روایت‌های متناقض از آزادسازی نرخ سفرهای هوایی

چهار مجوز از میان 40 درخواست، این آخرین اظهارنظر سازمان هواپیمایی کشوری درباره روند صدور مجوز برای آغاز به کار ایرلاین‌های جدید در صنعت هوایی ایران است، صنعتی که اگر در سال‌های گذشته به دلیل تحریم‌ها و محدودیت‌های اقتصادی کمتر مورد توجه بخش خصوصی قرار می‌گرفت، این روزها با موجی جدید از علاقه برای ورود به این صنعت روبه‌روست.

شاید اصلی‌ترین علت شکل‌گیری این تغییر رویکرد لغو قطعی تحریم‌هایی باشد که در طول چند سال گذشته شاید بیشترین فشار را به صنعت هوایی ایران وارد کرده است. ممنوعیت فروش یا اجاره هواپیماهای جدید به ایرلاین‌های ایرانی، محدودیت جدی در تامین قطعات و تعمیر هواپیماها و توقف پرواز بسیاری از ایرلاین‌های خارجی به ایران تنها بخشی از شرایط سختی بود که در سال‌های گذشته فعالان عرصه هوایی با آن دست و پنجه نرم کردند.

حالا و با نهایی شدن مذاکرات هسته‌ای صحبت از بهبود اوضاع هوایی ایران نیز به گوش می‌رسد و پیگیری وضعیت مذاکرات دو و چند جانبه اقتصادی کشور نشان از آن دارد که هم هواپیماهای جدید بار دیگر مهمان آسمان ایران خواهند شد و هم می‌توان روی بازگشت ایرلاین‌های بزرگ حساب کرد. این موضوع سبب شده تعداد زیادی از سرمایه‌گذاران علاقه خود را برای ورود به این بخش نشان دهند، علاقه‌ای که البته به نظر می‌رسد برای رسیدن به سر منزل مقصود هنوز راهی طولانی دارد. از یک سو بحث تامین حداقل سرمایه برای ثبت ایرلاین جدید که به 400میلیارد تومان می‌رسد، باعث شده تعدادی از فعالان بخش خصوصی در همان گام نخست کنار بروند و در کنار آن در نظر گرفتن سقف قیمتی برای پروازها نیز مزید بر علت شده است. 

معضل دوم البته از سوی سازمان هواپیمایی با آزادسازی قیمت‌ها قدری بر طرف شد، هرچند این امر به دلیل آنچه فراهم نبودن شرایط بازار خوانده شده لااقل برای ایام پیک سال عملیاتی نیست و طبق اعلام این سازمان در نوروز نیز نرخی توافقی میان سازمان هواپیمایی و ایرلاین‌ها لحاظ خواهد شد. این در حالی است که بسیاری از ایرلاین‌ها در طول سال‌های گذشته با مشکلات جدی در تامین منابع مالی خود روبه‌رو بوده‌اند و به نرخ‌های جدید امید زیادی بسته بودند. موضوعی که شاید اگر فکری برای آن نشود آینده حضور سرمایه‌گذاران جدید در حمل‌و‌نقل هوایی ایران را نیز با چالش جدی مواجه می‌کند.

نیاز به مدیریت یکپارچه و حمایت از سرمایه‌گذاران

یک کارشناس صنعت هواپیمایی معتقد است، در شرایطی که نه دولت توان حمایت قاطع از ایرلاین‌ها را دارد و نه مردم قدرت خرید بالایی پیدا کرده‌اند، مدیریت صحیح بازار و اتخاذ تصمیم‌های قطعی می‌تواند در مسیر واقعی‌کردن قیمت‌ها و حمایت از ایرلاین‌ها اثر بخش باشد.

علی رضا بحیرایی، در گفت‌و‌گو با «فرصت امروز» تصریح کرد: افزایش هزینه‌ها حاصل از گران‌شدن ارز و تورم داخلی به ایرلاین‌ها و سرمایه‌گذاران فعال در آنها زیان زیادی وارد کرده تا جایی که بسیاری از آنها در سال‌های گذشته یا با زیان فعالیت کرده‌اند یا سود خاصی نداشته‌اند. در بسیاری از کشورهای توسعه‌یافته جهان در شرایط این چنینی دولت تلاش می‌کند با ارائه تسهیلاتی با مبالغ زیاد شرایط را کنترل کرده و از ایرلاین‌ها حمایت کند اما در ایران با توجه به محدودیت‌های جدی اقتصادی دولت شاید فراهم کردن شرایط بازار تنها گزینه پیش رو باشد.

وی ادامه داد: هرچند در چارچوب‌آزاد‌سازی نرخ بلیت این امید ایجاد شد که دست ایرلاین‌ها در طراحی نرخی بلیت باز‌تر از گذشته شده و امکان سودآوری فراهم شود اما باز صحبت‌های جدیدی مطرح شده که البته می‌توان آن را در راستای پایین‌بودن قدرت خرید مردم طبقه‌بندی کرد. این موضوع نشان می‌دهد، ما نیاز به یک تصمیم واحد داریم که تمام چارچوب‌های مدنظر را رعایت کرده و به حمایت از سرمایه‌گذارانی بپردازد که قصد ماندن در این بخش را دارند.

علی رضا منظری کارشناس مسائل هوایی اما در گفت‌و‌گو با «فرصت امروز» این مسئله را از طریقی دیگر می‌نگرد. به اعتقاد وی در شرایطی که اوضاع اقتصادی مشخص نیست ایرلاین‌ها باید تلاش کنند مانند تجارب جهانی در این زمینه با طراحی یک واحد محاسبه‌کننده هزینه‌ها و درآمدها وضعیت دقیق خود را در آینده بازار مشخص کنند. منظری تاکید کرد: ‌وقتی ایرلاینی به طور دقیق هزینه‌ها، درآمدها و بازار خود را رصد کند آنگاه می‌تواند نسبت به شرایط مختلف بازار تصمیم‌های قطعی گرفته و خود را با ایام پیک یا ایام کاهش سفر منطبق کند. این امر اگر در کنار سیاست‌های حمایتی سازمان هواپیمایی قرار گرفته و در بازاری شفاف اجرایی شود، قطعا می‌تواند شرایط سرمایه‌گذاران در این حوزه را بهبود ببخشد. 

هرچند نمی‌توان صحبت‌های منظری درباره لزوم به‌روز شدن محاسبات در ایرلاین‌های داخلی را نادیده گرفت و برخی صحبت‌ها که اخیرا از سوی مسئولان مطرح شده نشان می‌دهد در برخی شرکت‌های هواپیمایی مقدمات لازم در حال برداشته شدن است، اما شاید لزوم اندیشیدن شرایطی مناسب برای سرمایه‌گذاران اصلی‌ترین نیاز این روزهای صنعت هوایی ایران باشد. 

لغو تحریم‌ها دروازه‌های جدیدی را به روی ایران گشوده و اگر قدری سیاست‌های جذب سرمایه‌گذاران داخلی تسهیل شود، شاید شانس کشور در ارتقای جایگاه خود در این عرصه به‌شدت افزایش یابد، صنعتی که به اعتقاد وزیر راه و شهرسازی این روزها از اصلی‌ترین پایه‌های توسعه در مناطق کوچک در کشورهای مختلف به حساب می‌آید.

* ارتباط با کارشناس: j.hashemi1992@gmail.com