مروری بنیادی بر یک سهم معدنی / دو سناریو برای تعدیل منفی چادرملو

کانسار چادرملو در سال 1319 توسط یک مهندس ایرانی به نام مهندس سبحانی و تحت نظر زمین شناس آلمانی به نام کومل شناسایی شد. پژوهش‌های اولیه زمین‌شناسی در خلال سال‌های43-1342 با حفر تونل‌های اکتشافی انجام شد. اکتشافات کلی منطقه و مغناطیس‌سنجی هوایی که از سال 1347 در مساحتی به وسعت 40 هزار کیلومترمربع آغاز شده بود، منجر به ثبت ناهنجاری (Anomaly) مغناطیسی در کل منطقه بافق، ساغند و زرند کرمان شد. اکتشافات تکمیلی در سال‌های 1357-1352 انجام شد.

پس از پیروزی انقلاب اسلامی ایران، کانسار چادرملو به‌عنوان یک طرح مستقل مورد توجه قرار گرفت، در سال 1362 مذاکره برای ادامه مطالعات و طراحی تفصیلی با شرکت LKAB سوئد آغاز شد که به نتیجه نرسید.

در سال 1365 مهندسین مشاور آلمانی شرکت E. B. E به منظور انجام مطالعات اولیه و طراحی تفصیلی انتخاب و قرارداد مهندسی فاز یک در سال 1365 و فازهای 2 و 3 در سال 1369 بین شرکت ملی فولاد ایران و مهندسین مشاور مذکور منعقد شد. پس از انجام مطالعات فاز 1 مشاور مزبور، با تأیید شرکت ملی فولاد ایران روش فرآوری سنگ‌آهن چادرملو را از طریق جداکننده میدان ضعیف، جداکننده مغناطیسی میدان قوی، فلوتاسیون کنسانتره هماتیتی به منظور کاهش فسفر و بازیابی آپاتیت (کنسانتره فسفر) انتخاب و طراحی تفصیلی را براساس این روش آغاز کرد. به موازات فعالیت‌های مهندسی فوق، مجوز شروع عملیات اجرایی در اواخر سال 1368 از طرف سازمان برنامه و بودجه وقت صادر و طرح به مورد اجرا گذاشته شد.

موقعیت جغرافیایی معدن

معدن سنگ آهن چادرملو در قلب کویر مرکزی ایران، در دامنه شمالی کوه‌های خاکستری رنگ چاه محمد در حاشیه جنوبی نمکزار ساغند به فاصله 180 کیلومتری شمالی شرقی شهر یزد و 300 کیلومتری جنوب طبس قرار گرفته است. چادرملو به‌واسطه موقعیت جغرافیایی کویری دارای آب و هوای خشک و سرد در زمستان و گرم در تابستان است. میزان سرما در شب‌های زمستان گاه تا 16 درجه زیر صفر می‌رسد و گرمای هوا در تابستان تا 45 درجه بالا می‌رود. سرعت باد تا 90 کیلومتر در ساعت هم رسیده است که باعث توفان‌های شن می‌شود.

تولیدات شرکت و مصرف‌کنندگان

تولیدات اصلی شرکت کنسانتره، سنگ‌آهن دانه‌بندی شده (درشت دانه و ریز دانه) و کنسانتره آپاتیت است. مصرف‌کنندگان محصول سنگ آهن، مجتمع‌های فولادسازی که به روش احیای مستقیم مبادرت به تولید محصولات فولادی می‌کنند، هستند. سنگ آهن به‌عنوان ماده اولیه اصلی مورد نیاز در صنایع فولاد است. بنابراین یکی از مزیت‌های مهم اقتصادی در تولید فولاد هر کشور، استفاده از سنگ‌آهن داخلی است. در ایران مجتمع‌های فولادسازی، به خصوص فولاد مبارکه و ذوب‌آهن اصفهان کاملاً از این مزیت برخوردارند. با استفاده از سنگ آهن داخلی با توجه به ملاحظات موجود علاوه بر صرفه‌جویی‌های ارزی، زمینه کاهش عمده در قیمت محصولات فولادی را در این دو واحد فراهم می‌کند.

