راه فراری برای تبلیغ کالاهای مضر در تلویزیون

تبلیغ کالاهای مضر در رادیو و تلویزیون براساس ماده ۳۷ قانون برنامه پنجم توسعه و آیین‌نامه تبلیغات سازمان صداوسیما ممنوع است و همچنین طبق تبصره ذیل ماده ۷ قانون حمایت از مصرف‌کنندگان هر تبلیغی که حاوی اطلاعات نادرست باشد و موجب فریب یا اشتباه مصرف‌کننده کالا و خدمات شود، تبلیغ خلاف واقع و نقض قانون است.

این قانون مدت‌هاست از سوی تولیدکنندگان و البته رسانه‌هایی که تبلیغات کالاهای مضر را بر عهده می‌گیرند، به فراموشی سپرده شده است. مواردی که در آیین‌نامه حمایت از مصرف‌کنندگان و ماده۳۷ قانون برنامه پنجم توسعه درج شده است همگی در راستای ترویج فرهنگ صداقت و بیان دقیق خصوصیات کالا و خدمات در تبلیغات و رعایت حقوق مخاطبان است.

وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی هم چند وقتی است که به تلویزیون تذکر داده تا این قانون را جدی بگیرد اما با وجود اینکه تلویزیون رفته رفته زیر بار این قانون می‌رود، به نظر می‌رسد مواد خوراکی مضر راه جدیدی را برای تبلیغ کالاهای خود در رسانه ملی پیدا کرده‌اند.

چند وقتی است که تلویزیون پخش مواد خوراکی مضر را متوقف کرده و سعی می‌کند قانون داخلی خودش را جدی بگیرد اما آنچه در این میان تقریبا غیرقابل پیش‌بینی بود، تبلیغات دور زمین در پخش زنده بازی‌های ورزشی است که مفر مناسبی برای تبلیغ کالاهایی است که دیگر جایی در تلویزیون ندارند.

این مسئله در جریان پخش رقابت‌های ورزشی به‌طور زنده و مستقیم از رسانه ملی و در برنامه‌ای پر بیننده نمود زیادی داشته است. این تبلیغات دور زمین‌های ورزشی اکثرا تبلیغ مواد خوراکی ممنوعه است و نحوه قرار گیری آنها به‌گونه‌ای است که جلب توجه می‌کند.

این شرکت‌های مواد‌غذایی به‌رغم ممنوعیت پخش تبلیغات محصولات‌شان از رسانه ملی، فرصت مناسبی برای تبلیغ کالاهای خود یافته‌اند و خود را در پس‌زمینه تصویر تلویزیونی، به مخاطب تحمیل می‌کنند. این کالاها در زمان حداقل یک و نیم ساعته پخش مسابقه ورزشی چند باری‌ از تلویزیون، در کنار چند کالای دیگر به‌طور گردشی روی آنتن می‌روند و حتی زمانی بیش از یک تبلیغ معمولی در تلویزیون را به خود اختصاص می‌دهند.

بر این اساس، در شرایطی که تبلیغات مستقیم کالاهای مضر، ممنوع اعلام شده، این مسئله مطرح می‌شود که چرا صاحبان کالاهای ممنوع باید راه ‌دررویی برای تبلیغ محصول‌شان در رسانه ملی پیدا کنند و اگر اساسا تبلیغ کالایی در تلویزیون ممنوع است، چرا رسانه ملی با نظارت کافی مانع از تبلیغ این کالاها به شیوه‌های غیرمستقیم دیگری مثل تبلیغات دور زمین یا استفاده از آنها در مجموعه‌های نمایشی نمی‌شود؟ 

هر چند صدا و سیما در مقطعی که موضوع پرداخت حق پخش تلویزیونی در رسانه‌ها داغ بود، بحث تبلیغات دور زمین مسابقات ورزشی را مطرح کرد و حتی یک مسابقه از جریان لیگ برتر فوتبال را به‌گونه‌ای پوشش داد که تبلیغات دور زمین دیده نشود با این حال در این ممنوعیت که از روز بعد با انتقادهایی از سوی دست‌اندرکاران ورزش همراه بود، مخاطب و ضررهای احتمالی به او از طریق تبلیغات چندان در نظر گرفته نشد تا با حل اختلافات فدراسیون فوتبال و صداوسیما، تبلیغات دور زمین پرحجم‌تر از قبل چشمان بینندگان را نوازش کند!

کارشناس حقوق