روسیه را فراموش کنید، امنیت انرژی اروپا، در اروپا تأمین می‌شود

با توجه به اینکه روابط روسیه و اتحادیه اروپا هم‌اکنون در پایین‌ترین سطح قرار دارد، زمان مناسبی برای نشستن طرفین بر سر میز مذاکره جهت انعقاد قراردادهای جدید انرژی نیست. با این حال در روز چهارم سپتامبر سال جاری میلادی، کنسرسیومی از شرکت‌های انرژی اروپایی نظیر Shell، OMV و... . قراردادی را با گاز پروم به منظور مشارکت در ساخت و بهره‌برداری از خط لوله نورد استریم 2 به امضا رساندند. با ظرفیت انتقال 55میلیارد متر مکعب گاز طبیعی در سال، نورد استریم 2 که روسیه و آلمان را از طریق دریای بالتیک به یکدیگر متصل می‌کند، ظرفیت خط لوله نورد استریم 1 که فرآیند ساخت آن از سال 2011 آغاز شده است را به دو برابر افزایش خواهد داد.

با این حال جای تعجب نیست که چشم‌انداز واردات گاز طبیعی بیشتر از روسیه با مخالفت‌های شدیدی مواجه شده است. تحلیلگران و کارشناسان کمیسیون اروپا معتقدند احداث هرگونه خط لوله جدید و واردات گاز بیشتر از روسیه سبب افزایش تسلط مسکو بر بازارهای گاز اروپا شده و روس‌ها هر زمان که اراده کنند می‌توانند صادرات گاز به برخی کشورهای شرق اروپا را متوقف کنند. این کارشناسان همچنین هشدار دادند که هرگونه افزایش واردات گاز از روسیه اروپا را بیش از پیش به مسکو وابسته خواهد کرد.

با این وجود به نظر می‌رسد که بیشتر منتقدان متوجه نکته اصلی همکاری‌های اروپا و روسیه در حوزه انرژی نیستند. اگرچه ممکن است گسترش احداث خط لوله‌های جدید انتقال گاز به سود برخی از کشورهای عضو اتحادیه اروپا نباشد، اما در مجموع احداث چنین خط لوله‌هایی برای اروپا مفید و سودمند خواهد بود. ساخت این خط لوله‌ها کشورهای عضو اتحادیه اروپا را بیش از پیش به یکدیگر متصل کرده و در همین راستا خط لوله نورد استریم 2 ایده بسیار خوبی جهت اتصال و یکپارچگی هرچه بیشتر بازارهای گازی اروپا است. اینکه چطور تا امروز کشورهای اروپایی از طریق خط لوله‌ها به یکدیگر متصل نشده‌اند موضوعی است که اروپا باید خود جواب این پرسش را بدهد و این مسئله ارتباطی با تلاش روسیه جهت افزایش سلطه بر بازار انرژی اروپا ندارد.

قدرت اتصال

برای بررسی دقیق چرایی صحیح بودن این موضوع، باید نگاهی فراتر از این فرضیه و تحلیل‌های ساده‌انگارانه که افزایش صادرات گاز روسیه به اروپا موجب افزایش برتری سیاسی مسکو می‌شود، داشت. همانطور که تحلیلگران اروپایی به درستی تشخیص داده‌اند، بحران اوکراین سبب شده تا کشورهای اروپایی مقاومت بیشتری در برابر سوء‌استفاده‌های گازپروم از خود نشان دهند. به عقیده اغلب کارشناسان و تحلیلگران بازارهای انرژی در اروپا، افزایش خط لوله‌ها و اتصال کشورهای اروپایی خصوصا در مرکز و شرق این قاره سبب خواهد شد تا گاز طبیعی به صورت کاملا آزادانه در اتحادیه اروپا به گردش درآید. نبود چنین خط لوله‌هایی که کشورهای اروپایی را به یکدیگر متصل می‌کند تا امروز بزرگ‌ترین تهدیدی است که امنیت انرژی اروپا را تهدید می‌کند.

تامین ظرفیت ذخیره‌سازی لازم جهت واردات و انبار کردن گاز طبیعی مایع (LNG) از جمله دیگر روش‌های تأمین امنیت انرژی اروپا به شمار می‌رود. باید اعتراف کرد که نبود امکان ذخیره‌سازی گاز LNG از جمله نقاط ضعف موجود در اتحادیه اروپا است که کشورهای عضو این اتحادیه باید در سریع‌ترین زمان ممکن نسبت به رفع آن اقدام کنند. در نهایت به نظر می‌رسد این کشورهای عضو اتحادیه اروپا هستند که باید امنیت انرژی در این قاره را از طریق اعمال اصلاحات داخلی و فراهم کردن زمینه لازم جهت بهره برداری از زیرساخت‌های مورد نیاز فراهم آورند. بسیاری از منتقدان همچنین هزینه‌ها و توجیه اقتصادی پروژه نورد استریم 2 را زیر سوال برده‌اند. این دسته از کارشناسان روی هزینه‌های پروژه و همچنین عدم نیاز به افزایش ظرفیت ذخیره گاز طبیعی در اروپا تمرکز کرده و از این منظر به این پروژه می‌نگرند. 

انتقاد دیگری که کارشناسان به نورد استریم 2 وارد می‌دانند عدم رشد تقاضا برای گاز در اروپا است. این موضوع از اهمیت بسیار زیادی برخوردار است، چرا‌که تقاضا برای گاز طبیعی در اروپا به سرعت رو به کاهش است. شکی نیست که پروژه نورد استریم 2 از ابعاد سیاسی نیز برخوردار است. شرکت گازپروم روسیه سال‌ها قبل اعلام کرده بود که این شرکت قصد دارد تا از طریق احداث یک خط لوله جدید اوکراین را دور بزند، چراکه اوکراین از دید روسیه یک کشور غیرقابل اعتماد برای انتقال گاز روسیه به اروپا بوده و کی‌یف سعی دارد تا با استفاده از دست بالاتر خود در زمینه انتقال گاز روسیه به اروپا در خرید گاز با قیمت ارزان‌تر استفاده کند. خط لوله نورد استریم 1 نخستین تلاش روسیه جهت نیل به این هدف بوده و با توجه به کنسل شدن پروژه ساوت استریم و همچنین متوقف شدن پروژه ترکیش استریم، خط لوله نورد استریم 2 ادامه تلاش مسکو جهت اجتناب از اوکراین برای صادرات گاز خود به اروپا است.

برای یک قاره وابسته به گاز طبیعی، وجود منابع جدیدی جهت واردات انرژی مورد نیاز خبر بسیار خوبی است. اما برای تأمین امنیت انرژی در اروپا به نظر می‌رسد کشورهای عضو باید ابتدا با قوانین نامناسب و فساد مبارزه کرده و گام‌های لازم جهت تکمیل بازارهای داخلی انرژی را بردارند. گفتنی است که این گام‌ها باید در ورشو، بوداپست، صوفیه و بروکسل برداشته شده و مسکو ارتباط چندانی با این موضوع ندارد.

منبع: مجله گاز طبیعی اروپا