تاریخ تأسیس شرکت

شرکت معدنی و صنعتی چادرملو در خرداد‌ماه 1371 تحت شماره 2257 در دفتر ثبت شرکت‌های شهرستان یزد به ثبت رسیده است. سپس به موجب مصوبه مجمع عمومی فوق‌العاده مورخ 1377/8/16 مرکز شرکت به تهران منتقل و به شماره 145857 در اداره کل ثبت شرکت‌ها و موسسات غیر‌تجاری تهران به ثبت رسیده است.

تولید

تولید و مصرف سنگ آهن باید براساس نوع فرآیند تولید فولاد انجام گیرد. صنایع فولاد به روش احیای مستقیم (direct reduction) نیاز به کنسانتره سنگ آهن نرمه با عیار آهن بیش از 67درصد برای تولید گندله (pellet) دارند. در ادامه فرآیند تولید گندله در کوره احیای مستقیم تبدیل به آهن اسفنجی می‌شود.

در صنایع فولاد به روش کوره بلند (blust furnace) سنگ آهن دانه‌بندی شده به‌صورت درشت‌دانه (lump ore) و ریزدانه (fine ore) پس از تبدیل به گندله مصرف می‌شود. در این فرآیند سنگ‌آهن دانه‌بندی با عیار حداقل 61 درصد قابل مصرف است. در شرکت معدنی و صنعتی چادرملو هدف اصلی تولید کنسانتره سنگ آهن با مشخصات فوق بوده و در حال حاضر این شرکت بزرگ‌ترین تولید‌کننده کنسانتره در کشور است.

درصد تبدیل مواد معدنی

برای به دست آوردن هر تن کنسانتره به 1.47 تن سنگ آهن نیاز است. همچنین با 1.1 تن کنسانتره، یک تن گندله به دست می‌آید. پس از این مرحله از 1.5 تن گندله، یک تن آهن اسفنجی به دست خواهد آمد و در مرحله آخر از هر 1.17 تن آهن اسفنجی، یک تن فولاد به دست خواهد آمد.

دو شرکت چادرملو و گل گهر مجموعا 75‌درصد از تولید مشتقات سنگ آهن کشور را بر عهده دارند. شرکت چادرملو در حال حاضر 14 سال است که از معادن خود استفاده می‌کند. در حال حاضر ذخیره سنگ آهن این مجموعه 400 میلیون تن برآورد شده است که 320 میلیون تن از آن قابل استحصال است. در واقع چادرملو تنها تا هفت سال دیگر قابلیت استخراج خواهد داشت. به همین دلیل این شرکت اخیراً در پی اخذ مجوز معدن دیگری به نام D-19 بوده است که در 30 کیلومتری معدن فعلی قرار دارد. تغییرات قیمت مواد اولیه، نوسانات ارزی، مشکلات گشایش اعتبار، کمبود نقدینگی، عدم تأمین منابع مالی با سود مناسب و عدم تحقق وعده‌های حمایتی دولتی از جمله ریسک‌های حال حاضر شرکت به شمار می‌روند.

خلاصه سود و زیان

لازم به ذکر است، میانگین فروش هر تن کنسانتره آهن خشک در سه ماهه آخر سال 93 برابر با 2.111.772 ریال بوده است. این در حالی‌است که در سه ماهه نخست سال‌جاری، شرکت هر تن کنسانتره سنگ‌آهن خشک را با قیمت 1.879.532 ریال به فروش رسانیده است. همچنین قیمت میانگین فروش هر تن گندله که در سه ماهه آخر سال 93 برابر با 3.219.795 ریال بوده، در سه‌ ماهه ابتدای سال‌جاری برابر با 2.853.908 ریال بوده است. افت قیمت فروش سه ماهه ابتدای سال‌جاری نسبت به سه ماهه آخر سال قبل به دلیل نزول قیمت‌های جهانی و تا حدودی رکود داخل کشور بوده است.

