیر تبعات زاغه‌نشینان قرار می‌گیرد، بخش اقتصاد باشد.

زاغه‌نشین‌ترین کشورها کدامند؟

اغلب کشورهایی که با مشکل حاشیه‌نشینی روبه‌رو هستند جزو کشورهای درحال توسعه طبقه‌بندی می‌شوند. در واقع رقمی حدود یک‌سوم از شهرستان‌ها در کشورهای درحال توسعه با مشکل زاغه‌نشینی روبه‌رو هستند. گرچه آمار کاملا دقیقی از تعداد افراد ساکن در حاشیه شهر‌ها وجود ندارد و عدم دسترسی به اطلاعات معتبر، مشکلی همیشگی در این میان بوده است، اما برخی کشورها نسبت به دیگر کشورها، آمار زاغه‌نشینی بالاتری دارند و در این بین سهم آفریقا و آسیا بیش از دیگر نقاط جهان است:

کیب تاون؛ آفریقای جنوبی: این شهر بالغ بر 400هزار نفر زاغه‌نشین دارد که حدود 40درصد آنها افراد زیر 19 سال هستند. پس از فروپاشی قانون آپارتاید، در آفریقای جنوبی، شهرهای این کشور، روند رو به توسعه‌ای را طی کردند و در طول این توسعه، زاغه‌نشینی بخش بزرگی از مشکل این کشور شد.

کیبرا؛ نایروبی، کنیا: یکی از بزرگ‌ترین و خبرسازترین مناطق زاغه‌نشینی در آفریقای جنوبی، منطقه کیبراست. تاکنون تلاش‌های زیادی برای کنترل و مهار این منطقه از سوی مقام‌های دولتی صورت گرفته که اغلب آنها بی‌نتیجه بوده‌اند.

بمبئی؛ هند: جالب است که برخلاف اغلب زاغه‌های جهان که در حاشیه شهرها و خارج از محدوده قانونی شهر تشکیل می‌شوند. زاغه نشینان هندی در قلب بمبئی زندگی می‌کنند. این منطقه که همیشه مورد توجه روزنامه نگاران و مجامع خبری بوده است،. حتی توجه فیلمسازان را هم جلب کرده و لوکیشن فیلم مشهور میلیونر زاغه نشین که اسکار 2008 را برنده شد، در همین منطقه واقع شده بود.

اورنگی، کراچی، پاکستان: در سال‌های اخیر، اورنگی به‌عنوان یکی از بدنام‌ترین و بزرگ‌ترین زاغه‌های آسیا معروف شده است. این منطقه نه‌تنها در زمینه درگیری‌های قومی و مذهبی مشکلات متعددی دارد، بلکه پناهگاه هزاران حاشیه نشین را نیز به وجود آورده که به گفته مسئولان منطقه‌ای، آمار بالای خشونت، فساد و جرم را نیز به خود اختصاص داده است.

مضرات زاغه‌نشینی چیست و چه باید کرد؟

مشکلاتی مانند عدم امنیت، افزایش جرم خیز بودن منطقه، فساد و کاهش سطح بهداشت و سلامت، شایع‌ترین مشکلات منطق زاغه‌نشین هستند. اما زاغه‌نشینی به لحاظ اقتصادی، باری مضاعف بر دوش دولت‌ها می‌گذارد. برای مثال:

اشتغال و نیروی کار: اغلب جوانان زاغه‌نشین یا به مشاغل کاذبی مانند: دست‌فروشی و تکدی‌گری اشتغال دارند، یا در انواع جرائم شرکت می‌کنند. با توجه به نیاز کشورهای در حال توسعه به نیروی کار ارزان و فراوان، به نظر می‌رسد زاغه‌نشینی تاثیری مستقیم در هدر رفت نیروی انسانی دارد.

هزینه‌های درمان و بهداشت: یکی از پیامدهای مهم زاغه‌نشینی، کاهش شدید سطح سلامت و بهداشت در منطقه است. کاهش سلامت مساوی است با افزایش شیوع بیماری‌های واگیردار، انگلی و ویروسی و مقدمه‌ای برای ورود این بیماری‌ها به بخش‌های مرفه شهرهای در حال توسعه. این مسئله هزینه‌های زیادی را از وزارت بهداشت و درمان کشورها هدر می‌دهد تا جلوی گسترش بیماری در چنین مناطقی گرفته شود.

اما برای کنترل این وضعیت برخی کشورها راهکارهایی را اتخاذ کرده‌اند که تا حدودی مفید بوده‌اند، الجزایر یکی از کشورهای شمال آفریقاست که سال‌هاست برای مبارزه با حاشیه‌نشینی تلاش می‌کند. دولت این کشور از سال 2005طرحی به نام «الجزایر بدون حاشیه نشین» را با حمایت سازمان ملل در دستور کار خود قرار داده. خوان کلوس، مدیر اجرایی این برنامه معتقد است رشد سریع الجزایر در طول دهه‌های گذشته و افزایش سرعت مهاجرت از روستاها به شهرها، مقدمه‌ای شده بر افزایش تعداد زاغه‌نشینان. بر این اساس، توسعه زیرساخت‌های روستایی و ایجاد امکانات برای کنترل نرخ مهاجرت، یکی از اساسی‌ترین اهداف در برنامه این کشور بوده است.

مراکش از دیگر دولت‌هایی است که تلاش کرده برای مهار زاغه‌نشینی اقداماتی صورت دهد. با توجه به اینکه در طول سال‌های اخیر، زاغه‌نشینان مراکشی، به سبب نامناسب بودن ساختار و بافت مناطق زندگی، متحمل خطراتی چون آوار، آتش‌سوزی و دیگر مشکلات مشابه می‌شدند، دولت مراکش تلاش کرده با ایجاد تسهیلاتی، میزان آسیب‌پذیری مسکن زاغه‌نشینان را کاهش دهد. با این روش، هزینه‌های دولتی برای درمان مجروحان و آسیب دیده‌ها، بازسازی و اسکان مجدد زاغه‌نشینان به نصف می‌رسد.