رقبای چینی در کمین شرکت‌ های دانش بنیان

گرچه جایگاه شرکت‌های دانش‌بنیان در رشد و توسعه کشور و نیز دستیابی به یک اقتصاد دانش‌بنیان، بر کسی پوشیده نیست، اما این شرکت‌ها همچنان با مشکلات عدیده‌ای دست و پنجه نرم می‌کنند که مسیر حرکت آنها در جهت تبدیل علم به ثروت را ناهموار می‌سازد.

گذشته از توان مالی اندک و فقدان سرمایه کافی که به قول معروف «یکی داستان است پر آب چشم!»، رویارویی با رقبای خارجی به‌ویژه شرکت‌های چینی که برای از پا درآوردن رقیب، از هیچ اقدامی فروگذار نیستند هم، چالش بزرگ دیگر این شرکت‌ها برای عرضه محصولات‌شان است.

دکتر محمدتقی احمدیان، رئیس پژوهشکده مهندسی پزشکی دانشگاه صنعتی شریف در این ارتباط به «فرصت امروز» می‌گوید: شرکت‌های دانش‌بنیان توان نمونه‌سازی دارند و می‌توانند قطعات مورد‌نیاز کشور را نمونه‌سازی کنند.

اما برای اینکه این نمونه‌ها را به تولید انبوه برسانند اول نیاز به سرمایه دارند، ثانیا باید امکان عرضه محصولات خود در بازار را داشته باشند، بنابراین شرط توفیق این شرکت‌ها آن است که چنانچه موفق به تولید محصول مورد نیاز کشور شدند، قیمت تمام‌شده این محصول از قیمت کالای مشابه خارجی در شرایط نرمال کمتر یا حداقل برابر با آن باشد و دیگر اینکه شرایطی فراهم شود تا شرکت‌های خارجی به‌ویژه شرکت‌های چینی، شرکت‌های نوپای دانش‌بنیان را از عرصه خارج نکنند.

وی می‌افزاید: روش کار چینی‌ها به این ترتیب است که به مجرد ورود یک محصول داخلی به بازار، همان محصول را با یک‌دهم قیمت وارد بازار می‌کنند تا این رقیب نوپا را از پای درآورند، سپس قیمت محصول را بالا می‌برند. حال این محصولات چینی یا از طریق قاچاق وارد کشور می‌شود یا از مبادی گمرک. اگر از گمرک وارد ‌شود باید تعرفه واردات را بالا ببرند تا کالای چینی نتواند شرکت‌های دانش‌بنیان‌ داخلی را از پا درآورد. اگر هم از طریق قاچاق می‌آید، باید جلوی آنها گرفته شود.

احمدیان با انتقاد از ناکافی بودن تسهیلاتی که صندوق نوآوری و شکوفایی در اختیار شرکت‌های دانش‌بنیان قرار می‌دهد، تصریح می‌کند: تسهیلاتی که این صندوق در اختیار شرکت‌ها قرار می‌دهد معمولا در سطح تولید نیست. وقتی شما صحبت از تولید می‌کنید باید یک خط تولید راه‌اندازی کنید.

راه‌اندازی یک خط تولید هزینه بسیار بالایی دارد و نیازمند ورود سرمایه‌گذار است. اغلب کسانی که نمونه‌سازی می‌کنند قادر به ایجاد خط تولید نیستند چون با بازار آشنایی ندارند، بنابراین باید یک تولیدکننده در کنارشان قرار بگیرد. پس باید با شرکت‌های داخلی مشارکت کنند و به تولید محصول بپردازند، چراکه تولیدکنندگان صنعتی از وضع بازار مطلعند و با نحوه توزیع آشنایی دارند.

این استاد دانشگاه صنعتی شریف، بحث مارکتینگ خارجی را از مهم‌ترین موانع پیش روی شرکت‌های دانش‌بنیان برای عرضه محصولات‌شان می‌داند و اظهار می‌کند: در بحث مارکتینگ محصولات دانش‌بنیان دو بازار مطرح است؛ یکی بازار داخلی و دیگری بازار خارجی. در مورد مارکتینگ داخلی، مسئله چندانی وجود ندارد و اگر مردم را به خرید این کالاها ترغیب کنند، همراهی خواهند کرد. اما مارکتینگ خارج از کشور تابع دو موضوع بسته‌بندی و مسائل سیاسی است.

اگر کالا از بسته‌بندی خوبی برخوردار باشد و ارتباطات سیاسی هم وجود داشته باشد، مشکلی برای صادرات محصولات دانش‌بنیان نخواهید داشت اما اگر ارتباطات سیاسی وجود نداشته باشد، کالای شما را خریداری نمی‌کنند و علاوه بر این، با تبلیغات سوء هم مواجه خواهید بود. در کنار این دو عامل، بحث خدمات پس از فروش نیز اهمیت زیادی دارد که متاسفانه در این زمینه مشکل داریم.

رئیس پژوهشکده مهندسی پزشکی دانشگاه صنعتی شریف، تولید محصولات دانش‌بنیان حوزه پزشکی را دشوارتر از دیگر محصولات دانش‌بنیان ارزیابی و خاطرنشان می‌کند: در حال حاضر چندین شرکت دانش‌بنیان در کشور، شروع به تولید تجهیزات پزشکی کرده‌اند اما تولید و عرضه محصولات پزشکی با تولید و عرضه دیگر محصولات متفاوت است. شما نمی‌توانید یک محصول پزشکی بسازید و آن را وارد بازار کنید، مگر محصولاتی که خارج از بدن انسان قرار می‌گیرند.

عرضه محصولاتی که باید در داخل بدن قرار بگیرند، نیاز به تاییدیه‌های بسیار زیادی دارد. یعنی اگر چنین محصولی تولید کردید، ابتدا باید در بدن حیوانات نصب شود و مدت‌ها کار کند، بعد ببرید نمونه‌سازی کنید و سپس برای دریافت تاییدیه اقدام کنید. بنابراین فرآیند تولید تجهیزات پزشکی بسیار طاقت‌فرساست. اما در مورد تجهیزات پزشکی که خارج از بدن هستند مانند ویلچر یا عصای ویژه و. . . نیاز به طی چنین فرآیندی نیست.

احمدیان با اشاره به حجم بسیار زیاد واردات محصولات پزشکی به کشور، می‌گوید: سالانه حدود 2میلیارد دلار نیازهای پزشکی از دارو گرفته تا تجهیزات وارد کشور می‌شود. البته این عدد بدون احتساب هزینه‌های مربوط به اقلام بزرگ مثل سی‌تی‌اسکن یا ‌ام‌آر‌آی است.

وی با بیان اینکه کاهش سهم واردات محصولات پزشکی نیازمند یک عزم ملی است، می‌افزاید: 2میلیارد دلار برابر است با 7000میلیارد تومان. اگر تنها یک درصد از این میزان را که معادل 70میلیارد تومان می‌شود در بحث رشد و توسعه تجهیزات پزشکی ایرانی و افزایش سرمایه شرکت‌های دانش‌بنیان این حوزه سرمایه‌گذاری کنیم، تاثیر شگرفی را در این حوزه شاهد خواهیم بود.