باید توجه داشت نرخ فروش‌های چادرملو وابسته به شرکت‌های فولاد مبارکه و فولاد خوزستان است. به‌طوری که نرخ فروش کنسانتره به فولاد خوزستان برابر با 14درصد قیمت شمش فولاد خوزستان و نرخ فروش کنسانتره به فولاد مبارکه برابر با 16 درصد از نرخ شمش فولاد مبارکه است. نرخ گندله نیز برابر با 26 درصد نرخ شمش فولاد خوزستان است. براساس آخرین مصوبه وزارت صنعت و معدن، شرکت‌های سنگ آهنی موظف هستند نرخ فروش گندله را از 23 درصد به 20 درصد میانگین قیمت شمش خوزستان کاهش دهند. این مصوبه که به نفع فولادی‌ها صادر شده است باعث اعتراض سنگ آهنی‌ها شد و مقرر شد وزارت صنعت و معدن دوباره مرحله کارشناسی را انجام داده و نرخ نهایی را تعیین کند. لذا تا زمان تعیین نرخ نهایی، قیمت فروش گندله همان 23درصد محسوب خواهد شد.

نکته‌ای که باید توجه داشت این است که با کاهش قیمت‌های جهانی، نرخ شمش فولاد خوزستان نیز از 14000 به 12000 ریال به ازای هر کیلو تغییرکرده است. به این ترتیب نزخ فروش گندله با 17درصد کاهش نسبت به سال گذشته مواجه شده است. هزینه حق انتفاع فروش کنسانتره خشک معادل 21.5 درصد کل مبلغ فروش است. هزینه حق انتفاع فروش گندله معادل 18.5 درصد مبلغ فروش است. 

طرح‌های توسعه

با توجه به نیاز بازار به گندله، شرکت چادرملو طرح توسعه‌ای را جهت افزایش تولید این محصول شروع کرده است که تا پایان سال 93 با 88 درصد پیشرفت فیزیکی روبه‌رو بوده است و می‌توان افتتاح آن را در سال 95 شاهد بود. به این ترتیب سطح تولید گندله شرکت با 600 هزار تن افزایش به 4‌میلیون تن سالانه خواهد رسید. طرح توسعه بسیار مهم دیگر شرکت احداث کارخانه فولاد است که از دو بخش فولاد‌سازی و احیا برخوردار است. تا پایان سال قبل 93 درصد از طرح فولاد‌سازی و 45 درصد از طرح احیا پیشرفت فیزیکی داشته است و انتظار می‌رود بخش فولاد‌سازی در سال‌جاری به مرحله تولید برسد. در نهایت پس از تکمیل بخش فولاد‌سازی در سال‌جاری و بخش احیا در سال 95، این شرکت می‌تواند یک میلیون تن فولاد و 1.5میلیون تن آهن اسفنجی تولید کند.

همچنین شرکت چادرملو در طرح صنایع آهن و فولاد ابرکوه نیز مشارکت داشته است. میزان این مشارکت 65 درصد بوده است. این طرح دارای دو بخش فولادسازی و نورد (میلگرد) است که تا پایان سال 93 به ترتیب با 11 و 83 درصد پیشرفت فیزیکی روبه‌رو بوده است. بخش نورد تا پایان سال 94 و بخش فولاد تا پایان سال 97 به بهره‌برداری خواهد رسید. پس از بهره‌برداری بخش نورد، سالانه 400 هزار تن نورد تولید خواهد شد.

پیش‌بینی

سناریوی اول:

درصورتی‌که مصوبه دولت برای تغییر نرخ گندله از 23 درصد به 20 درصد منتفی شود و طبق شرایط فعلی در نظر بگیریم، این شرکت با 10 درصد تعدیل منفی مواجه خواهد شد.

سناریوی دوم:

درصورتی‌که قیمت‌های جهانی با کاهش مجدد مواجه و قیمت سنگ آهن به 40 دلار برسد، قیمت گندله نیز معادل 20 درصد شمش خوزستان تعیین شود، در این صورت شرکت با 15درصد تعدیل منفی مواجه خواهد شد.