رقابت روسیه و ایران با آذربایجان برای تأمین گاز مورد نیاز گرجستان

هنگام مذاکرات گرجستان و شرکت گازپروم برای تأمین گاز مورد نیاز تفلیس و همچنین تقاضای گرجی‌ها برای خرید گاز از ایران، «الهام علی‌اف» رئیس‌جمهور آذربایجان را بر آن داشت تا در اظهار نظر اخیر خود در جریان ملاقات با همتای گرجی خود «گئورگی مارگولاشویلی»، اعلام کند که کشورش می‌تواند گاز مورد نیاز گرجستان را تا 100 سال آینده تأمین کند. در این دیدار رئیس‌جمهور آذربایجان تمام تلاش خود را به کار بست تا اعلام کند کشورش قادر است انرژی مورد نیاز همسایگان خود و همچنین گاز مورد نیاز اروپا را تامین کند. در حال حاضر جمهوری آذربایجان نخستین تأمین‌کننده گاز گرجستان به شمار می‌رود و از طریق خاک این کشور گاز خود را به ترکیه نیز صادر می‌کند. به عقید کارشناسان اظهار نظر اخیر رئیس‌جمهور آذربایجان در پی آن مطرح شد که کاخا‌کالادزه وزیر انرژی گرجستان چندی پیش اعلام کرد که گاز صادراتی آذربایجان پاسخگوی تقاضای موجود در بازار انرژی گرجستان نیست.

مذاکره با روسیه

مقامات گرجستان بارها از قصد خود برای خرید گاز از روسیه سخن گفته‌اند. مذاکرات گرجستان و شرکت گازپروم در بروکسل و فلورانس طی یک ماه گذشته شاهدی بر این مدعا به شمار می‌رود. در همین رابطه برخی از سیاستمداران گرجی نسبت به گسترش مناسبات انرژی با مسکو بدبین هستند. «رومن گاتسیریدزه» مشاور میخائیل ساکاشویلی رئیس‌جمهور سابق گرجستان از این دسته است، گاتسیریدزه در این رابطه می‌گوید: «چنانچه گرجستان به گاز بیشتری نیاز داشته باشد می‌توان این نیاز را با خرید گاز از باکو برطرف کرد. خاصه آنکه رشد تقاضا برای گاز و سرانه مصرف در گرجستان رشد چندانی نداشته و باز کردن پای روس‌ها به بازار انرژی گرجستان ممکن است نظیر آنچه در ارمنستان رخ داده است، استقلال اقتصادی کشور را تضعیف کرده و زمینه وابستگی به روسیه را فرآهم آورد.»

در سوی دیگر ماجرا سیاستمداران دیگر گرجی هستند که تمایل زیادی به واردات گاز از ایران دارند. در هفتم سپتامبر سال جاری میلادی «کاخا کالادزه» وزیر انرژی گرجستان گفته بود که کشورش ممکن است از ابتدای سال 2016 میلادی واردات گاز طبیعی از ایران را آغاز کند. به اعتقاد وی، گرجستان جایگزینی به جز ایران برای تأمین انرژی مورد نیاز خود نداشته و می‌تواند گاز طبیعی ایران را از طریق آذربایجان یا ارمنستان وارد کند. با این حال «ماموکی آرشیدزه» کارشناس حوزه انرژی معتقد است که خط لوله گاز موجود در ارمنستان در کنترل کامل روسیه بوده و مسکو به هیچ وجه اجازه نخواهد داد گاز ایران از طریق این خط لوله به گرجستان انتقال یابد.

افزایش تقاضا برای گاز در گرجستان

یک منبع آگاه در گرجستان به صورت ناشناس به مجله گاز طبیعی اروپا گفت که تفلیس خود را برای ساخت یک نیروگاه حرارتی در سال 2016 آماده می‌کند که در صورت تحقق این پروژه، این کشور به سالانه 250 تا 300 میلیون مترمکعب گاز طبیعی نیاز خواهد داشت. در این راستا و در سال 2014 میلادی شرکت نفت و گاز گرجستان قرارداد 220 میلیون دلاری با شرکت «Çalik Enerji» برای ساخت یک نیروگاه حرارتی 250 مگاواتی به امضا رساند که انتظار می‌رود پروژه مذکور در اواخر سال جاری میلادی به بهره برداری برسد.

تلاش‌های اخیر مقامات گرجی جهت تأمین گاز مورد نیاز خود در حالی صورت می‌پذیرد که بر اساس پیش‌بینی‌های هواشناسی، گرجستان در سال 2016 با سرمای شدیدتری مواجه خواهد شد و این موضوع روی سرانه مصرف گاز طبیعی در این کشور اثر‌گذار بوده و تقاضا برای گاز طبیعی به میزان 150 تا 200 میلیون متر مکعب افزایش خواهد یافت. بنابراین می‌توان گفت نیاز گرجستان به گاز طبیعی بیشتر یک نیاز واقعی است. ارمنستان نیز خود را برای راه‌اندازی فاز پنجم نیروگاه حرارتی «Razdan» و به حداکثر رساندن تولید این نیروگاه در سال 2016 میلادی آماده می‌کند. با توجه به این موضوع روسیه در حال مذاکره با گرجستان است تا بتواند گاز طبیعی مورد نیاز ارمنی‌ها را تأمین کند. بر اساس اطلاعاتی که منبع مذکور در اختیار مجله گاز طبیعی اروپا قرار داده است، گرجستان قصد دارد بخشی از انرژی مورد نیاز خود را از طریق دریافت گاز در ازای انتقال گاز از خاک این کشور تأمین کرده و همچنین به دنبال خرید گاز ارزان از روسیه است. به گفته این منبع ناشناس، گرجستان به خوبی از این موضوع که سهامداران پروژه شاه دنیز به دلیل سرمایه‌گذاری سنگین و 28 میلیارد دلاری خود در میدان گازی شاه دنیز 2، حاضر نخواهند بود گاز را با قیمت ارزان در اختیار تفلیس قرار دهند. کاهش شدید قیمت نفت خام در بازارهای جهانی سبب شده است تا سهامداران این پروژه به دلیل ضررهای مالی که متحمل شده‌اند حاضر نیستند گاز را نیز به قیمت ارزان به فروش برسانند.

پیش‌تر خوشبخت یوسف‌زاده، نایب رئیس شرکت ملی نفت جمهوری آذربایجان اعلام کرد که آذربایجان در 10 ماه نخست سال 2015 میلادی، 550 میلیون متر مکعب گاز طبیعی به گرجستان صادر کرده است. با در نظر گرفتن این موضوع که آذربایجان 4 میلیارد و 800 میلیون مترمکعب گاز از طریق گرجستان به ترکیه صادر کرده و تفلیس 5 درصد از این میزان را به عنوان هزینه انتقال گاز دریافت کرده است، میزان گاز صادراتی آذربایجان به گرجستان در واقع 310 میلیون مترمکعب در 10 ماه نخست سال جاری میلادی بوده است.