راه‌های قاچاق صنایع‌دستی سد شود

واردات بی‌رویه و قاچاق صنایع‌دستی در کشور در حالی، فضای این صنعت را به قهقرا برده بود که سخت می‌شد باور کرد این سرنوشت برای کشوری اتفاق افتاده که در تعدد انواع صنایع‌دستی در جهان کم‌نظیر است. صنایع‌دستی که در کنار صادرات فرش به اوج رسیده بودند با ممنوعیت صادرات فرش زمین خوردند و حالا شاید در تلاش هستند تا آهسته‌آهسته کمر راست کنند. سیاست‌گذاران و برنامه‌ریزان این حوزه در سازمان میراث فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری در یکی دو سال گذشته اقداماتی انجام دادند تا صنایع‌دستی ایران را به جایگاه اصلی‌اش، جایی که شأن آن می‌طلبد برسانند.

تسهیل مشارکت هنرمندان در نمایشگاه‌های بـیـن‌الـمـلـلـی، برگزاری نمایشگاه‌های متعدد سراسری در برخی استان‌ها، راه‌اندازی خانه‌های صنایع‌دستی، تصویب قانون ممنوعیت فروش صنایع‌دستی غیر‌ایرانی در میادین و اماکن تاریخی و... همه و همه تلاش‌هایی است که به نظر می‌رسد راه داخلی مبارزه با قاچاق و رونق دوباره صنایع‌دستی در کشور است. اما این روند در کاهش واردات صنایع‌دستی چقدر تأثیر‌گذار بوده و هنرمندان صنایع‌دستی سیاست‌گذاری‌های این حوزه را چگونه ارزیابی می‌کنند.

محمد عطریان، هنرمند قلمکار اصفهانی، اجرای قانون ممنوعیت فروش صنایع‌دستی غیر‌ایرانی را در میادین و اماکن تاریخی از بهترین اقدامات برنامه‌ریزی این حوزه می‌داند و با بیان اینکه با اجرای این قانون بساط فروش صنایع‌دستی غیر‌ایرانی در میدان امام چیده شده، در توضیحات بیشتری به «فرصت امروز» می‌گوید: به نظر من این یکی از اقداماتی است که می‌تواند به کاهش واردات بی‌رویه و قاچاق صنایع‌دستی خارجی به کشور جلوگیری کند چون وقتی میادین و اماکن تاریخی که حجم انبوهی از فروش صنایع‌دستی غیر‌ایرانی را دارند، از لیست بازارهای فروش حذف شوند، برای واردکنندگان دیگر به‌صرفه نیست هم‌چنان سفارش‌های انبوه بدهند.

این هنرمند قلمکار برگزاری نمایشگاه‌های سراسری در استان‌ها را از آن جهت تأثیرگذار می‌داند که می‌تواند به بالا بردن شناخت و آگاهی از صنایع‌دستی اصیل و ایرانی کمک کند. عطریان ادامه می‌دهد: به نظر من برگزاری پی‌در‌پی این نمایشگاه‌ها شناسایی و تفکیک صنایع دستی ایرانی و اصیل را از صنایع‌دستی خارجی در طولانی‌مدت برای مردم امکان‌پذیر خواهد کرد، چرا که برخی صنایع‌دستی خارجی به خصوص کپی‌های چینی که اتفاقا ممکن است از راه قاچاق وارد شوند، بسیار نزدیک به اصل ایرانی آن طراحی و ساخته می‌شوند.

ایجاد بازارچه‌های صنایع‌دستی در استان‌های مرزی

نکته قابل توجه دیگری که این هنرمند باتجربه ‌عنوان می‌کند، برنامه‌ریزی برای برگزاری نمایشگاه صنایع‌دستی در استان‌های مرزی و ایجاد بازارچه‌های مرزی صنایع‌دستی در این مناطق است. به گفته وی این اقدام می‌تواند مانعی جدی در مسیر قاچاق این کالاها به کشور باشد. عطریان معتقد است این حرکت علاوه بر اینکه می‌تواند شناخت صحیحی از صنایع‌دستی به مردم مرزنشین بدهد، در حمایت آن از رونق صنایع‌دستی داخلی و پس زدن صنایع‌دستی قاچاق تأثیر‌گذار است.

اگرچه توجه عطریان بر آخرین حلقه این حوزه یعنی اقدام در بازارهای فروش برای پیشگیری از قاچاق است اما پریسا دهدشتی، دیگر فعال این حوزه از چگونگی عملکرد معاونت صنایع‌دستی حرف می‌زند. دهدشتی با بیان اینکه مدیریت جدید صنایع‌دستی کشور نگاه علمی به این حوزه دارد و شاید برای نخستین‌بار است که این حوزه در شأنش قرار می‌گیرد بازیابی هویت صنایع‌دستی را در کشور به این نوع نگاه مرتبط دانسته و به «فرصت امروز» می‌گوید: به نظر من مدیریت صنایع‌دستی در فضایی که برای صنایع‌دستی تنگ و بحرانی شده بود، توانست این آشفتگی را سروسامانی بدهد.

دهدشتی معتقد است صنایع‌دستی در حوزه اجرایی در آغاز عملکرد خوبی داشت اما ما در ادامه روند اجرایی از مدیریت صنایع‌دستی انتظارت بیشتری داریم. این فعال زن امورات تشکیلاتی، به روز کردن بانک اطلاعاتی هنرمندان را از بهترین اقدامات سازمان میراث‌فرهنگی عنوان کرده و ادامه می‌دهد: به نظر من قانون‌گذاری در این حوزه باید انعطاف پذیر باشد تا بسته به شرایط روز بتوان کمی آن را تغییر داد. وی معتقد است بودجه صنایع‌دستی در کشور بسیار کم بوده و اگر قرار است در این حوزه برای بازپس گرفتن بازار صنایع‌دستی کشور از کالای قاچاق، بی‌کیفیت و خارجی اقدامی شود باید بودجه‌های بیشتری در اختیار این مدیریت قرار گیرد.

شهرزاد علی یاری ملکی، دیگر هنرمند صنایع‌دستی که در چندین نمایشگاه بین‌المللی شرکت کرده از زاویه‌ای دیگر به این ماجرا نگاه می‌کند. اگرچه او نیز مانند دیگر زن فعال این حوزه معتقد است، برنامه‌ریزی‌ها و سیاست‌گذاری‌ها برای داخل می‌تواند بیشترین تاثیر را در حمایت از صنایع‌دستی و پس زدن کالای قاچاق داشته باشد، در توضیحات بیشتری به «فرصت امروز» می‌گوید: برنامه‌ریزی‌ها و سیاست‌گذاری‌های این بخش باید هنرمندان و برنامه‌ریزان را به هم نزدیک‌تر کند چون به نظر من در اجرا می‌توانند موفق‌تر باشند. به گفته وی به‌اشتراک گذاشتن تجربه‌های هنرمندان با مدیران و سیاست‌گذاران، برنامه‌های این حوزه را به سمت و سوی واقعی شدن خواهد برد. وی دلیل دیگر افزایش قاچاق صنایع‌دستی به کشور را نتیجه آشنایی اندک و آگاهی پایین جامعه از صنایع‌دستی اصیل عنوان کرد که مدت طولانی در رکود قرار داشتند.

به گزارش «فرصت امروز» معاونت صنایع‌دستی کشور تاکنون چندین نشست حضوری با هنرمندان این حوزه داشته و مشکلات و موانع فعالیت و تولید را دراین حوزه از آنها جویا شده است. همچنین از ابتدای سال‌جاری تاکنون شش نمایشگاه سراسری در استان‌های مختلف کشور برگزار شده است. معاونت صنایع دستی کشور پیش از این در اظهارنظری گفته بود واردات قاچاق فعالیت 2میلیون هنرمند را با اختلال مواجه کرده است. ایران جزو پنج کشور تولید‌کننده صنایع‌دستی در جهان است که در دوران تحریم با وجود ممنوعیت‌های بین‌المللی با بحران مواجه شده و واردات قاچاق نیز به این بحران دامن زد. هنرمندان امیدوارند با پایان یافتن تحریم‌ها تولید و بازار داخلی و صادرات صنایع‌دستی جانی تازه بگیرد.